موضع تهاجمی اسرائیل نسبت به دولت جدید سوریه، به موضوع اختلاف کمسابقه ای میان اسرائیل و واشنگتن تبدیل شده است؛ جایی که ترامپ خواهان حل سریع تنش چند دههای میان دو کشور است.
پس از سقوط رژیم بشار اسد در یک سال پیش، اسرائیل منطقهای به وسعت ۱۵۵ مایل مربع (حدود ۴۰۰ کیلومتر مربع) داخل خاک سوریه ایجاد کرد که همچنان آن را در کنترل دارد. از آن زمان، اسرائیل در این منطقه دست به بازداشت افراد زده، سلاحها را مصادره کرده و بارها در جنوب سوریه حملات هوایی انجام داده است. در تابستان گذشته، اسرائیل مقر فرماندهی ارتش سوریه در دمشق را هدف قرار داد و گفت این حمله برای دفاع از اقلیت دروزی بوده است؛ اقلیتی که روابط نزدیکی با اسرائیل دارد.
ترامپ، به درخواست متحدان منطقهای مانند عربستان و ترکیه، تحریمهای رئیسجمهور جدید سوریه «احمد الشرع» را لغو کرد. او علیرغم سابقه جهادی شرع، وی را «جوان، جذاب» و «مبارز» توصیف نمود و گفت «کارش را خوب انجام میدهد».
اختلاف میان اسرائیل و سوریه برای واشنگتن—که معمولاً حامی اسرائیل در جنگهایش با حماس، حزبالله و ایران بوده—موضوعی آزاردهنده است. آمریکا در تلاش است توافقی امنیتی میان سوریه و اسرائیل تنظیم کند که زمینهٔ یک صلح بلندمدت را فراهم نماید، اما این مذاکرات متوقف شده است. در شرایطی که آتشبس غزه برقرار است و تلاشها برای پایان جنگ اوکراین ادامه دارد، ترامپ از اسرائیل خواسته این توافق را بهسرعت انجام دهد.
نتانیاهو معتقد است چنین توافقی فقط زمانی ممکن است که سوریه با غیرنظامیسازی منطقهای وسیع—از جنوب دمشق تا مرز اسرائیل—موافقت کند؛ درخواستی که شرع آن را رد کرده و میگوید این کار باعث ایجاد خلأ امنیتی در جنوب سوریه میشود.
اسرائیل از حملات ۷ اکتبر ۲۰۲۳ درس گرفته که نمیتواند برای خوشایند همسایهها یا حتی آمریکا، منافع امنیتی خود را به خطر بیندازد. اسرائیل اکنون عقبنشینیهای مورد حمایت آمریکا از غزه در سال ۲۰۰۵ و جنوب لبنان در سال ۲۰۰۰ را اشتباه میداند، چون به گروههای حماس و حزبالله فرصت داد برای حملات آینده آماده شوند.
مشاور امنیت ملی سابق اسرائیل، یاکوف آمیدرور، گفت: «از واشنگتن راحت میشود ریسک کرد، اما وقتی در جولان هستی، قضیه طور دیگری است؛ خیلی نزدیک است و خطرش بیشتر.»
ترامپ آشکارا از سیاست اسرائیل در سوریه انتقاد نکرده، اما پیامش روشن است. او اخیراً نوشت: «بسیار مهم است که اسرائیل گفتوگویی واقعی و قوی با سوریه داشته باشد و هیچ اقدامی انجام نشود که جلوی پیشرفت سوریه به سوی یک کشور آباد و موفق را بگیرد.»
اسرائیل ناکامی در پیشبینی حملات ۷ اکتبر را نتیجه توجه ناکافی به تهدیدهای مرزی میداند؛ تهدیدهایی که به حماس و حزبالله اجازه داد در مرزها قدرت بگیرند.
پس از آتشبس با حزبالله در نوامبر ۲۰۲۴، اسرائیل همچنان نیروهای خود را در جنوب لبنان نگه داشته و تقریباً روزانه حملات هوایی انجام میدهد تا به گفتهٔ خودش مانع تجهیز دوبارهٔ حزبالله شود.
با این حال، برخی ژنرالها و کارشناسان امنیتی اسرائیلی معتقدند نتانیاهو در موضوع سوریه بیش از حد پیش میرود و این کار رابطه با آمریکا—مهمترین متحد اسرائیل—را به خطر میاندازد و چهرهای تهاجمی از اسرائیل در منطقه نشان میدهد.
آونر گولوف، مدیر سابق شورای امنیت ملی اسرائیل، میگوید: «خطر در سوریه از همهجا کمتر است. اگر میخواهید ترامپ در مسائل مهمتر کنار شما باشد، اینجاست که باید بهایش را بدهید.»
او پیشنهاد یک توافق امنیتی سریع با سوریه را میدهد؛ توافقی که اجازه دهد نیروهای سوری مناطق نزدیک مرز را گشتزنی کنند، اما مستقر کردن سلاحهای سنگین یا نیروهای ترکیه ممنوع باشد.
