آیا جنگی گسترده در راه است؟

داعش مسئولیت بدترین حمله تروریستی در تاریخ ایران را بر عهده گرفته است؛ حمله ای که خاورمیانه بی ثبات را یک قدم به درگیری گسترده منطقه ای نزدیک تر می کند

به گزارش گاردین در چهارمین سالگرد ترور قاسم سلیمانی و در نزدیکی آرامگاه وی در کرمان، دو انفجار رخ داد که دست کم 84 کشته برجای گذاشت. سلیمانی دشمن سرسخت داعش شناخته می شود

ایران در ابتدا هم آمریکا و هم اسرائیل را مقصر دانست. این امر ترس از رویارویی همه جانبه را تشدید کرد؛ به خصوص اینکه این بمب گذاری ها کمتر از 24 ساعت از ترور صالح العروری معاون رئیس حماس در لبنان صورت گرفت

باتوجه به اینکه غرب حوثی ها را به دلیل حمله به کشتی ها در دریای سرخ تهدید به اقدام نظامی کرده بودند، حمله روز سه شنبه در خاک لبنان و بمب گذاری های روز چهارشنبه در ایران، خطر افزایش تنش بین ایران، اسرائیل و آمریکا را بیشتر کرد

فایننشال تایمز نوشت که محل بمب گذاری در کرمان بسیار نمادین بود. سلیمانی به عنوان قدرتمندترین شخصیت نظامی کشور شناخته می شد و به عنوان یک قهرمان ملی، مورد تکریم و احترام جمهوری اسلامی و حامیانش قرار می گرفت

سردرگمی اولیه در مورد علت انفجار روز چهارشنبه –شهردار کرمان علت حادثه را انفجار تصادفی گاز دانسته بود- به سرعت جای خود را به اتهام زنی داد. ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران به صراحت «امریکای جنایتکار و رژیم صهیونیستی» را متهم کرد و هشدار داد که «بهای بسیار بالایی خواهند پرداخت». اسماعیل قاانی جانشین سلیمانی نیز اسرائیل و آمریکا را مسئول این حمله تروریستی دانست

مقامات ایران به این مسئله اشاره کردند که این بمب گذاری ها یک روز پس از آن رخ داد که وحید بهشتی از چهره های اپوزیسیون ایران، در پارلمان اسرائیل حضور یافت و خواستار هدف گرفتن مستقیم ایران شد. هفته گذشته یک فرمانده ارشد ایرانی در جریان حملات هوایی اسرائیل به سوریه کشته شد

آسوشیتدپرس در گمانه زنی در مورد عامل حمله اشاره کرد که ایران دشمنان متعددی دارد؛ از جمله این دشمنان گروههای تبعیدی، سازمان های ستیزه جو و بازیگران دولتی هستند. اما بر اساس هدف و روش عاملین حمله، بسیاری انگشت اتهام را به سمت داعش نشانه گرفتند؛ یک مقام ارشد دولت بایدن گفت که در این انفجارها می توان ردپای داعش را دید

داعش روز پنجشنبه با انتشار بیانیه ای در کانال تلگرامی خود مدعی شد که دو تن از اعضایش کمربندهای انفجاری خود را در مراسم سالگرد سلیمانی منفجر کرده اند. در این بیانیه با عنوان «واقتلوهم حیث وجدتموهم» نام دو بمب گذار که باهم برادر بودند آمده و گفته شده که آنها تجمعی از مشرکین را هدف قرارداده اند

به نوشته سی ان ان، داعش هیچ مدرک دیگری از اینکه حمله کار این گروه بوده، ارائه نکرده و روایت این گروه از انفجارها، با آنچه رسانه های ایران ارائه کرده اند متفاوت است. تعداد کشته هایی که داعش مدعی است، از ان چیزی که مقامات ایران گزارش می کنند بسیار بیشتر است

سالهاست که گروههای تندرو سنی از جمله داعش حملات گسترده ای را علیه غیرنظامیان در ایرانِ شیعه انجام داده اند. داعش تشیع را بدعت می داند و سابقه هدف قرار دادن زیارتگاه ها و اماکن مذهبی در ایران را دارد

