طرف‌های مذاکره کننده برجام رسانه‌ها را در جریان کامل اتفاقاتی که طی مذاکرات وین می‌افتد قرار نمی‌دهند؛ از این رو ما دقیقا نمی‌دانیم که چه کسی امتیاز داده و آیا می‌توان انتظار داشت که در آینده نزدیک توافقی امضا شود یا خیر.
میخائیل اولیانوف نماینده روسیه این هفته در توئیتی نوشت: «می‌توانیم تا اویل فوریه توافقنامه‌ای امضا کنیم»؛ نماینده چین هم گفت: «مذاکرات در حال پیشرفت است و ادامه خواهد داشت».
آمریکا به شکل محتاطانه‌ای ابراز خوش‌بینی نمود و فرانسه تأکید کرد که پیشرفت‌هایی حاصل شده اما «هنوز راه زیادی در پیش است». این اظهارات نشان می‌دهد که بدبینی‌های اولیه و تردیدهایی که در مورد امکان مذاکره وجود داشت و گفته می‌شد هدف ایران خریدن زمان است، جای خود را به این دیدگاه داده است که همه طرف‌ها علاقه‌مند هستند تا در سریع‌‌ترین زمان ممکن به توافق برسند.
سخنانی که در روزهای اخیر از ایران به گوش می‌رسد نیز حاکی از پیشرفت در مذاکرات است. برای مثال بعد از آنکه اولیانوف توئیت کرد که روسیه و چین ایران را متقاعد به دادن امتیاز کرده‌اند، در تهران طوفان به‌پا شد. ایران تلاش می‌کند این روایت را جا بیاندازد که این غرب است که دارد امتیاز می‌دهد؛ لذا هر چیزی که اشاره به تسلیم شدن و سرسپردگی ایران داشته باشد، به ویژه اگر از سوی روسیه که متحد ایران محسوب می‌شود مطرح گردد، روایت ایران را زیر سؤال می‌برد.
سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت خارجه ایران در پاسخ به توئیت اولیانوف گفت: «تنها پس از آنکه غرب فهمید باید از مواضع حداکثری خود عقب نشینی کند می‌توان بر سر پیش‌نویس به توافق رسید. امروز شاهد چنین عقب نشینی یا به عبارت بهتر واقع‌گرایی‌ای از سوی غرب هستیم».
خطیب‌زاده جزئیاتی در مورد امتیازاتی که غرب به ایران داده، ارائه نکرد؛ اما وب سایت ایرانی نور نوشت که متن توافق همان پیش‌نویس توافقنامه هسته‌ای سال 2015 است. به عبارت دیگر خواسته‌های جدیدی که ایران در 29 نوامبر مطرح کرد در این پیش‌نویس اعمال نشده و به این ترتیب می‌توان اینگونه نتیجه‌گیری کرد که هم غرب و هم ایران از مواضع قبلی خود کوتاه آمده‌اند.
جو بایدن از ایران می‌خواست که موافقت کند تا درباره برنامه موشکی بالستیک این کشور بحث و گفتگو شود، یا حداقل پایه‌های بحث در مورد موضوعاتی همچون حمایت ایران از سازمان‌های تروریستی و دخالت‌های منطقه‌ای این کشور در آینده ریخته شود. ایران هم خواستار برداشته شدن همه تحریم‌ها قبل از ازسرگیری مذاکرات بود و بعد هم خواسته‌های جدیدی مطرح کرد از جمله اینکه آمریکا تضمین دهد که در آینده از توافقی که با ایران انجام شده خارج نشود و مکانیزمی برای نظارت بر لغو تحریم‌ها قرار دهد.
نتیجه‌ای که از توئیت اولیانوف و پاسخ خطیب‌زاده می‌توان گرفت این است که فارغ از اینکه چه کسی امتیاز داده، به‌قطع امتیازاتی داده شده است. حال سؤال این است که آیا امتیازات داده شده برای رسیدن به توافق کافی است؟
پاسخ این سؤال شاید بعد از سفر برنامه‌ریزی شده ابراهیم رئیسی به مسکو در اواخر ماه جاری که در آن با ولادیمیر پوتین دیدار خواهد کرد، مشخص شود. رئیسی به دنبال امضای قرارداد همکاری امنیتی با مسکو است. این قرارداد شامل خرید جت‌های سوخو-35 و ارتقای جت‌های میگ و خرید سیستم دفاع موشکی اس400 می‌شود. ارزش این قرارداد طی 20 سال حدود 10 میلیارد دلار تخمین زده می‌شود و انتظار می‌رود که ایران هزینه این تسلیحات را با یک قرارداد مبادله نفتی بپردازد. البته تردید وجود دارد که در حال حاضر که روسیه درگیر تنش‌های دیپلماتیک با آمریکا در مورد اکراین و قزاقستان شده، با فروش اس400 به ایران موافقت کند؛ ضمن اینکه ممکن است روسیه شروطی بگذارد که با توافق هسته‌ای مرتبط باشد.
همزمان فشارهای داخلی بر مقامات ایران برای پیشبرد توافق هسته‌ای در حال افزایش است. رئیسی در ابتدای ماه جاری با برخی از مراجع تقلید در قم دیدار نمود؛ در این دیدارها مراجع به او گفتند که پیشبرد مذاکرات و اتخاذ سیاستی که ایران را از انزوای بین‌المللی خارج کند، ضروری است.
آیت‌الله صافی گلپایگانی به رئیسی گفت: «باید همزمان با حفظ عزت و اقتدار، با جهان ارتباط برقرار کرد. دولت باید به جهان پیام صلح و دوستی بدهد». آیت الله جوادی آملی نیز ضمن تشویق رئیسی به مذاکره با غرب گفت: «باید با آنها مذاکره کنیم و چه بخواهیم و چه نخواهیم با آنان دست دهیم؛ اما بعد از دست دادن انگشتان خود را بشماریم».
همچنین برخی از مراجع، رئیسی را بابت عمل نکردن به وعده‌های اقتصادی‌اش سرزنش کردند؛ اما این انتقادات تنها از سوی مراجع مطرح نشد بلکه نمایندگان مجلس نیز پس از ارائه لایحه کسری بودجه از سوی رئیسی، با سخنانی تند از سیاست‌های اقتصادی او انتقاد کردند و حتی برخی خواهان برکناری وزیرانِ شکست خورده شدند.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما