کریدور هند-خلیج فارس یکی از کریدورهای بزرگ و مهم تجاری جهان است و حواله‌های ارسالی از این منطقه، دو درصد از تولید ناخالص داخلی هند را تشکیل می‌دهد
حضور هند در خلیج فارس و شبه جزیره عربستان به چند قرن قبل می‌گردد اما چهره صلح‌جو و غیرسیاسی مردمان این کشور در منطقه، با ادامه حکمرانی حزب بهاراتیا جاناتا، تشدید احساسات ناسیونالیسم هندو و وخیم شدن وضع اقلیت‌ها، خدشه‌دار شده است
سال 2020 چند تن از کارگران هندی به اتهام بیان سخنان اسلام هراسانه در رسانه‌های اجتماعی، از امارات اخراج شدند. اوایل سال جاری نیز یک رستوران هندی در بحرین به دلیل تبعیض کارکنانش نسبت به مشتریان باحجاب، تعطیل گشت
در تازه‌ترین رویداد، دو مقام حزب حاکم هند به اسلام و پیامبر اکرم(ص) توهین کردند. این توهین موجب فراخوانی برای تحریم کالاهای هندی در کشورهای عرب شد؛ دولت هند هم به سرعت این دو مقام را برکنار کرده و در پی دلجویی از مسلمانان برآمد
علیرغم تعداد زیاد کارگر و مهاجر هندو در کشورهای خلیج فارس و روابط عمیق اقتصادی و ژئواستراتژیک به‌ویژه بین هند با عربستان و امارات، برای شهروندان و ساکنان منطقه مقابله با چالش‌هایی که هر از چندگاه توسط تندروهای هندو ایجاد می‌شود کار پیچیده‌ای نیست
نارندا مودی نخست‌وزیر هند به خاطر گرایشات افراطی‌اش شناخته شده است. تحت نظارت او بدترین شورش علیه مسلمانان رخ داد که منجر به تحریم دیپلماتیک او توسط آمریکا، بریتانیا و برخی دیگر از کشورهای اروپایی شد. اما این اقدامات باعث نشد که رهبران عربستان، امارات و بحرین در روابط خود با مودی تغییر ایجاد کنند
سقوط اقتصاد جهان در سال 2008 و بدنبال آن بهار عربی و سیاست آمریکا برای کاهش حضور خود در خلیج فارس، چند کشور منطقه را بر آن داشت تا برای امنیت اقتصادی و سیاسی خود به سمت شرق (چین و هند) متمایل شوند. اکنون امارات و عربستان جزء پنج شریک تجاری برتر هند هستند
اکنون نه تنها بزرگترین جامعه مهاجران هندیِ خلیج فارس، در امارات سکونت دارند که این کشور میزبان 13 میلیاردر هندی‌الاصل است. دولت مودی برای تحقق سیاست داخلی خود از اینکه با تاجران ثروتمند ساکن در خارج نیز تماس برقرار کرده و آنان را با خود همراه کند، ابایی ندارد. طبق گزارش‌ها وی در جریان سفر اخیر خود به امارات، با تجاری که در منطقه مورد مناقشه جامو و کشمیر سرمایه‌گذاری کرده‌اند، پشت درهای بسته جلسه گذاشت. وضعیت حقوق بشر از زمان روی کار آمدن حزب بهاراتیا جاناتا در جامو و کشمیر بسیار بدتر شده است
در میان کشورهای خلیج فارس، کویت واکنش‌های شدیدتری به اسلام‌هراسی فزاینده در هند داشته و تنها کشوری است که مودی هنوز از ان بازدید نکرده است. اوایل سال جاری گروهی از نمایندگان پارلمان کویت در اعتراض به اخراج دانشجویان مسلمان از کلاس‌های درس بدلیل حجاب در ایالت کارناتاکا، خواهان منع ورود اعضای حزب بهاراتیا جاناتا به کشور شدند
در پی جنجال اخیر مربوط به توهین به پیامبر اسلام، کویت و قطر سفیران هند را احضار کردند و وزارت خارجه قطر خواهان عذرخواهی رسمی دولت هند شد
جنگ روسیه و اکراین گسل بین شمال و جنوب جهان را تشدید کرده است. هند، امارات، عربستان و اسرائیل اکنون به یک بلوک سیاسی غیررسمی تبدیل شده‌اند که هم در موضع بی‌طرف‌شان در مورد حمله روسیه و هم در استراتژی اقتصادی و ژئوپلیتیکی خود، همگرایی دارند
از سوی دیگر کشورهایی همچون کویت و قطر که گرایش‌های اسلام‌گرایانه دارند و متحدان اصلی غیرناتوی آمریکا محسوب می‌شوند، آزادی عمل بیشتری برای اعمال فشار دیپلماتیک بر دولت هند به دلیل سیاست‌های اسلام‌هراسانه‌اش دارند
در آمریکا، هم ترامپ و هم بایدن نسبت به افزایش نابردباری مذهبی در هند ابراز نگرانی کردند اما به نظر می‌رسد که تنها یک واکنش شدید از سوی کشورهای خلیج فارس می‌تواند جلوی مودی را بگیرد
با این حال حتی این راهکار نیز تضمین کننده تغییر بلندمدت و رفاه مسلمانان هند نیست. حزب بهاراتیا جاناتا علاوه بر پیروزی و کسب قاطع آرا در دو انتخابات متوالی ملی، ثروتمندترین حزب کشور هست و توانسته است که بسیاری از نهادهای مدنی را مجبور به سازش با خود کند
حتی بالیوود نیز در امان نمانده و به ابزار مهم قدرت نرم حزب مودی تبدیل شده است؛ به طوری که نمایش بسیاری از فیلم‌های هندی در خلیج فارس به دلیل چهره‌ای که از مسلمانان در این فیلم‌ها به تصویر کشیده شده، ممنوع شده است
دولت‌های خلیج فارس در مقابله با ناسیونالیسم هندو، باید اقتصاد را هدف قرار دهند. هندی‌های خارج از کشور بزرگترین حامیان مالی حزب بهاراتیا جاناتا هستند. گرچه اکنون شاهد تحریم کالاهای هندی در برخی از کشورهای خلیج فارس هستیم، اما این کشورها باید استراتژی دقیق‌تر و منسجم‌تری اتخاذ کنند؛ استراتژی‌ای که افراد آسیب‌پذیر را تحت تأثیر قرار ندهد و در عین حال هزینه اقتصادی بیشتری به دولت وارد کند.
بازی دو سر باخت مودی
نارندا مودی نخست‌وزیر هند و حزب حاکم بهاراتیا جاناتا، در تلاش هستند تا طوفانی که به‌دنبال اظهارات توهین‌آمیز دو مقام ارشد حزب درباره پیامبر اکرم و دین اسلام در سراسر خاورمیانه به‌راه افتاده است را مهار کنند
از زمانی که حزب بهاراتیا جاناتا از سال 2014 قدرت را بدست گرفته، این نخستین باری است که بدرفتاری‌اش با اقلیت مسلمان دردسر ساز شده و اسباب شرمساری دولت را فراهم ساخته است
در پی توهین دو مقام حزب، کشورهای خلیج فارس این اقدام را محکوم کردند، سفیران هند در قطر، کویت و ایران احضار شدند، سوپرمارکت‌ها در چند کشور منطقه محصولات هندی را از قفسه‌های خود برداشتند و هشتگ‌هایی که خواستار تحریم اقتصادی هند می‌شد، در توئیتر، فیسبوک و اینستاگرام ترند شد
رعنا ایوب روزنامه‌نگار هندی در باره این تحولات اظهار داشت: «ایران، عربستان و قطر هم‌صدا شده‌اند؛ آخرین باری که دنیا شاهد این هم‌صدایی بود چه زمانی بوده است؟»
دولت هند مقاماتی که این اظهارات توهین‌آمیز را بیان کرده بودند تعلیق کرد و برای نخستین بار در تاریخ 75 ساله خود، بیانیه‌ای خطاب به گروهی از کشورهایی که تحت لوای سازمان همکاری اسلامی هستند صادر نمود
کبیر تنجا از اعضای اندیشکده آبزرور ضمن اظهار شگفتی خود از واکنش کشورهای مسلمان گفت که «چنین اظهاراتی در هند تازگی ندارد اما در موارد قبلی چنین واکنشی از سوی کشورهای عرب ندیده بودیم»
