رشد صنعت دفاعی ترکیه؛ کشورهای خلیج فارس در صدر خریداران

18 ژوئیه عربستان و ترکیه توافقنامه هایی را در حوزه های صنایع دفاعی، انرژی، ارتباطات و سرمایه گذاری امضا کردند. در بین این توافقنامه ها دو توافق در حوزه دفاعی توجه ناظران و کارشناسان را به خود جلب کرد؛ یکی از توافق ها با شرکت صنایع دفاعی بایکار است که بر اساس آن این شرکتِ تُرک متعهد به فروش پهپادهای پیشرفته AKINCI به ریاض می شود

این پهپادها قادر به انجام حمله از هوا به زمین و از هوا به هواست. AKINCI سال 2021 به بازار عرضه شده و معدودی از کشورها از جمله پاکستان اقدام به خرید آن کرده اند. مقامات ترک معتقدند با ساخت AKINCI ترکیه به یکی از سه کشور برتر دنیا در زمینه بهره مندی از این فناوری بدل خواهد شد

به گفته هالوک بایراکتار مدیرعامل شرکت بایکار، قرارداد عربستان برای خرید پهپادهای تهاجمی مدرن آنکارا «بزرگترین قرارداد صادرات دفاعی و هوانوردی در تاریخ جمهوری ترکیه» است. هالوک گورگون مدیر اجرایی آژانس صنایع دفاعی ترکیه نیز گفت که قرارداد عربستان برای خرید پهپادهای ترکیه بیش از 3 میلیارد دلار است. گفته می شود که این قرارداد شامل آموزش، پشتیبانی فنی، خدمات لجستیکی و نیز شامل تولید مشترک و انتقال فناوری می شود

اردوغان طی پیامی ویدئویی به شانزدهمین نمایشگاه بین المللی صنعت دفاعی که 25 ژوئیه در استانبول برگزار شد، تأیید کرد که کشورش بزرگترین قرارداد صادرات دفاعی تاریخ خود را با ریاض امضا کرده و افزود که قراردادهای دیگری در راه است

از زمانی که حزب عدالت و توسعه در سال 2002 به قدرت رسید، صنعت دفاعی ترکیه شاهد انقلابی بود که این کشور را قادر ساخت تا از سومین دریافت کننده بزرگ سلاح در جهان، به دوازدهمین صادرکننده بزرگ تسلیحات بدل شود. ارقام مؤسسه بین المللی تحقیقات صلح نشان می دهد که آنکارا در کمتر از دو دهه، وابستگی خود را به واردات نظامی از حدود 80% در سال 2004 به حدود 20% در سال 2022 کاهش داده است. واردات این کشور از آمریکا بین سالهای 2016 تا 2020 به شدت و به میزان 81% کاهش یافت که نخستین دلیل آن خودداری آمریکا از تحویل سامانه های اف35 و موشک های پاتریوت به ترکیه بود

در این مدت بخش صنایع دفاعی بومی با وجود موانع، چالش ها و تحریم ها به رشد خود ادامه داد و ترکیه را قادر ساخت تا خود را به عنوان تولیدکننده ای نوظهور معرفی کند

در گزارش ماه مارس SIPRI آمده است که صادرات تسلیحات ترکیه از سال 2018 تا 2022 در مقایسه با سالهای 2013-2017 افزایش 69 درصدی داشته است. بر اساس همین گزارش، سهم ترکیه در بازار جهانی تسلیحات در این مدت دو برابر شده و به 1.1% از صادرات تسلیحات در جهان رسیده است

گزارش ماه ژوئن انجمن سازندگان صنایع دفاعی و هوافضای ترکیه، حاکی از افزایش بیش از 20 درصدی درآمد بخش دفاع و هوافضا در سال 2022 نسبت به سال قبل از آن است؛ به طوری که درامد این بخش در سال 2022 به 12.2 میلیارد دلار رسیده است. صادرات صنعت دفاعی ترکیه با رشد پهپادها به ویژه پهپادهای Baykar TB2 در سال 2022 به رکورد بیش از 4.4 میلیارد دلار رسید که در مقایسه با سال 2021 بیش از 36% افزایش یافت

هدف صادرات نظامی ترکیه برای سال 2023 شش میلیارد دلار است و به نظر می رسد مقامات ترکیه نه تنها به این رقم دست یابند، که تا پایان سال جاری از آن فراتر روند

در چند سال گذشته صنعت دفاعی رو به رشد ترکیه توجه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس را به خود جلب کرده است. پس از توافق الولا در سال 2021 که به بحران سال 2017 شورای همکاری و محاصره قطر پایان داد، روابط آنکارا، ابوظبی و ریاض به سمت بهبودی رفت. اردوغان ماه جولای و در ادامه روند عادی سازی روابط، با سفر به این کشورها کوشید روابط ترکیه و کشورهای عرب خلیج فارس را در سطوح اقتصادی و امنیتی تقویت کند

کشورهای شورای همکاری به ویژه عربستان، قطر و امارات از بزرگترین واردکنندگان تجهیزات نظامی در جهان هستند و عمده تجهیزات نظامی آنها از آمریکا و اروپا وارد می شود. اما در چند سال اخیر سلاح های روسی و چینی بیشتری به بازار خلیج فارس راه پیدا کرده است. هزینه نظامی شش کشور شورای همکاری خلیج فارس بیش از 100 میلیارد دلار است. اکنون با توجه به پیشرفت های بخش دفاعی بومی ترکیه، این کشور به سهم بیشتری از بازار کشورهای شورای همکاری چشم دوخته است

همه کشورهای شورای همکاری به جز عمان، با آنکارا قرارداد همکاری در صنعت دفاعی دارند. دلایل افزایش علاقه به همکاری با ترکیه در این سطح متعدد است ولی مهمترین آن به تمایل پادشاهی های خلیج فارس برای تنوع بخشیدن به روابط امنیتی و دفاعی خود و آرزوی ایجاد یک صنعت دفاعی بومی برمی گردد

در همین راستا سه کشور امارات، عربستان و قطر به دنبال ایجاد شرکت های دفاعی EDGE, SAMI  و BARZAN هستند. با توجه به تجربه موفقیت آمیز ترکیه در تبدیل شدن به تولیدکننده تجهیزات دفاعی، این کشور می تواند شریکی خوب برای کشورهای شورای همکاری باشد. علاوه بر این محصولات دفاعی ترکیه نه تنها بسیار کارآمد است، بلکه قیمت مناسبی دارد و همین امر خرید از ترکیه را برای کشورهای شورای همکاری –که بدنبال بهینه سازی بودجه دفاعی خود هستند- جذاب می کند

قبل از اینکه عربستان به بزرگترین خریدار تجهیزات نظامی ترکیه بدل شود، چند کشور دیگر شورای همکاری با خرید تجهیزات نظامی از ترکیه یا با مشارکت در پروژه های این کشور، نقش پررنگی در رشد صنعت دفاعی آنکارا ایفا کردند. بین سالهای 2018 تا 2022 قطر، عمان و امارات سه مشتری اصلی محصولات دفاعی ترکیه بودند و به ترتیب 20%،17% و 13% از کل صادرات تسلیحات ترکیه را در این دوره به خود اختصاص دادند

سال 2022 امارات بزرگترین قرارداد نظامی ترکیه را برای خرید 120 پهپاد بایراکتار به قیمت 2 میلیارد دلار به این کشور پیشنهاد داد. قرارداد علاوه بر 120 پهپاد، شامل واحدهای فرماندهی، کنترل و خدمات آموزشی نیز بود. با وجود تیرگی روابط دو کشور در گذشته، امارات همیشه یکی از خریداران عمده تجهیزات نظامی ترکیه بوده است

قطر متحد اصلی ترکیه در خلیج فارس اولین کشوری بود که پهپادهای بایراکتار را از این کشور خریداری کرد. سال 2018 دوحه قراردادی با ترکیه امضا کرد و بر اساس ان خواهان تحویل شش فروند پهپاد بایراکتار، سه سیستم ایستگاه کنترل زمینی و یک شبیه ساز اموزشی شد. در ابتدای سال 2023 کویت یکی دیگر از کشورهای شورای همکاری، قرارداد خرید پهپادهای بایراکتار را به ارزش 370 میلیون دلار با شرکت بایکار امضا کرد

علاقه کشورهای خلیج فارس به تجهیزات نظامی ترکیه، تنها به پهپادهای این کشور محدود نمی شود. سال 2015 عمان یک قرارداد بزرگ برای خرید 172 خودروی زرهی امضا کرد که سال های 2017 و 2018 تحویل داده شد. این قرارداد عمان را برای چند سال در صدر فهرست مشتریان تجهیزات دفاعی ترکیه قرار داد و باعث تقویت صنعت دفاعی ترکیه شد

قطر نه تنها خریدار محصولات دفاعی ترکیه است که در تولید این محصولات نیز مشارکت دارد. این کشور سال 2014، 49% از سهام شرکت ترک BMC را که خودروهای زرهی تولید می کند، خرید. این همکاری سال 2018 با امضای قرارداد ساخت 250 تانک بین BMC و آژانس صنایع دفاعی ترکیه به اوج خود رسید

سال 2019، BMC حق بهره برداری از یکی از بزرگترین کارخانه های تانک ارتش ترکیه را برای ربع قرن آینده بدست آورد. ماه آوریل طی مراسمی باشکوه با حضور رئیس جمهور، نخستین تانک آلتا ساخت داخل، تحویل نیروهای مسلح ترکیه داده شد. گفتگوهایی حول مشارکت دیگر کشورهای منطقه در پروژه های مشابه صورت گرفته که از جمله آن مشارکت اذربایجان در ساخت جنگنده های نسل پنجم ترکیه KAAN است. این جنگنده قرار است نخستین پرواز خود را در پایان سال انجام دهد

29 ژوئیه رئیس SSB فاش کرد که یکی از کشورهای عرب خلیج فارس در حال مذاکره با آنکارا برای خرید یک ناو هواپیمابر سبک است و مذاکرات به مرحله نهایی رسیده است. گفته می شود این کشور عرب امارات یا عربستان می باشد و حداقل هزینه این کشتی جنگی در سال 2015 یک میلیارد دلار براورد شده است

افزایش همکاری دفاعی بین ترکیه و کشورهای خلیج فارس، پتانسیل رشد اقتصادی و استراتژیک این کشور را نشان می دهد. امضای قراردادهای بزرگ بین ترکیه و کشورهای شورای همکاری، به نفع هر دو طرف است و سبب انتقال فناوری، افزایش قابلیت دفاعی و پرورش صنعت دفاعی بومی کشورهای خلیج فارس می شود. این همکاری همچنین برای ارتقای توسعه اقتصادی حیاتی است و راه را برای ایجاد منطقه ای باثبات تر و امن تر هموار می کند

منبع: شورای آتلانتیک

مترجم: فاطمه رادمهر