بهگفتهٔ او، اسرائیل باید از «نمایش قدرت نظامی» به سمت «ایجاد قدرت دیپلماتیک» حرکت کند.
ترامپ امیدوار است سوریه را نیز وارد «توافقهای ابراهیم» کند. اما مقامات اسرائیلی، سوری و آمریکایی میگویند فعلاً خیلی زود است و ابتدا باید درباره مسائل امنیتی توافق شود؛ توافقی شبیه توافق ۱۹۷۴ که یک منطقه حائل غیرنظامی بین دو کشور ایجاد کرد.
تام باراک، فرستاده ترامپ به سوریه و سفیر آمریکا در ترکیه، گفت دولت سوریه هر آنچه واشنگتن میخواهد در مورد اسرائیل انجام میدهد اما اسرائیل هنوز اعتماد ندارد و همکاری نمیکند.
اسرائیل و سوریه تاکنون سه جنگ داشتهاند و از ۱۹۴۸ درگیر بودهاند، اما از سال ۱۹۷۳ دیگر با هم وارد جنگ مستقیم نشدهاند.
مرز سوریه زمانی یکی از آرامترین جبهههای اسرائیل بود، اما اسد متحد نزدیک ایران بود؛ کشوری که بزرگترین دشمن منطقهای اسرائیل محسوب میشود.
اسد به ایران اجازه داد در مرز اسرائیل نیروهای نیابتی ایجاد کند و از طریق سوریه برای حزبالله سلاح بفرستد، در حالی که حزبالله هم به رژیم اسد کمک میکرد مخالفان داخلیاش را سرکوب کند.
رئیسجمهور جدید سوریه و طرفدارانش سنیهای محافظهکار هستند و با ایران شیعهمحور مخالفاند. اما اسرائیل هنوز نسبت به این دولت جدید بیاعتماد است، چون بسیاری از اعضای آن سابقه عضویت در القاعده دارند و این گروه دشمن سرسخت اسرائیل است.
اسرائیل همچنین تردید دارد شرع بتواند کشورِ از هم پاشیدهٔ سوریه را—با تنوع قومی و مذهبیاش—دوباره متحد کند؛ کشوری که در سال گذشته درگیریهای خشونتآمیز زیادی میان اکثریت سنی با اقلیتهای علوی، کرد و دروزی رخ داد.
در آمریکا و خاورمیانه، بسیاری معتقدند اسرائیل عمداً تلاش میکند سوریه را ضعیف و چندپاره نگه دارد و مانع وحدت این کشور شود.
درحالیکه اسرائیل مذاکرات با سوریه را طولانی میکند، درگیریهای پراکندهای بین دو کشور رخ میدهد.
اواخر نوامبر، نیروهای اسرائیلی برای بازداشت دو شبهنظامی وارد شهر بیتجن شدند؛ شهری که کمتر از ۱۰ مایل با مرز اسرائیل فاصله دارد. درگیری رخداده منجر به کشتهشدن دستکم ۱۳ سوری و زخمیشدن شش نظامی اسرائیلی شد.
همان شب، مردم دمشق در اولین سالگرد سقوط اسد جشن گرفتند و برخی در این مراسم پرچمهای اسرائیل را آتش زدند.
این هفته، اسرائیل نسبت به انتشار ویدئوهایی در شبکههای اجتماعی به آمریکا هشدار داد که در آن نیروهای نظامی سوریه در خیابانهای دمشق رژه میرفتند و شعارهایی در حمایت از غزه و تهدید علیه اسرائیل سر میدادند. اسرائیل از آمریکا خواسته از سوریه بخواهد این شعارها را محکوم کند.
کارمیت ولنسی، رئیس برنامه مطالعات سوریه در یک اندیشکده اسرائیلی، گفت: «به وضوح یک لحن تهاجمیتر و ضداسرائیلی از دمشق میشنویم.»
شرع نیز در سخنان خود در قطر، گسترش منطقه حائل اسرائیل را خطرناک خواند و اسرائیل را متهم کرد به اینکه میخواهد از مسئولیت «کشتارهای وحشتناک» در غزه فرار نماید و بیدلیل هشدار حملهای شبیه ۷ اکتبر را تکرار میکند.
او گفت: «اسرائیل به کشوری که با شبحها میجنگد تبدیل شده است».
ویلیام وکسلر، مدیر برنامههای خاورمیانه در اندیشکده آتلانتیک، گفت اخیراً با مقامهای ارشد دولت سوریه ملاقات کرده و آنها تمایل نشان دادهاند با اسرائیل همکاری کنند تا روی مشکلات دیگر مثل خشونتهای فرقهای تمرکز شود. اما او هشدار داد این فرصت در حال از دست رفتن است و موضع تهاجمی اسرائیل، سوریه را بهسمت ترکیه—حامی شرع و دشمن اسرائیل—سوق میدهد.
او گفت: «اگر هدف اسرائیل این است که خودش را منزوی کند، در مسیر درستی قرار گرفته است.»
برای مطالعه بیشتر در این زمینه رجوع کنید به:
پنج پرسش درباره حملات اسرائیل به سوریه
نظر شما