نیویورک تایمز می گوید بمب گذاری در کرمان آخرین پرده از حملات خونین داعش در ایران است. مقامات ایران مدعی هستند که دست کم دهها حمله دیگر داعش را خنثی کرده اند

امارت اسلامی خراسان –شاخه داعش در افغانستان- بارها ایران را به دلیل شرک تهدید کرده و مسئولیت چندین حمله را در این کشور بر عهده گرفته است. آخرین این حملات سال 2022 بود که یک مرد مسلح 13 نفر را در شاهچراغ کشت

یکی از مقامات سابق پنتاگون در دولت ترامپ به نیویورک تایمز گفت: «با توجه به جنگ غزه و حمایت یکپارچه مسلمانان از فلسطینیان، به نظر می رسد که داعش زمان عجیبی را برای این حمله انتخاب کرده است»

آقای خامنه ای قول داده است به این حملات پاسخ سختی دهد. پاتریک وینتور در گاردین نوشت که رئیس جمهور ایران سفر برنامه ریزی شده به ترکیه را لغو کرده و قصد دارد ورود به ایران از افغانستان را محدودتر کند

به گفته وینتور هیچ نشانه ای وجود ندارد که گویای اقدام تلافی جویانه سریع ایران باشد ولی تهران تلاش خواهد کرد تا از این حمله استفاده کرده و جهان اسلام را با این نگاه که حضور آمریکا در منطقه سبب بی ثباتی بیشتر است، همراه نماید

منبع: ویک

 

مقامات آمریکایی، اسرائیلی و لبنانی می گویند که خواهان بروز جنگی گسترده نیستند ولی ترور یکی از رهبران ارشد حماس در لبنان در روز سه شنبه و کشته شدن دهها نفر در دو انفجار در ایران در روز چهارشنبه، خاورمیانه و امریکا را در آستانه جنگی منطقه ای قرار داده است؛ جنگی که دولت بایدن از زمان حملات حماس در 7 اکتبر سعی داشته از وقوع آن جلوگیری کند

تنها چند ساعت پس از انفجار بمب در ایران، آمریکا و 12 متحدش به حوثی های یمن –که هر روز به سمت کشتی های تجاری، حملات موشکی، پهپادی و دریایی می کنند- هشدار دادند

تاکنون آمریکا از انتقام گیری و حمله به پایگاههای حوثی ها در یمن خودداری کرده است زیرا نمی خواهد آتش بس شکننده در یمن را تضعیف کند ولی با این بیانیه، دولت بایدن نشان داد که صبرش به پایان رسیده است

روز چهارشنبه یک روز پس از اینکه غول کشتیرانی مرسک اعلام کرد فعالیت های خود را در دریای سرخ متوقف می کند، مقامات کاخ سفید در بیانیه ای اعلام کردند: «ما خواستار پایان فوری این حملات غیرقانونی و آزادی کشتی ها و خدمه های آنها هستیم. حوثی ها در صورت ادامه تهدید جانی، اقتصاد جهانی و جریان آزاد تجارت در آبراهه های حیاتی منطقه، مسئولیت عواقب آن را بر عهده خواهند داشت»

این بیانیه توسط بریتانیا، استرالیا، نیوزلند، بحرین، بلژیک، کانادا، آلمان، دانمارک، ایتالیا، ژاپن، سنگاپور و هلند امضا شد. آخر هفته نیروی دریایی آمریکا سه قایق حوثی ها را غرق کرد و همه خدمه آن را که به هلی کوپترهای آمریکایی شلیک می کردند، کشت؛ این هلی کوپترها برای کمک به یکی از کشتی های باری مرسک اعزام شده بودند

روز دوشنبه نیروی دریایی ارتش ایران از اعزام یک ناو جنگی به آبراهه خبر داد. به گزارش خبرگزاری ایرنا همان روز حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران از یک مقام حوثی که به تهران سفر کرده بود، به خاطر حمایت این گروه از حماس قدردانی کرد

به گفته یک مقام ارشد ایرانی، اعزام این ناو که به یک کشتی جاسوسی ایرانی در منطقه می پیوندد، به منظور نشان دادن حمایت ایران از حوثی ها صورت می گیرد. این مقام افزود که ایران برنامه ای برای رویارویی با کشتی های نیروی دریایی آمریکا ندارد

