عذرخواهی کردن برای سلبریتی‌ها سخت است. مسئولان کشور هم اغلب علاقه چندانی به بیان کردن این جمله ندارند. این موضوع تا جایی پیش رفته که اگر مسئول یا فرد مشهوری بابت کار اشتباهش عذرخواهی کند، خوشحال می‌شویم و تا مدت‌ها فیلم عذرخواهی‌کردنش را در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنیم.
فرهنگ عذرخواهی نه فقط بین مسئولان و افراد مشهور بلکه بین مردم عادی هم رواج چندانی ندارد. ما در اتفاقات ساده روزمره مثل وقتی در خیابان با غریبه‌ای برخورد می‌کنیم، یا وقتی به فروشنده پول اشتباهی می‌دهیم، خیلی ساده این کلمات را به زبان می‌آوریم. اما در اتفاقات مهم و برای آنهایی که برایمان خیلی مهم هستند، گفتن آن برایمان سخت می‌شود. ناتوانی در عذرخواهی ممکن است به همه روابطمان صدمه بزند، چه روابط کاری و چه شخصی، کسانی تا طلاق پیش رفاه اند اما از عذرخواهی دریغ کرده اند!!....
اما واقعا چرا گفتن جمله دو کلمه‌ای «معذرت می‌خوام» انقدر برای ما ایرانی‌ها سخت شده است؟
غرور: از آنجا که عذرخواهی کردن با قبول اشتباه همراه است فکر می کنیم که با این کار غرورمان خدشه‌دار می‌شود.
شرم: اگر اشتباه کرده باشیم و کسی را آزار داده باشیم، خیلی برایمان سخت است که به آن اقرار کنیم. به همین دلیل ترجیح می‌دهیم به روی خودمان نیاورده و طوری نشان دهیم که انگار اتفاقی نیفتاده است.
خشم: چیزهایی که برای آن نیاز به عذرخواهی است، ندرتاً یک خیابان یک طرفه است. درست است که احتمالاً ما یک کار اشتباه انجام داده‌ایم ولی احتمالاً فرد مقابل هم همینطور. و گاهی اوقات عصبانیت ما به خاطر آزاری که به ما رسانده است آنقدر زیاد است که اشتباه خودمان را توجیه می‌کنیم و به همین دلیل عذرخواهی نمی‌کنیم.
راه‌حل این موانع فروتنی است. دلیل اینکه این دیوارها را کشیده‌ایم این است که دچار خودبزرگ‌بینی هستیم. حق همیشه با ماست. اما این درست نیست. ما انسانیم. همه ما گاهی اشتباه می‌کنیم. باید نواقص خود را جزء بخشی از زندگی خود قبول کنیم. سرکوب کردن آن شما را از دیگران دور می‌کند و قبول کردن آن کمک می‌کند به رشد فکری برسید.
فرار از خسارت و مسئولیت: یکی از دلایلی که عذرخواهی در کشور باب نیست، مسئله فرار از خسارت و بار مسئولیتی است که اشتباهات به دنبال دارد. زمانی که یک فرد متوجه می شود که با اعتراف به اشتباه و عذرخواهی، باید مسئولیت خسران وارد آمده را بر عهده گیرد یا اینکه با این کار خود را متوجه تنبیه و جزا می کند، ترجیح می دهد که به طور کلی مسئله را انکار کند تا از زیان های احتمالی مصون بماند. همین می شود که دیگر کسی اشتباهاتش را گردن نمی گیرد، چه برسد به اینکه بخواهد عذرخواهی کند.
عذرخواهی در جامعه ارزش نیست: اینکه در کشورهای اروپایی یا کشورهایی مانند ژاپن اگر مقام مسئولی اشتباهی انجام می دهد، هر چند خسارت داشته باشد و حتی اگر اعتراف او مجازات شدیدی را برایش به دنبال داشته باشد، باز هم اعتراف می کند و معذرت خواهی می کند، به این دلیل هم هست که معذرت خواهی و مسئولیت پذیری در مقابل اشتباهات در آن کشورها ارزش تلقی می شود و اصلاً کسی نمی تواند اشتباهش را گردن نگیرد، چون رسانه و به طور کلی افکار عمومی اجازه وقوع چنین اتفاقی را نمی دهند.
در چنین کشورهایی فرهنگ معذرت خواهی درونی شده است و کسی دلیلی برای فرار از بار مسئولیت کارهایش نمی بیند. اما در کشور ما، همه از همان کودکی به دنبال راه های شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت کارهایشان هستند و هر کسی هم بیشتر از زیر بار مسئولیت اشتباهاتش فرار کند، از دیدگاه دیگران زرنگ تر جلوه می کند!
