اسرائیل هزاران نیروی حماس را کشته، بیشتر فرماندهان ارشد نظامی این گروه را از میان برده و بخش بزرگی از زرادخانه و شبکه تونلهای زیرزمینی آن را نابود کرده است.
از سوی دیگر جنگ بیامان اسرائیل دهها هزار فلسطینی را کشته، شهرها را به تلی از ویرانه بدل نموده و مردم غزه را در جستوجوی روزانه غذا، آب و برق درمانده کرده است.
اما حماس همچنان تسلیم نشده است. این گروه هم به دنبال حفظ آینده خود در غزه است و هم به دلیل ریشههای ایدئولوژیک، حاضر به خلع سلاح و پذیرش شکست در برابر اسرائیل نیست.
از زمان حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به جنوب اسرائیل که جرقه جنگ را زد، رهبران حماس اذعان کردهاند که واکنش اسرائیل ویرانی عظیمی به بار آورده است، اما میگویند این همان «بهایی» است که فلسطینیان باید برای رسیدن به آزادی نهایی بپردازند.
برخی رهبران حماس در مصاحبهها گفتهاند که هدف اصلی آنان شکست اسرائیل در میدان جنگ نبوده، بلکه گرفتار کردن این کشور در جنگی فرسایشی بوده است؛ جنگی که اسرائیل را منزوی کند، حمایت بینالمللیاش را فرسوده سازد و در نهایت آن را وادار به پذیرش این مطلب کند که سیاستهایش در قبال فلسطینیان نتیجه بخش نیست.
خالد الحروب، استاد دانشگاه نورثوسترن در قطر و نویسنده چندین کتاب درباره حماس، میگوید: «تسلیم شدن، آنطور که اسرائیل و آمریکا میخواهند، اصلاً در فرهنگ لغت حماس وجود ندارد.»
عزالدین الحداد، فرمانده شاخه نظامی حماس، هم بهتازگی گفته است که اگر نتواند «توافقی آبرومند» برای پایان جنگ به دست آورد، آنگاه جنگ یا به آزادی فلسطین خواهد انجامید و یا گزینهای جز «شهادت» باقی نمیماند. به گفته مقامات اطلاعاتی منظور او از توافق آبرومند، توافقی است که جنگ را متوقف کند اما به حماس امکان ادامه حضور و نفوذ در غزه را بدهد.
حماس پیشتر برای کاهش فشار بر مردم، آتشبسهای موقت با اسرائیل را پذیرفته بود، اما با پایان جنگ به شروط اسرائیل – یعنی خلع سلاح و تبعید رهبرانش – قاطعانه مخالفت کرده است. این گروه نشان داده که حتی بهای سنگین رنج غیرنظامیان را نیز برای رسیدن به خواستههایش میپذیرد.
هیچ نشانهای از تغییر موضع حماس دیده نمیشود. حماس این هفته نیز بیانیهای صادر کرد و دوباره تأکید نمود آماده توافقی است که شامل آزادی همه گروگانهای اسرائیلی در غزه در برابر آزادی شماری از زندانیان فلسطینی، پایان جنگ و عقبنشینی ارتش اسرائیل باشد.
اما بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، عهد کرده است حماس را یا با زور نابود کند یا در مذاکرات آن را از هم بپاشد و حاضر به هیچ توافقی نیست که به حماس اجازه بقا بدهد.
در این میان، غیرنظامیان غزه بهای سنگینی میپردازند. عبدالله شهاب، ۳۲ ساله و آوارهشده از جبالیا، میگوید: «آیا سلاحهای حماس مانع کشتار ما شد؟ مانع اشغال شهرهای ما شد؟ تنها نتیجهاش این بود که به اسرائیل بهانه داد تا کشتار را ادامه دهد.»
در جریان حمله اکتبر، اسرائیل اعلام کرد ۱۲۰۰ نفر کشته و حدود ۲۵۰ نفر ربوده شدند. حماس این حمله را جشن گرفت، اما وزارت بهداشت غزه میگوید در جنگ پس از آن بیش از ۶۰ هزار نفر -نظامی و غیرنظامی- کشته شدهاند.