شگفتی دولت هند از واکنش کشورهای مسلمان عجیب نیست زیرا کشورهای عرب چشم خود را به روی آزار اقلیت مسلمان هند-از جمله حق شهروندی که فقط به مهاجران غیرمسلمان داده می‌شود، ممنوعیت حجاب دانش‌آموزان، وضع قوانین تبعیض‌آمیز علیه مسلمانان و تحریم اقتصادی مشاغل متعلق به مسلمانان- بسته‌اند. پیشتر شاهد بودیم که اعضای حزب حاکم، مسلمانان را «موریانه»، «آفت» و «تروریست» می‌خوانند و سایر گروههای ملی‌گرای متحد با حزبِ بهاراتیا جاناتا، خواهان نسل‌کشی مسلمانان شده‌اند. خانه‌ها، مغازه‌ها و مساجد مسلمانان در روز روشن و در حضور پلیس تخریب می‌گردند و این درحالی است که کشورهای مسلمان توجه‌ای به این مسائل ندارند
اما در قبال توهین به پیامبر اسلام، دولت‌‌ها و رهبران اسلامیِ خاورمیانه واکنش نشان دادند و حتی مفتی اعظم عمان شیخ احمد بن‌حمد ضمن درخواست تحریم محصولات هندی، خواهان قیام همه مسلمانان به عنوان امتی واحد علیه هند شد
اوایل ماه جاری وقتی دولت بایدن دهلی‌نو را به بدرفتاری با اقلیت‌های مذهبی متهم کرد، وی با لحنی خشمگین بایدن را به اتخاذ سیاستی تفرقه افکنانه متهم نمود. ولی مودی می‌داند که در قبال کشورهای خلیج فارس باید مصالحه‌آمیزتر رفتار کند چراکه دو سوم نفت خام مورد نیاز خود را از این کشورها وارد می‌نماید
مسئله دیگر برای مودی میلیون‌ها مهاجر هندی است که در کشورهای حاشیه خلیج فارس کار و زندگی می‌کنند و درآمد خود را برای خانواده‌هایشان در هند می‌فرستند؛ لذا رفتار تند مودی می‌تواند ده‌ها میلیارد دلاری که این شهروندان وارد هند می‌کنند را، به خطر اندازد
اگر کشورهای عرب خلیج فارس صرفا تهدید به اخراج مهاجران هندی یا توقف صدور ویزا برای آنان کنند -با توجه به اینکه در زمان فعلی اقتصاد هند رشد چندانی نداشته و افزایش قیمت سوخت میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار داده است- بحران سیاسی بزرگی برای دولت مودی ایجاد می‌شود
به گفته یکی از کارشناسان هندی، روابط تجاری هند با کشورهای خلیج فارس از دو جهت اهمیت دارد: وابستگی هند به نفت خلیج فارس و اینکه کشورهای منطقه بازار بزرگی برای کالاهای صادراتی هندی هستند. تجارت دوجانبه هند با هر شش کشور گروه شورای همکاری خلیج فارس از جمله امارات و عربستان در سال‌های 2021-2022 با افزایش بیش از 58 درصدی صادرات هند به این کشورها، به 44 میلیارد دلار رسیده است
همه اینها مودی را در یک بازی دو سر باخت قرار داده است: از یک طرف او می‌داند که باید خود را از خصومت حزبش با مسلمانان کنار بکشد تا شریکان عربش را در خلیج فارس راضی کند. از سوی دیگر می‌داند که تلاش‌های حزب بهاراتیا جاناتا در تحقیر و قربانی کردن مسلمانان به او کمک کرده است تا از زیر بار مسئولیت تورم و فروپاشی اقتصادی شانه خالی کند
به گفته روی چاودوری نویسنده کتاب «کشتن دموکارسی؛ گذر هند به استبداد»: مودی برای ادامه پیروزی در انتخابات باید فضایی دو قطبی ایجاد کند، رأی دهندگان هندو را علیه مسلمانان بشوراند و کارزار ظالمانه‌تری را برای شیطان جلوه دادن مسلمانان به راه بیاندازد
از این رو مودی از یک طرف با بیان سخنانی سعی در آرام کردن رهبران خاورمیانه دارد و از سوی دیگر در خفا حمایت همه‌جانبه خود را از توهین اعضای حزبش به پیامبر اسلام و مسلمانان اعلام می‌کند
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما