واگیردار بودن و کشنده بودن کرونا، در شرایطی که علائم چندین روز طول می کشد تا ظاهر شود، کافی است تا با چند گام اشتباه دولت ها همراه گردد تا به یک فاجعه بینجامد. اشتباه بزرگ دولت ها این است که غالبا در ابتدای امر از پذیرش واقعیت و انجام قرنطینه فرار می کنند و زمانی تسلیم واقعیت می شوند که کار از کار گذشته و بیماری شیوع پیدا کرده است.
تا کنون (زمان نگارش مقاله) بیش از 54 هزار نفر در اسپانیا به کرونا مبتلا شده اند و بیش از پنج هزار نفر مرده اند؛ به این ترتیب این کشور یکی از بدترین وضعیت ها را از حیث شیوع و تاثیرگذاری کرونا داشته است. طبق آمار اخیر وزارت بهداشت، در 19 فوریه نزدیک به سه هزار نفر از هواداران تیم فوتبال والنسیا از اسپانیا به میلان رفتند تا بازی تیم خود را با آتلانتا در لیگ قهرمانان اروپا ببینند. حدود چهل هزار ایتالیایی نیز آنجا حضور داشتند که بسیاری شان از برگامو و شهرهای اطراف میلان برای تشویق تیم خود آمده بودند. به گفته شهردار برگامو «جورجیو گوری» علاوه بر کسانی که در استادیوم حضور داشتند، بسیاری دیگر این بازی را بین جمع های دوستانه و خانوادگی یا در کافه ها تماشا کردند؛ مشخص است که آن شب فرصت مناسبی برای انتشار گسترده ویروس فراهم شد.
دکتر «لفوچه» ایمنی شناس از همین منظر به روزنامه «کوریره دلو اسپورت» می گوید: «چند عامل به انتشار ویروس منجر شده است که یکی از آنها بازی آتلانتا-والنسیا می باشد.» دو روز بعد در شهر کودونو در 60 کیلومتری برگامو، یک مرد 38 ساله به عنوان اولین بیمار مبتلا به کرونا شناسایی شد؛ اما تا آن زمان طبق گزارش بیست متخصص ایتالیایی، ویروس به جاهای مختلف گسترش یافته و در زمان کشف اولین مورد ابتلا به کرونا، این بیماری در بیشتر بخش های جنوبی لومباردی انتشار یافته بود. بعد از بررسی نزدیک به شش هزار مورد تایید شده، محققان کشف کردند که قبل از 19 فوریه هم 388 بیمار در منطقه لومباردی به کرونا مبتلا شده بودند. تحقیقات نشان می داد که در هفته بعد، منطقه کودونو و چندین شهر دیگر در همسایگی لومباردی شاهد افزایش سریع شمار مبتلایان بودند.
پس از آنکه تماشاچیان والنسیا به خانه برگشتند، برخی از آنها دچار علائم کرونا شدند. یکی از آنها روزنامه نگار «کیکه ماتئو» بود؛ وی به سی ان ان گفت که چهار روز بعد از بازگشت به خانه سرفه می کرد و به سختی نفس می کشید و می افزاید «چند روز بعد تصمیم گرفتم به بیمارستان بروم چراکه فهمیدم لومباردی با انفجار بیماران مبتلا به کرونا مواجه شده است». 27 فوریه سخنگوی وزارت بهداشت بخش والنسیا، شش مورد جدید مبتلا به کرونا را در آن شهر تایید کرد. سه روز بعد جواب تست کرونای یک مرد پرتغالی که از والنسیا دیدار کرده بود، بعد از بازگشت به خانه مثبت درامد. ماتئو این ویروس را به چهار همکار خود منتقل کرد و باشگاه فوتبال والنسیا بعدا گزارش داد که بیش از یک سوم بازیکنان و کادر مربی گری اش به کرونا مبتلا شده اند.
هفته اول ماه مارس، وزیر بهداشت اسپانیا دستور داد که رویدادهای ورزشی بزرگ از جمله بازی برگشت والنسیا-آتلانتا پشت درهای بسته برگزار شود. اما در موارد دیگر زندگی عادی همچنان در اسپانیا جریان داشت، کافه ها و بارها باز بود، گرمای هوا باعث حضور بیشتر مردم در فضاهای عمومی شده بود. راهپیمایی روز جهانی زن در 8 مارس دهها هزار نفر را در سراسر اسپانیا به خیابان ها کشاند که میزان جمعیت تنها در مادرید 120 هزار نفر تخمین زده می شد. تست کرونای دو وزیر زن کابینه که در این رویداد حضور یافته بودند مثبت اعلام شد. احزاب مخالف، از دولت بابت صدور اجازه این رویدادها انتقاد کردند.