با مواضع بهشدت متضاد اسرائیل و حماس درباره پایان جنگ، چشمانداز مصالحه دور از دسترس به نظر میرسد. جنگ احتمالاً ادامه خواهد داشت مگر یک طرف مجبور به عقبنشینی شود.
با این حال، تحلیلگران فلسطینی میگویند حماس امیدوار است اسرائیل سرانجام ناچار شود توافقی را بپذیرد که موجودیت این گروه را حفظ کند. اسمعات منصور، تحلیلگر فلسطینی که سالها در زندانهای اسرائیل با رهبران حماس همبند بوده، میگوید: «آنها میدانند جنگ بسیار پرهزینه است، اما امیدوارند اگر صبر و پایداری کنند، به توافقی برسند که بتوانند با آن کنار بیایند. آنها فشارهای داخلی و خارجی بر اسرائیل را میبینند و می دانند که اسرائیل بدون آنها نمیتواند گروگانها را آزاد کند. پس از خود میپرسند چرا باید تسلیم شویم وقتی میتوانیم امتیاز بیشتری بگیریم؟»
با این حال، منصور احتمال میدهد حماس برای حفظ بخشی از قدرت ناچار به امتیازدهی سخت شود؛ مثل توقف جذب نیرو و آموزش نظامی یا نگهداری سلاحها زیر نظارت طرف ثالث.
ابراهیم مدحون، تحلیلگر نزدیک به حماس، میگوید: «این گروه به یک راه خروج نیاز دارد. مشکل این است که اسرائیل همه خروجیها را بسته است.»
حماس، دستکم در موضع رسمی، حاضر به مذاکره درباره خلع سلاح یا تبعید رهبرانش نیست. حسام بدران، یکی از سران حماس، میگوید: «ما با دولتی افراطی روبهرو هستیم که دست به کشتار زده و همچنان در فکر قتل و اخراج مردم ماست. در چنین شرایطی، نمیتوانیم از دفاع از خود و مردممان دست بکشیم، آن هم وقتی جامعه جهانی ناتوان و آمریکا آشکارا شریک جنایت است.» او اضافه میکند: «بدون توافق سیاسی روشن که از مردم و سرزمین فلسطین محافظت کند، مقاومت ادامه خواهد داشت.»
طاهر النونو، دیگر مقام حماس، نیز اخیراً گفته جنگ در نهایت ممکن است به سود حماس تمام شود، هرچند با توجه به برتری نظامی اسرائیل چنین احتمالی ضعیف به نظر میرسد. او در مصاحبه با شبکه روسیا الیوم، در پاسخ به این پرسش که آیا حمله ۲۰۲۳ تصمیم درستی بود یا نه، گفت: «هیچکس نمیتواند تا وقتی جنگ ادامه دارد درباره نتایج آن قضاوت کند. پیش از نبرد نرماندی، آلمان تقریباً سراسر اروپا را اشغال کرده بود، اما پس از آن همهچیز تغییر کرد.»
در همین حال، مردم غزه با واقعیت تلخ تداوم جنگ تا سال سوم روبهرو هستند. بسیاری از آنان در کنار خشم از بمبارانهای اسرائیل، از حماس هم بهشدت ناراضیاند. عبدالله شهاب، همان مرد آواره در غزه، میگوید: «کمترین کاری که حماس میتواند برای جبران اشتباه فاجعهبار حمله ۲۰۲۳ انجام دهد این است که شکست را بپذیرد. حملهای که ویرانیاش حتی از نکبت ۱۹۴۸ بیشتر بود.» با این حال، خودش هم امیدی ندارد که حماس کنار برود: «ما در تله افتادهایم. تنها تفاوت ما غیرنظامیان با گروگانهای اسرائیلی این است که آنها زیر زمیناند و ما روی زمین.»
نظر شما