حکمت و دیانت

بحث و گفتگو در موضوع رابطه میان حکمت و دیانت، و یا به تعبیر دیگر دین و تعقل در ادبیات ما سابقه‌ای دیرینه دارد. برخی ممکن است این دو را کاملا جدا از هم و مستقل و بی‌ارتباط بدانند. برخی دیگر نبوت و دیانت را مکمل عقل محاسبه می‌کنند؛ یعنی معتقد می‌شوند که انبیا آمده‌اند تا کمبودهای عقل و مواردی که عقل بشری بدان دست نمی‌یابد را تکمیل کنند. برخی دیگر می‌گویند عقل انسان را تا دم درب خانه انبیا می‌رساند و خداحافظی می‌کند. و بالاخره برخی دیگر می‌گویند مگر نه این است که آدمی با عقل به همه چیز دست می‌یابد؟ بنابراین عقل است که انسان با آن خدا و پیامبرش را باید بشناسد و خدا و پیامبر تقلیدی که ارزشی ندارد، بنابراین عقل مقدم بر همه چیز است: بر دین، بر اخلاق و…