دکتر سید یعقوب موسوی - جامعه‌شناس و استاد دانشگاه - در این باره می‌گوید: «اعتراف به اشتباه، یک موضوع شخصی است که الزامات خاص خودش را دارد. یعنی فرد باید در درجه اول مسئولیت اعمال و کنش‌های خود را بپذیرد. افراد باید صادقانه پذیرای تبعات و نتایج اعمال خود باشند و در صورتی که می‌دانند، اشتباه کرده‌اند به آن اعتراف کنند.»
این جامعه‌شناس پیشکسوت معتقد است: «مقوله عذرخواهی نکردن در جامعه به نظام ارزشی ما برمی‌گردد که بنا به دلایلی سابقه طولانی دارد. در ناخودآگاه ما این موضوع جا افتاده است که اگر کسی به اشتباه خود اعتراف کند یعنی در واقع شکست را پذیرفته است. این موضوع از خودخواهی و خودباوری بیش اندازه نشات می‌گیرد. چنین افرادی معمولا دارای این ویژگی اخلاقی هستند که به جز خودشان، کسی را به رسمیت نمی‌شناسند.»
دکتر موسوی همچنین می‌گوید: «اگر در جامعه صمیمیت عمومی وجود داشته باشد و افراد پس از قبول مسئولیت و عذرخواهی از جامعه پاداش دریافت کنند، صادقانه‌تر و بدون ترس به اشتباه خود اذعان می‌کنند. فرهنگ عمومی باید آسیب‌شناسی شود. ما باید معذرت‌خواهی را جدی بگیریم و به جای تخریب فردی که عذرخواه است، او را تحسین کنیم. این ویژگی یک جامعه سالم است. یعنی اعتراف به اشتباه، یک خصلت اخلاقی است. ما باید بدانیم فردی که عذرخواهی می‌کند، آدم بزرگ و دارای حرمتی است. البته عذرخواهی شرایط خودش را دارد و ما داریم درباره شرایط کلی حرف می‌زنیم و استثناها را در نظر نمی‌گیریم.»
او ادامه می‌دهد: «تصدیق این موضوع که من مرتکب خطا شده‌ام، بار حقوقی و اجتماعی مسائل را کاهش می‌دهد و نتیجه‌اش یک جامعه لطیف و اخلاقی است. جامعه اخلاقی یعنی جامعه‌ای که آدم‌هایش با یکدیگر رک و صریح هستند و اعمال یکدیگر را بدون پیچیدگی نقادی می‌کنند.»
لازم به ذکر است که حتی وقتی کامل تقصیر گردن شما نیست عذرخواهی کنید. افرادی هستند که تا وقتی مطمئن نشوند که ۱۰۰ درصد تقصیر با آنها بوده است، حاضر به عذرخواهی نیستند این درحالی است که تقریباً در تمام موقعیت‌ها ۱۰۰ درصد تقصیر به گردن یک نفر نیست.
حتی اگر تقسیم تقصیر چیزی مثل ٪۱ / ٪۹۹ باشد، باز هم باید خیلی تلاش کنید تا بفهمید همان ٪۱ از چه بوده است. مطمئناً چیزهایی هست که می‌توانستید بهتر عمل کنید. وقتی برای آن چیزها عذرخواهی کنید، باعث می‌شود طرف‌مقابل هم بخاطر کارهای اشتباه خود کوتاه بیاید. نباید بگذارید غرور جلو شما را برای فروتنی و گذشت و پیشقدم شدن بگیرد.
نباید طوری زندگی کنید که انگار جلو هیئت داوران خیالی اعاده دعوی می‌کنید و برای اینکه چرا مقصر نیستید و بیگناهید سند و مدرک رو می‌کنید. اینکه حق با شما باشد اینقدر مهم نیست که داشتن یک رابطه سالم با دیگران مهم است. آیا حاضرید به قیمت از دست دادن رابطه‌تان با دیگران حق با شما باشد؟
چرا عذرخواهی های ما فایده ای ندارند؟
عذرخواهی تاثیرگذار، پادزهری برای رفع تقصیرها و خطاهای ما محسوب می شود. از خودتان یا فردی دیگر بپرسید: «چرا ما عذرخواهی می کنیم؟» به احتمال زیاد در پاسخ به این پرسش خواهید شنید: «ما عذرخواهی می کنیم چون کار اشتباهی انجام داده ایم.» یا «عذرخواهی کردن نشانه بلوغ و مسئولیت پذیری است.»
مشکل از همین جا آغاز می شود. چنین انگیزه هایی برای عذرخواهی، خوب و مناسب هستند، اما هیچ یک از آن ها هدف واقعی عذرخواهی را بیان نمی کنند.
برای این که عذرخواهی های ما تاثیرگذار باشند باید با تمرکز بر نیازها و احساسات طرف مقابل و نه خود ما مطرح شوند. این کج فهمی بنیادین باعث می شود تلاش ما در عذرخواهی موثر واقع نشود. زیرا به جای تمرکز بر احساس دیگری، فقط به بهتر شدن احساس خود فکر کرده ایم.