بایدن گفته است که می خواهد از حملات نظامی مستقیم به حوثی ها اجتناب کند تا از تشدید درگیری در خاورمیانه جلوگیری شود. متیو میلر سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز چهارشنبه به خبرنگاران گفت: «ما همچنان نگران خطر گسترش درگیری به دیگر جبهه ها هستیم»

از سوی دیگر حزب الله لبنان متعهد شده است که انتقام قتل صالح العروری رهبر حماس را که روز سه شنبه در حومه بیروت کشته شد، بگیرد. حزب الله که متحد کلیدی حماس است، کنترل حومه جنوبی بیروت را در دست دارد و ماههاست که درگیر تنش با نیروهای اسرائیلی است

انفجار در سالگرد ترور قاسم سلیمانی در کرمان وضعیت را بغرنج تر کرده است. درحالی که ایران به سرعت انگشت اتهام را به سمت اسرائیل نشانه گرفت، مقامات اروپایی و آمریکایی گفتند که تردید دارند این حمله کار اسرائیل باشد و افزودند که اکثر اقدامات اسرائیل علیه ایران -از جمله ترور معمار اصلی برنامه هسته ای ایران و انفجار در تأسیسات هسته ای و موشکی- هدفمند بوده است

سه مقام ارشد آمریکایی و یک مقام ارشد اروپایی روز چهارشنبه گفتند که داعش یا گروه تروریستی دیگری عامل احتمالی این حملات بوده است؛ ولی ری تاکی از اعضای ارشد شورای روابط خارجی که اغلب درباره ایران می نویسد، روز چهارشنبه گفت «این امکان وجود دارد که یکی از نیروهای نیابتی اسرائیل اجازه حمله را داده باشد»

آقای خامنه ای روز چهارشنبه با صدور بیانیه ای عامل این حمله را دشمنان بدخواه و جنایتکار ملت دانست اما از ذکر نام گروه یا کشوری خودداری کرد. وی افزود: «دشمنان ایران بدانند که این فاجعه پاسخ محکمی خواهد داشت»

به گفته دو تحلیلگر آشنا به امور ایران، آقای خامنه ای به فرماندهان نظامی ایران دستور داده است که صبر راهبردی داشته باشند و از وارد کردن ایران به رویارویی مستقیم نظامی با آمریکا خودداری کنند

چندین مقام آمریکایی معتقدند هنوز برای پیش بینی اینکه آیا جنگی گسترده در پیش است یا خیر زود است. به گفته این مقامات، اسرائیل معتقد بوده است که ترور العروری سبب تشدید تنش نخواهد شد ولی با انفجارهای کرمان که بلافاصله بعد از این ترور رخ داد، آمریکا و اروپا خطر گسترش درگیری را نزدیک تر از همیشه می بینند

در پی ترور عروری مقامات دولت بایدن تلاش های دیپلماتیک خود را با مقامات لبنان و تحت فشار گذاشتن حزب الله برای اجتناب از تشدید درگیری، افزایش دادند. انتظار می رود در روزهای آینده انتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا با هدف مهار تشدید درگیری ها به خاورمیانه سفر کند

به گفته دریاسالار بازنشسته جیمز استاوریدیس فرمانده سابق ناتو: «احتمال وقوع جنگ منطقه ای در خاورمیانه از 15% به 30% افزایش یافته است. گرچه این احتمال هنوز زیاد نیست ولی نسبت به قبل افزایش پیدا کرده و این نگران کننده است»

اما مقامات دولت بایدن و تحلیلگران خاورمیانه معتقدند که حزب الله و ایران هنوز هم خواهان درگیری با اسرائیل نیستند. پل سالم رئیس مؤسسه خاورمیانه می گوید: «در طول جنگ غزه حزب الله تأکید کرد که به صورت محدود وارد عمل خواهد شد؛ واضح است که انها مستقیما به جنگ نمی پیوندند»

به گفته او و دیگر تحلیلگران گرچه ایران به برنامه ریزی و سازماندهی برخی حملاتی که در خاورمیانه رخ داده کمک کرده است –از جمله حملات موشکی حوثی ها به کشتی ها در دریای سرخ- ولی مستقیما امریکا یا اسرائیل را مورد حمله قرار نداده است