هفته بعد وزیر بهداشت اسپانیا «سالوادور ایلا» گام بعدی دولت را برای کنترل بیشتر بیماری اعلام کرد. اقدام اصلی، تعطیلی مدارس و دانشگاهها در مادرید از 11 مارس بود؛ اما ظاهرا تاثیر این تصمیم در نظر گرفته نشده بود. صدها هزار دانش آموز و دانشجو سرخوش از این تعطیلی نابهنگام و غیر منتظره، به خیابان ها آمدند؛ بسیاری نیز با این تصور که ممکن است اقدامات سختگیرانه تر همچون قرنطینه در پیش باشد، پایتخت را ترک کردند.
وقتی نخست وزیر اسپانیا «پدرو سانچز» 13 مارس وضعیت اضطراری اعلام کرد، جاده های کشور شلوغ و پر از جمعیت بود. گرچه اعلام جزئیات طرح دولت، به جلسه روز بعد کابینه موکول شد، اما قبل از اعلام جزئیات هم، اسپانیا عملا در قرنطینه قرار گرفت. مقامات محلی در اسپانیا همچون مورکا و والنسیا شروع به بستن سواحل کردند و به مردم مادرید نیز اعلام شد که در خانه بمانید و به ساحل نیایید. اواخر هفته، نیروی پلیس ملی توئیت کرد «به ویلاها و اقامتگاههای دوم خود در سواحل، کوهستان ها و شهرستان ها سفر نکنید».
به گفته نخست وزیر اسپانیا «ما می فهمیم که الان هر اقدامی بکنیم ناکافی به نظرمی رسد، اما یک هفته قبل گام هایی که برداشتیم به نظر مردم زیاده روی و جدیت بیش از حد بود. محدود کردن آزادی ها چیزی است که در یک دولت دموکراتیک تنها زمانی امکانپذیر است که واقعا لازم باشد». ایجاد محدودیت به ویژه در اسپانیا که هنوز تحت تاثیر دوران ژنرال فرانکو و حکومت آهنین و استبدادی او در مادرید است امر ساده ای نیست.
فشار روی کادر درمانی اسپانیا برای هفته های آینده ادامه خواهد یافت؛ هزاران پرسنل پزشکی آلوده شده اند؛ با ادامه یافتن این وضعیت، برای هفته های آتی هزینه قفل شدن اقتصاد عمیق تر و بیشتر خواهد شد. دولت اسپانیا خواستار اقدامات بیشتر از جانب اتحادیه اروپا برای جبران مشکلات و زیان های مالی خود است. هم اکنون دولت به خاطر اینکه اجازه راهپیمایی 8 مارس را داده توسط دادستان مادرید تحت پیگرد قرار گرفته است. کیکه ماتئو که در والنسیا رو به بهبودی است همچون هزاران اسپانیایی دیگر از دولت خشمگین است «به جای اینکه مردم را دعوت به قرنطینه و در خانه ماندن کنند، به حضور در خیابان ها دعوت کردند؛ این بی مسئولیتی بزرگی است».
چرایی افزایش مرگ و میر ناشی از کرونا در اسپانیا
به عقیده متخصصان، شمار بالای جمعیت میانسال، رفتارهای اجتماعی و سیستم درمانی ضعیف اسپانیا، بیشترین نقش را در افزایش مرگ و میر ناشی از کرونا در این کشور داشته است.
از 14 مارس که دولت در کشور وضعیت هشدار کرونا اعلام کرده، شهروندان هرشب برای قدردانی از کادر پزشکی کف می زنند؛ اما این تصویر پرامید، چیزی از وضعیت تار شیوع کرونا در اسپانیا کم نمی کند. شمار تلفات ناشی از کرونا در اسپانیا روز جمعه به رقم 769 تن رسید و به این ترتیب تعداد قربانیان (در زمان نگارش مقاله) در مجموع از 5000 تن فراتر رفت. واقعیت دردناک دیگر این است که در مقایسه با ایتالیا که هشت درصد کادر درمانی اش به کرونا مبتلا شده اند، در اسپانیا تا روز جمعه این رقم 16.5% بوده است؛ اما چه چیز باعث گسترش سریع کرونا در اسپانیا شده است؟
دلیلی که بیش از همه حائز اهمیت است و در رسانه ها نیز برجسته شده است، ضعف خدمات بهداشت عمومی در اسپانیا است، به گونه ای که طبق گزارشها، منابع مورد نیاز سیستم درمانی این کشور برای مقابله با کرونا به پایان رسیده است. شخصیت های دانشگاهی در اسپانیا، این علت را تا حدودی تأیید می کنند اما چند عامل دیگر را نیز در شیوع این بیماری مورد اشاره قرار می دهند.
