انسان در انجام کار خیر، تنها یک وسیله است و فاعل حقیقی کار نیک، خدای متعال می باشد؛ اما این وسیله دارای اختیار و آزادی است و در انجام دادن یا ندادن کار خیر مجبور نیست، زیرا اگر اختیار نباشد، پاداش و جزا منتفی خواهد بود.
در فرازی از دعای امام سجاد علیه السلام می خوانیم: «به دست من در حق مردم، کارهای خیر جاری کن و آن را با منت نهادن از بین مبر». جاری بودن حکایت از استمرار کار نیک دارد و استعمال لفظ مردم، نشان از این است که حضرت خیر و خوبی را برای تمام جهانیان می خواهد، نه فقط مومنان و مسلمانان. در حدیثی شریف آمده است: «همسایگان سه دسته اند:1.دسته ای که سه حق دارند: حق مسلمانی ،حق همسایگی و حق خویشاوندی 2.دسته ای که دو حق دارند: حق مسلمانی و حق همسایگی و3.دسته ای که فقط حق همسایگی دارند و آنان کافران هستند».
بنابراین همانگونه که خدای سبحان نعمت ها را به مومن و کافر، متدین و غیر متدین عطا می کند، امام نیز از خداوند می خواهد که او را واسطه خیررسانی به همه مردم بدون هیچ تبعیضی قرار دهد.
روایت شده است که امام صادق علیه السلام در نیمه های شب، با خود نان و خرما بر می داشت و میان فقرای مدینه توزیع می کرد. به آن حضرت عرض شد که اینها از پیروان شما نیستند؛ ایشان فرمودند:« اگر پیرو ما بودند، در نمک نیز آنان را شریک خود می ساختیم».
اما از شرایط پذیرفته شدن کار نیک از جانب خدا، بی منت بودن آن است. آیات متعددی در قرآن به این موضوع پرداخته است، از جمله آیه 264 سوره بقره که می فرماید:« صدقه های خود را با منت نهادن و آزردن باطل نکنید».
در روایات آمده است: مردی در حال شادی، بر امام جواد علیه السلام وارد شد. حضرت فرمودند: چه شده است که تو را شاد می بینم؟ پاسخ داد: یابن رسول الله! از پدرتان شنیدم که می فرمایند: سزاوارترین روز برای شادی بنده، روزی است که خدا او را توفیق صدقه دادن، نیکی کردن و رفع حوائج برادران مومنش عطا کند . امروز ده تن از برادران تهیدست من، نزد من آمدند و من به یکایک آنان احسان کردم. حضرت فرمودند: نیکی و صدقات خود به برادرانت را از بین بردی. مرد پرسید: چطور یابن رسول الله؟ حضرت آیه 264 سوره بقره را تلاوت نمود.
از این حدیث استفاده می شود که هرگاه کسی به شخصی نیکی و احسانی کرد و آن را در غیاب او بازگو نمود، این از مصادیق منت به شمار می آید؛ لذا در این حدیث اشاره شده است که شخص هرگاه به کسی احسانی کند سپس آن را در مجلسی بازگو نماید، چون خبر دیر یا زود حتماً به گوش آنکس خواهد رسید، ناراحت خواهد شد.
نکته آخر آن است که خوبی و احسانی که انسان به دیگران می کند به خود او برمی گردد. درحقیقت آن عمل از همان آغاز به نفع او خواهد بود، اما آشکار شدن این امر نیاز به زمان دارد. البته گاه همه نتایج در زندگی دنیوی بروز نمی کند، بلکه انسان در آخرت آنها را مشاهده می نماید. بنابراین اگر انسان بصیرت و توجه داشته باشد، کار بر او آسان شده و در کمک کردن به مردم و خیررسانی به آنان می شتابد، هرچند زحمت داشته باشد.
برگرفته از کتاب زیور خوبان نوشته ایت الله العظمی سید صادق شیرازی
نظر شما