بایدن و دستیاران ارشد او از زمان حمله 7 اکتبر بدنبال مهار جنگ در محدوده نوار غزه بودند. پنتاگون دو ناو هواپیمابر به منطقه اعزام کرد و تعداد هواپیماهای جنگی آمریکایی را در خاورمیانه دو برابر کرد، تا ایران و نیروهای نیابتی اش را از گسترش جنگ بازدارد. اکنون این استراتژی درحال شکست خوردن است

شبه نظامیان مورد حمایت ایران از 7 اکتبر 118 بار به نیروهای آمریکایی در عراق و سوریه حمله کرده اند که آخرین بار آن روز دوشنبه بود. چندتن از نیروهای آمریکایی در این حملات مجروح شدند و وضعیت حداقل یکی از آنها وخیم است. این حملات باعث شد که پنتاگون با انجام پنج حمله هوایی به این گروهها، دست به تلافی زند

در هفته های اخیر دولت بایدن اطلاعاتی را بدست آورده که نشان می دهد گروههای شبه نظامی ایرانی حملات حوثی ها را هماهنگ می کنند و اطلاعاتی را درباره کشتی های تجاری که از این آبراهه عبور می کنند، در اختیار حوثی ها قرار می دهند. اسرائیل یکی از کشورهایی است که به شدت به کشتیرانی در دریای سرخ وابسته است

در واکنش به این حملات، آمریکا یک نیروی دریایی چندملیتی برای محافظت از کشتی های تجاری در دریای سرخ و خلیج عدن ایجاد کرده است

مقامات پنتاگون حملاتی را به پایگاههای موشکی و پهپادی در یمن و قایق های تندرو حوثی ها –که در حمله به کشتی های کانتینری مرسک مورد استفاده قرار می گیرد- برنامه ریزی کرده اند ولی این نگرانی وجود دارد که چنین حملاتی به استراتژی ایران برای گشودن چند جبهه علیه اسرائیل کمک کند

جدی ترین تهدید برای سیاست مهار جنگ در مرزهای غزه، ترور عروری در روز سه شنبه بود. به نوشته حنین قدار و متیو لویت از مؤسسه واشنگتن: «از دست دادن فردی که در رأس عملیات های تاکتیکی و دیپلماسی راهبردی حماس قرار دارد، شکستی جدی برای این گروه است. باید منتظر ماند و دید که متحدان حماس به ویژه حزب الله چگونه به این حمله واکنش نشان می دهند»

رهبران غربی بدنبال کاهش تنش هستند؛ امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه اندکی بعد از ترور عروری گفت که «پرهیز از هرگونه تنش به ویژه در لبنان ضروری است». مکرون در تماس تلفنی با بنی گانتز -یکی از مخالفان نخست وزیر اسرائیل- که به دولت وحدت ملی در اسرائیل پیوسته، گفت: «فرانسه به انتقال این پیام ها به همه بازیگرانی که مستقیم یا غیرمستقیم در منطقه درگیر هستند ادامه خواهد داد»

منبع: نیویورک تایمز 

 

بحران خاورمیانه که با شروع جنگ غزه نزدیک به سه ماه پیش آغاز شد، با افزایش حملات و خشونت در کشورهای مختلف منطقه، رو به گسترش گذاشته است

این افزایش تنش در شرایطی رخ می دهد که بازیگران منطقه اشتیاقی برای گسترش درگیری نداشتند و ایران و متحدانش از زمان حمله 7 اکتبر حماس به اسرائیل، تاحد زیادی از جنگ علنی علیه اسرائیل و متحدانش خودداری کردند

کارشناسان بارها هشدار دادند که باتوجه به مجموعه اقداماتی که از سوی بازیگران منطقه با انگیزه های مختلف صورت می گیرد، یک اشتباه محاسباتی ساده و یک حمله تصادفی می تواند جنگ را از کنترل خارج کند