فرض کنید شما عذرخواهی می کنید چون کاری را انجام داده اید که موجب آزار، صدمه زدن، توهین، ناراحتی، نگرانی، خشم و به طور کلی به هم زدن توازن روحی فردی دیگر شده است؛ بنابراین هدف اصلی عذرخواهی شما، از بین بردن فشار روانی طرف مقابل و گرفتن بخشش اوست. تنها وقتی عذرخواهی شما موثر واقع شود، شما هم امتیازی دریافت خواهیدکرد و احساس گناه یا ندامت شما از بین خواهدرفت.
عذرخواهی کردن، ابزاری است که با آن می توان مسئولیت تاثیر کارهای خود را بر دیگران پذیرفت، از آن ها طلب بخشش کرد و ضمن ترمیم شکاف روابط خود، موقعیت اجتماعی خود را بازسازی کرده و در نهایت احساس گناه را از خود دور کرد. این فرمول ساده، کلیدهای موثر در بیان یک عذرخواهی تاثیرگذار را در خود جای داده است.
1. بیان واضح و روشن «من متاسفم و عذر می خواهم.»
2. بیان پشیمانی خود از آنچه رخ داده است.
3. بیان آگاهی ما از زیرپا گذاشتن انتظارات یا هنجارهای عمومی.
4. بیان جمله ای همدلانه برای ابراز آگاهی ما نسبت به تاثیر کلی اقدام ما بر فرد مقابل
5. درخواست بخشش
مهم ترین بخش این پنج عامل و متاسفانه عاملی که اغلب ما همیشه نادیده می گیرم، «بیان جمله ای همدلانه» است. برای این که فردی ما را ببخشد، باید احساس کند که ما نسبت به تاثیر رفتار خود بر وی باخبریم. انجام این کار بسیار سخت تر از آن چیزی است که به نظر می رسد و موفقیت در آن نیاز به تمرین نیاز دارد، بنابراین خود را برای یادگیری این مهارت آماده کنید.
چطور عذرخواهی کنید
به سرعت. بعد از مرتکب شدن یک اشتباه یا آسیب رساندن به کسی، بلافاصله عذرخواهی کنید. هرچه بیشتر صبر کنید، کینه و دشمنی بیشتری در هر دو طرف ایجاد می‌شود، و برداشتن اولین قدم سخت‌تر می‌شود. مسئول باشید و اشتباهتان را گردن بگیرید.
اگر نمی‌توانید به زبان بیاورید، بنویسید. گاهی‌اوقات غرور یا خجالت اجازه نمی‌دهد از کسی عذرخواهی کنید. بااینکه معذرت‌خواهی رودررو همیشه بهتر است، اگر نمی‌توانید اینکار را انجام دهید، بهتر است که آن را بنویسید. و گاهی‌اوقات یک یادداشت و یا نامه بهتر از حرف زدن است زیرا باعث می‌شود بتوانید همه احساساتتان را بدون اینکه حرفهایتان را فراموش کنید بیان کنید.
جدی باشید. این اصلی‌ترین قانون عذرخواهی است. یک عذرخواهی بدون جدیت بدتر از عذرخواهی نکردن است. ناراحتی و عصبانیت فرد از شما با این رفتار بیشتر می‌شود. یک عذرخواهی غیرجدی مثل این است که بگویید متاسفید اما پشیمان نبودنتان کاملاً مشخص باشد. کار اشتباه دیگر عذرخواهی «از اینکه ناراحتی متاسفم» است. این نوع معذرت‌خواهی هیچ تقصیری را گردن نمی‌گیرد اما طوری وانمود می‌کند که از ناراحتی فرد مقابل ناراحت است.
مسئولیت کامل را قبول کنید. هیچوقت وقتی می‌خواهید عذرخواهی کنید، کارتان را توجیه نکنید و بهانه نیاورید. این کار ارزش و جدیت اعتراف و عذرخواهی شما را از بین می‌برد. هیچ اما و اگر ی در جملات خود به کار نبرید.
متعهد شوید که جبران می‌کنید. دقت کنید، گفتیم متعهد شوید نه اینکه قول بدهید. این یک قسمت بسیار مهم از فرایند عذرخواهی است. باید راه‌هایی برای جبران اشتباهی که مرتکب شده‌اید پیشنهاد دهید.
با عملتان پشیمانی خود را نشان دهید. در آخر اگر رفتار و عملتان با اظهار پشیمانی‌تان همخوان نباشد، عذرخواهی لفظی هیچ ارزشی نخواهد داشت. بعد از اینکه عذرخواهی کردید، دیگر به آن فکر نکنید. سعی کنید از آن به بعد طوری رفتار کنید که نشان دهنده پشیمانی شما از اشتباهتان باشد.
نظر شما