گاهى كسى انسان را در آبرو يا ثروت يا نظاير آن به كاستى نسبت می دهد و طرف ديگر از اين رفتار به هيجان آمده و در انديشه گرفتن انتقام مى افتد، اما انتقام از نگاه عقل و احساس دو ملاك گوناگون دارد. عقل، آن را در همه موارد تجويز نمى كند، زيرا گرفتن انتقام در بسيارى از موارد گواه كم ظرفيتى نفس و پستى ذات است. براى مثال انسان حكيم هيچ گاه دشنام را با دشنام و بهتان را با بهتان پاسخ نمى دهد، زيرا اين كار، ناگوار است خواه كنش باشد و يا واكنش، در حالى كه احساس در آغاز به گرفتن انتقام گرايش دارد، اگرچه موجب سقوط فرد انتقام گيرنده گردد.
جزئیاتيكی از صفات ارزشمند و كليدی كه در زندگی فردی و اجتماعی انسان خوش‌بين وجود دارد و نقش مهمی ايفا مي‌كند، عفو و گذشت است. با عفو، زندگی اجتماعی رنگ صفا و صميميت به خود مي‌گيرد، اما با انتقام‌جويی و كينه‌توزی، نفرت و دشمنی در جامعه حاكم مي‌گردد. عفو يك نوع روش بزرگوارانه و برخورد مهربانانه است كه از خوش‌بينی، بلند نظری، سعه صدر، بردباری و متانت اخلاقی فرد حكايت مي‌كند. با توجه به جايگاه رفيع اين صفت نيكو در بين مردم، شايسته است آن را بهتر و دقيق‌تر بشناسيم و روح و روان خود را با آن بياراييم.
جزئیات