در همین راستا در هفته جاری شاهد کشته شدن هدفمند یکی از رهبران ارشد حماس در بیروت و یکی از رهبران شبه نظامیان عراقی در بغداد بودیم؛ هفته گذشته نیز یکی از اعضای ارشد سپاه پاسداران در دمشق کشته شد. حوثی های یمن با وجود هشدار آمریکا و متحدانش به اقدام نظامی، به اخلال در کشتیرانی تجاری در دریای سرخ ادامه می دهند. ایران از حامیان اصلی محور مقاومت روز چهارشنبه شاهد حملاتی بود که داعش مسئولیت آن را بر عهده گرفت و 95 کشته برجای گذاشت؛ این حملات در مراسم بزرگداشت قاسم سلیمانی در چهارمین سالگرد ترور وی صورت گرفت

اواخر ماه گذشته یواو گالانت وزیر دفاع اسرائیل در کمیته پارلمانی گفت که این کشور در حال دفاع از خود فراتر از غزه و کرانه باختری است «من در اینجا به صراحت می گویم: هرکس علیه ما اقدام کند یک هدف بالقوه است؛ هیچ مصونیتی برای هیچکس وجود ندارد»

نقاط اشتعال

لبنان

یکی از مقامات ارشد حماس در حمله روز سه شنبه اسرائیل به بیروت کشته شد. صالح العروری بالاترین مقام حماس است که از زمان حمله 7 اکتبر حماس به اسرائیل کشته شده است. مقامات اسرائیلی هشدار داده اند که مقامات حماس را که در کشورهای دیگر زندگی می کنند هدف قرار خواهند داد ولی مسئولیت مستقیم قتل عروری را بر عهده نگرفتند

این ترور در بحبوحه گمانه زنی ها در مورد پیوستن حزب الله به جنگ صورت گرفت. از 7 اکتبر این گروه شبه نظامی حملاتی را به خاک اسرائیل انجام داده ولی کوشیده است تا از درگیری کامل پرهیز کند

عروری در ضاحیه –محله ای در نزدیکی بیروت که از پایگاههای حزب الله است- کشته شد. حسن نصرالله رهبر حزب الله روز چهارشنبه در یک سخنرانی گفت که ترور عروری بدون پاسخ نمی ماند

ریم ممتاز از همکاران مؤسسه مطالعات استراتژیک گفت که حزب الله احتمالا با فشار هوادارانش برای دادن پاسخی مناسب مواجه خواهد شد؛ این درحالی است که لبنان در شرایط اقتصادی سختی قرار دارد و حزب الله نمی تواند این مسئله را نادیده بگیرد

ممتاز با اشاره به بحران مالی این کشور که 82% از مردم را در فقر فروبرده است گفت: «بخش بزرگی از جمعیت لبنان باتوجه به رنجی که در حال حاضر دچارش هستند، نمی توانند جنگ دیگری را تصور کنند»

عراق

یک فرمانده شبه نظامی مرتبط با ایران روز پنجشنبه در بغداد در یک حمله هوایی کشته شد. مشتاق طالب السعیدی معاون فرمانده شبه نظامیان حرکت نجباء بود؛ این شبه نظامی، مسئولیت چندین حمله به نیروهای آمریکایی را در عراق –که از زمان 7 اکتبر صورت گرفته است- بر عهده داشت. این حملات در راستای تلاش های گسترده تر شبه نظامیان عراقی نزدیک به ایران، برای وادار کردن آمریکا به پایان دادن حضور خود در عراق صورت گرفته است

حرکت نجباء بخشی از گروههای تحت حمایت ایران موسوم به حشد شعبی است که با ارتش عراق برای شکست داعش همکاری می کردند. سخنگوی ارتش عراق روز پنجشنبه در بیانیه ای اعلام کرد که نیروهای ائتلاف بین المللی به رهبری آمریکا مسئول «حمله غیرقانونی به یک نهاد امنیتی عراق» است و این حمله را «تجاوز اشکار و نقض حاکمیت و امنیت عراق» دانست

درحال حاضر 2500 پرسنل آمریکایی در عراق مستقر هستند. محمد شیعه سودانی نخست وزیر عراق گفته است که حضور این نیروها برای کمک به جلوگیری از قدرت گیری مجدد داعش ضروری است