روز چهارشنبه مرکز پیشگیری و کنترل بیماری اروپا اعلام کرد، شدت ضربه ای که کرونا به هر کشور وارد کرده، متاثر از تمهیدات و توانایی کشورها در اجرای سریع اقدامات پیشگیرانه و مقابله ای بوده است. به گفته «سیلویا کارلوس چیلرون» استاد بخش سلامت عمومی و درمان پیشگیرانه در دانشگاه ناوارا «در جاهایی مثل اسپانیا که افزایش موارد ابتلا سریع است و منابع کافی انسانی و مادی هم برای مبارزه با آن وجود ندارد، ضربه ای که بیماری می تواند وارد کند بسیار سخت تر و شدیدتر خواهد بود. میزان مرگ و میر در بین قشر آسیب پذیر جامعه افزایش می یابد به ویژه وقتی متخصصان پزشکی و درمانی خود در شمار مبتلایان قرار گیرند».
روز چهارشنبه کنفدراسیون اتحادیه های پزشکی اسپانیا، پرونده ای را به دیوان عالی کشور ارائه داد و از وزیر بهداشت خواست وسایل و تجهیزات حفاظتی ضروری را در اسرع وقت فراهم کند. این کنفدراسیون در پرونده ای که ارائه داد ادعا کرد که وزیر تاکنون از تجهیز کادر درمانی با وسایل حفاظتی کافی، به نحوی که ریسک ابتلا آنان را به کرونا کاهش دهد ناکام بوده است.
آنگونه که یکی از پزشکان بیمارستانی در جنوب اسپانیا به الجزیره گفت «مردم به طور کلی قرنطینه را رعایت می کنند و سعی می کنند با علائم خفیف به بیمارستان نیایند و این به کاهش خطر سرایت و همه گیری بیماری کمک می کند» اما کمبود مواد بهداشتی در بیمارستان ها برای روبرو شدن با بحران هایی از این دست، امکان سرایت بیماری به پرسنل درمانی را بیشتر می کند و این عامل مهمی است در افزایش همه گیری و موارد ابتلا به کرونا.
به گفته «خوزه هرناندز» محقق و استادیار جامعه شناسی دانشگاه کوردوبا «از دلایل اساسی انتشار ویروس قبل از اعلان هشدار دولت، این بوده که مردم در مورد اینکه کرونا چه خطری می تواند داشته باشد درک پایینی داشتند. تا همین اواخر اطلاعات کافی در این خصوص که کرونا چیست وجود نداشت»
به گفته یکی از اساتید علوم محیط زیست در دانشگاه گرانادا «توزیع جمعیتی اسپانیا نیز می تواند در چرایی انتشار گسترده کرونا موثر باشد. جمعیت زیادی در شهرهایی مثل مادرید یا سواحل مدیترانه وجود دارد. در بسیاری از فضاهای عمومی، رفتار اجتماعی در مقایسه با کشورهای دیگر بسیار صمیمی تر و گرم تر است؛ برای مثال وقتی با یکدیگر ملاقات می کنیم همیشه به هم دست می دهیم یا همدیگر را بغل کرده، می بوسیم؛ در چنین شرایطی احتمال همه گیری بیماری قطعا بیشتر است».
در مورد کمبود منابع، هرناندز می گوید «اسپانیا جمعیت میانسال بزرگی دارد که آسیب پذیر هستند و خانه های بازنشستگی، منابع درمانی گسترده و کافی ندارند. علاوه بر این، بیمارستان های اسپانیا و خدمات درمانی در مناطق مختلف، به شکل مستقل و خودمختار اداره می شوند و همین امر بین آنها نابرابری ایجاد می کند». پرسنل پزشکی سال 2014 در مادرید علیه کمبود تجهیزات حفاظتی و فقدان اقدامات احتیاطی در زمان شیوع ابولا راهپیمایی اعتراضی برگزار کردند.
عامل دیگر شیوع کرونا در اسپانیا، اجازه دولت برای برگزاری راهپیمایی روز جهانی زن در هشت مارس بود. به گفته دکتر «سیلویا کارلوس» «هرچه تماس مردم با هم بیشتر باشد، احتمال شیوع ویروس بیشتر می شود؛ به ویژه وقتی عفونت جدیدی باشد که ما ایمنی و مصونیتی در برابرش نداشته باشیم». وی به آمدن بهار و سطح اجتماعی بودن مردم نیز به عنوان یک عامل دیگر اشاره کرد «مردم بیرون از کافه ها و جاهای دیگر می نشینند». وی همچنین هشدار داد که مطالعات هنوز تایید نمی کند که افزایش دمای هوا و افزایش رطوبت، ترمز انتشار ویروس را می کشد.
طی روزهای گذشته گفتگوی مقامات مسئول روی انجام آزمایش و رسیدن به روش هایی سریع برای تعیین میزان واقعی شیوع کرونا متمرکز بوده است. خرید میلیون ها کیت آزمایش از چین و جاهای دیگر هم این هفته نتیجه معکوس داشت و کاشف به عمل آمد که 9 هزار دسته از این کیت ها، از قابلیت اطمینان کمی برخوردار است. در چنین شرایطی کارلوس چیلرون فاصله گیری اجتماعی و رعایت بهداشت را بهترین اقدام احتیاطی می داند.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما