اگزما یک بیماری التهابی مزمن پوستی است که با قرمزی و خارش مداوم پوست شناخته میشود. برای اگزما درمان قطعی وجود ندارد. اما در سالهای اخیر، گزینههای درمانی هم برای موارد خفیف و هم برای موارد شدید، پیشرفت چشمگیری داشتهاند.
بر اساس تازهترین مطالعات و تجربهای که من در بیماران و پژوهشهای خود دیدهام، مؤثرترین درمانها آنهایی هستند که سه حوزه کلیدی را هدف قرار میدهند: آرامسازی التهاب، تسکین خارش و بازسازی سد پوستی. این یعنی پوست باید همواره مرطوب باقی بماند و فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی که باعث تشدید علائم و خارش دائمی میشود، همزمان کاهش یابد.
علت بروز اگزما چیست؟
بسیاری از افراد مبتلا به اگزما با یک استعداد ژنتیکی متولد میشوند که بر نحوه ساخته شدن سد محافظ پوستشان اثر میگذارد. تصور کنید پوست سالم مانند یک دیوار آجری است که ملات آن همه شکافها را پوشانده است. در اگزما، این ملات ناقص است، بنابراین رطوبت از دست میرود و مواد تحریککننده، آلرژنها و میکروارگانیسمها وارد میشوند.
در عین حال در این بیماران، شاخهای از سیستم ایمنی به شکل غیرطبیعی بیشفعال است و سیگنالهایی تولید میکند که التهاب مداوم در پوست را ایجاد میکنند.
این التهاب باعث خارش بیامان و به تبع آن بروز جوش میشود. خاراندن شاید موقتاً آرامشبخش باشد، اما سد پوستی را بیشتر تخریب کرده، التهاب را تشدید میکند و چرخه بیماری را ادامه میدهد.
از آنجا که مشکلات سد پوستی، فعالیت بیشازحد ایمنی و خارش شدید به هم گره خوردهاند، درمان تنها یکی از این عوامل معمولاً موفق نیست. کنترل پایدار نیازمند درمانهایی است که هم سد پوستی را بهبود بخشند، هم التهاب را آرام کنند و هم چرخه خارش ـ خاراندن را متوقف سازند.
چگونه میتوان از عود بیماری جلوگیری کرد؟
برای بسیاری از بیماران، اگزما زمانی شعلهور میشود که داروها کنار گذاشته شوند، هوا خشک باشد، پوست بیش از حد شسته شود، یا استرس و عفونتها مانع مراقبت مناسب پوستی شوند.
راهکارهای سادهای مانند استفاده منظم از مرطوبکنندهها، انتخاب شویندههای ملایم مخصوص پوست حساس و بدون عطر یا رنگ، استفاده از دستگاه بخور در زمستان، و محدود کردن دوشهای طولانی یا شستوشوی مکرر دستها میتوانند به کاهش عود بیماری و حمایت از سلامت پوست کمک کنند. همچنین استفاده از دستکش هنگام کارهای خانگی مثل شستن ظروف میتواند از تحریک پوست جلوگیری کند. این اقدامات برای بیماران در هر سطحی از شدت بیماری ارزشمند است.
برای برخی افراد، تماس با آلرژنهای خاص مانند عطرها، فلزات یا ترکیبات موجود در محصولات بهداشتی میتواند پوست را بدتر کند. از محرکهای شایع میتوان به لانولین، کوکامیدوپروپیل بتائین (در شویندهها)، نگهدارندههایی مانند متیلایزوتیازولینون، و مواد شیمیایی رنگ مو مثل پارافنیلندیآمین اشاره کرد. شناسایی و حذف این محرکها گامی مهم است و متخصصان پوست میتوانند با آزمایشهای مربوطه به یافتن آنها کمک کنند.
راهکارهایی برای درمان اگزمای خفیف
درمان اگزما عمدتاً به شدت بیماری بستگی دارد و معمولاً رویکردهای مختلف با هم ترکیب میشوند تا بهترین کنترل حاصل شود. برای اگزمای خفیف، من معمولاً توصیه میکنم با درمانهای موضعی شروع شود. مرطوبکنندهها اغلب نقطه آغاز هستند، اما بسیاری از افراد مبتلا به اگزمای خفیف نیز به درمانهای دارویی موضعی برای کنترل بیماری نیاز دارند.
چگونه بهترین مرطوبکننده را انتخاب کنیم؟
مرطوبکنندههای بدون عطر به شکل کرم یا پماد بهترین عملکرد را دارند، بهویژه زمانی که بلافاصله پس از حمام یا شستوشو استفاده شوند، زیرا رطوبت را در پوست حفظ میکنند. هنگام انتخاب مرطوبکننده، به دنبال موادی باشید که به بازسازی سد پوستی کمک میکنند، مانند سرامیدها، هیالورونیک اسید یا گلیسیرین. همچنین ترکیباتی مانند پترولاتوم یا دایمتیکون که یک لایه محافظ روی پوست ایجاد میکنند، میتوانند بسیار مؤثر باشند. استفاده روزانه از این محصولات، حتی زمانی که پوست سالم به نظر میرسد، میتواند از عود بیماری جلوگیری کند.
چرا باید در مصرف کورتونهای موضعی محتاط بود؟
وقتی مرطوبکنندهها بهتنهایی کافی نیستند، کرمهای دارویی شامل کورتیکواستروئیدهای موضعی، برای آرامسازی التهاب به کار میروند. این داروها مؤثرند، اما با مصرف طولانیمدت میتوانند عوارضی مانند نازک شدن پوست، ترکخوردگی یا تغییر رنگ پوست ایجاد کنند. بنابراین باید تنها برای مدت محدود و طبق دستور پزشک استفاده شوند.
داروهای موضعی غیرکورتونی هم کمک میکنند
نوآوریهای جدید در درمان موضعی، داروهای غیرکورتونی هستند که این خطرات را ندارند. بیشتر داروهای موضعی جدید مانند روکسولیتینیب، تاپیناروف، روفلومیلاست و کریسابورول را میتوان روی ضایعات اگزما در هر نقطه از بدن استفاده کرد. این داروها بهویژه برای نواحی حساس مثل صورت یا چینهای پوستی بسیار مفیدند.
داروهای تزریقی؛ گامهای نوین در درمان
آنچه برای اگزمای خفیف یا محدود کارساز است، معمولاً برای علائم متوسط تا شدید کافی نیست. اما داروهای بیولوژیک تزریقی، چشمانداز درمان اگزمای متوسط و شدید را تغییر دادهاند. این داروهای تأییدشده توسط FDA مانند دوپیلوماب، ترالوکینوماب، لبرکینوماب و نمولیزوماب سیگنالهای التهاب و خارش را که بیرون سلولها ایجاد میشوند مسدود میکنند.
این داروها با هدف قرار دادن مولکولهایی به نام اینترلوکینها یا گیرندههای آنها که مسیرهای کلیدی انتقال التهاب و خارش در اگزما هستند، عمل میکنند.
در اگزما، سطح برخی اینترلوکینها بیش از حد بالا است و همین امر موجب التهاب، خارش و آسیب به سد پوستی میشود. با کاهش این سیگنالها، داروهای بیولوژیک نهتنها سیستم ایمنی بیشفعال را آرام میکنند و خارش را کاهش میدهند، بلکه اجازه میدهند سد پوستی ترمیم شود. من بیمارانی را دیدهام که با اگزمای متوسط تا شدید، پس از شروع درمان با این داروها برای اولین بار احساس راحتی در پوست خود کردهاند.
چه زمانی باید داروهای خوراکی را در نظر گرفت؟
داروهای خوراکی جدید مانند اوپاداسیتینیب و آبروکیتینیب روی مسیرهای مختلف دستگاه ایمنی اثر میگذارند و چندین سیگنال کلیدی داخل سلول را که باعث اگزما میشوند، مسدود میکنند. این داروها سریع عمل میکنند و اغلب ظرف چند روز خارش را کاهش میدهند، در حالی که التهاب را کم کرده و سد پوستی را بهبود میبخشند.
این داروها میتوانند برای افراد مبتلا به اگزمای گسترده یا شدید بسیار مؤثر باشند، اما نیازمند نظارت پزشکی دقیق هستند.
چه درمانهایی برای اگزما کارساز نیستند؟
روغن نارگیل، روغنهای اسانسی و رژیمهای غذایی، اغلب در درمان اگزما مطرح میشوند، اما در مطالعات، به طور ثابت بهبودی قابل توجهی در اگزما ایجاد نکردهاند. برای نمونه، هیچ مدرکی در حمایت از استفاده از رژیمهای حذف مانند رژیم بدون تخممرغ یا بدون لبنیات در افراد مبتلا به درماتیت آتوپیک (شایعترین نوع اگزما) وجود ندارد و تنها سود محدودی در نوزادان با آلرژی اثباتشده به تخممرغ دیده شده است.
به همین دلیل، دستورالعملهای پزشکی استفاده از رژیمهای حذف را برای درماتیت آتوپیک توصیه نمیکنند، زیرا میتواند مضر باشد؛ از جمله اینکه خطر آلرژی غذایی و سوءتغذیه را بهویژه در نوزادان و کودکان افزایش دهد.
نظر شما