بر اساس آمارهای ایالات متحده، شبه نظامیان حشد شعبی پشت بیش از 100 حمله ای بودند که از 17 اکتبر به نیروهای آمریکایی در عراق صورت گرفته است

سوریه

اسرائیل از 7 اکتبر سوریه را بارها مورد حمله قرار داده است. نیروهای دفاعی اسرائیل روز سه شنبه اعلام کردند که در پاسخ به پرتاب موشک به سمت خاک خود « زیرساخت های نظامی متعلق به ارتش سوریه» را هدف قرار داده اند

اواخر دسامبر رسانه های دولتی ایران گزارش دادند که سید رضی موسوی یکی از مقامات ارشد سپاه، در حمله ای در محله زینبیه دمشق کشته شد. موسوی به عنوان همکار سابق قاسم سلیمانی رهبر نیروی قدس سپاه معرفی شده است.

راندا سلیم مدیر برنامه حل مناقشه مؤسسه خاورمیانه می گوید که مرگ موسوی ضربه سخت تری نسبت به مرگ عروری برای حزب الله و ایران بود

حسین اکبری سفیر ایران در سوریه همراستا با دیگر مقامات ایران، از انتقام قتل موسوی سخن گفت «در زمان و موقعیت مناسب به این جنایت پاسخ خواهیم داد»

یمن و دریای سرخ

حوثی های یمن حملات متعددی را به کشتی های تجاری درحال عبور از دریای سرخ انجام داده اند. روز چهارشنبه آنها مدعی حمله به یک کشتی با پرچم مالت شدند که به گفته آنها عازم اسرائیل بود

حملات در این مسیر تجاری مهم باعث شده است که برخی از شرکت های بزرگ کشتیرانی از عبور و مرور از تنگه باب المندب –آبراهه ای که در نزدیکی منطقه تحت کنترل حوثی هاست- اجتناب کنند

در واکنش به این حملات روز یکشنبه کشتی های نیروی دریایی آمریکا با حوثی ها درگیر شدند و قایق حوثی ها را غرق کردند. حوثی ها در بیانیه ای که روز سه شنبه در رسانه های اجتماعی منتشر کردند، هشدار دادند که «هرگونه تجاوز آمریکا بی پاسخ نمی ماند»

حوثی ها از 7 اکتبر موشک های دوربردی را به سمت اسرائیل شلیک کرده اند و مدعی شده اند تا زمانی که تجاوز اسرائیل متوقف نشود، این کشور را هدف قرار خواهند داد. اکثر موشک های این گروه توسط پدافند هوایی اسرائیل رهگیری شده است

حوثی ها از زمان بدست گرفتن کنترل پایتخت یمن در سال 2014 به یکی از توانمندترین متحدان ایران در منطقه و یکی از مستقل ترین آنها بدل شده اند. به گفته تحلیلگران با اقدامات حوثی ها در حمایت از حماس، آنها می توانند خود را همتای گروههای قدرتمند و مشهوری همچون حزب الله معرفی کنند و حمایت های داخلی را از خود افزایش دهند

ایران

ایران در هفته اخیر شاهد افزایش خشونت در خاک خود بود؛ دو انفجار در کرمان در روز چهارشنبه جان دست کم 95 نفر را که برای بزرگداشت قاسم سلیمانی در زادگاه او جمع شده بودند، گرفت

داعش در پیامی که روز پنجشنبه در شبکه های اجتماعی منتشر شد، مسئولیت این حملات را بر عهده گرفت. به گفته هیلترمن «داعش از ایران بیشتر از اسرائیل متنفر است»

اسرائیل از زمان حمله 7 اکتبر تاکنون، به ایران حمله مستقیمی نداشته است؛ هرچند مقامات اسرائیلی می گویند که در صورت گسترش درگیری این کار را انجام خواهند داد. ولی تحلیلگران معتقدند که بعید است این تهدیدها موجب شود ایران دست از حمایت حماس و دیگر متحدان منطقه ای خود بردارد

هرچه بر تعداد ترورها و رویدادهایی از این دست افزوده گردد، امکان بروز جنگی گسترده بیشتر می شود

منبع: واشنگتن پست

مترجم: فاطمه رادمهر