تغییر شکل خاورمیانه توسط کشورهای خلیج فارس

اگر از اینکه عربستان لیگ حرفه ای گلف را تصاحب کرده متعجب شده اید، برای خبرهای بیشتری از این دست در ماهها و سال های آینده آماده شوید. کشورهای خلیج فارس و به ویژه عربستان در حال تغییر شکل خاورمیانه هستند

اگر در پاسخ به این سؤال که سریع ترین رشد اقتصاد جهان در سال گذشته از ان چه کشوری بوده است؟ هند، چین یا یکی دیگر از کشورهای آسیای شرقی را نام می برید، در اشتباه هستید. پاسخ عربستان است که رشد اقتصادی 8.7% را ثبت کرده است؛ کویت و امارات نیز رشد اقتصادی چشمگیری داشتند

دلیل رونق اقتصادی این کشورها چیست؟ علیرغم تلاش ها و امیدواری های بسیار، جهان همچنان به شدت به سوخت های فسیلی وابسته است. جنگ اوکراین و تحریم های روسیه توسط غرب، اهمیت مسکو را در بازارهای جهانی نفت و گاز کاهش داده است. علاوه بر این دو کشور دیگر تولید کننده نفت جهان –ایران و ونزوئلا- تحت تحریم هستند و زیرساخت های نفتی آنها قدیمی و روبه زوال است. آمریکا گرچه مقدار زیادی نفت و گاز تولید می کند اما همچنان وابسته به واردات مقادیر زیادی از این دو ماده است. در نتیجه جهان اکنون به معدودی از کشورهای خلیج فارس برای تأمین نفت و گاز خود متکی است

این شرایط احتمالا تا دهه آینده ادامه خواهد داشت و اگر چنین شود، خلیج فارس شاهد یکی از بزرگترین جریان های ورود ثروت در تاریخ خواهد بود. در حال حاضر چهار صندوق اصلی ثروت دولتی این کشورها، تقریبا 3 تریلیون دلار انباشته دارند. میزان ذخایر آنها در دو سال گذشته 42% افزایش داشته است. عربستان انتظار دارد که ابزار اصلی سرمایه گذاری اش –صندوق سرمایه گذاری عمومی- تا سال 2030 بیش از 2 تریلیون دلار انباشته داشته باشد و سعودی را به بزرگترین سرمایه گذار جهان بدل کند. بنابراین در آینده این صندوق ها مهمترین منابع سرمایه روی زمین خواهند بود

ما می توانیم پیامدهای این ثروت را در اطراف خود ببینیم. عربستان لیگ حرفه ای گلف را خریده است؛ ماه ژانویه بلومبرگ گزارش داد که پادشاهی بدنبال خرید امتیاز مسابقات فرمول یک به قیمت بیش از 20 میلیارد دلار است. شاید معروف ترین ستاره فوتبال جهان کریستیانو رونالدو برای یکی از تیم های این کشور در ازای 200 میلیون دلار در سال بازی کند. عربستان سرمایه گذاری های عظیمی در صنعت بازی های انلاین انجام داده و امیدوار است به یک بازیگر اصلی در صنعت هوافضا تبدیل شود. به تیم های معتبر ورزشی، هتل های لوکس و برندهای معروف در اروپا نگاه کنید؛ ممکن است پشت همه آنها صاحبان خلیجی را ببینید

این افزایش ثروت، خاورمیانه را تغییر داده است؛ بازیگرانی که پیشتر بر منطقه مسلط بودند –مصر، عراق و سوریه- به دلایل مختلفی همچون فقر، تفرقه و ناکارآمدی، قادر به ایفای نقش اصلی نیستند. خلیج فارس جایی است که حرف را به عمل تبدیل می کند؛ به ویژه عربستان که یک تغییر استراتژیک بزرگی را در سیاست خارجی خود ایجاد کرده است

شاهزاده محمد بن سلمان در سال های اولیه قدرت، از ثروت کشورش به شکل مبتدی و سلطه جویانه ای استفاده می کرد. او به طرق مختلف سعی داشت حکومت های قطر، لبنان و اردن را تحت فشار قرار داده، یا سرنگون کند؛ در عین حال جنگ سختی در یمن و جنگ سردی با ایران براه انداخت که هیچکدام به نتیجه مطلوب نرسید. قتل جمال خاشقچی نیز در این دوره اتفاق افتاد اما در چند سال گذشته به نظر می رسد که او به بلوغ رسیده، روابط خود را با قطر و اردن بهبود بخشیده، روابط دیپلماتیک خود را با ایران برقرار کرده و بدنبال توافق صلحی در یمن است

کشورهای خلیج همگی در حال تعمیق روابط خود با چین هستند –چین اکنون بزرگترین مشتری منطقه است- سال 2001 تجارت عربستان با چین کمی بیش از 4 میلیارد دلار بود –حدود یک دهم حجم تجارت با آمریکا و اتحادیه اروپا- ولی سال 2021 حجم تجارت با چین از تجارت این کشور با مجموع آمریکا و اتحادیه اروپا بیشتر شد و به حدود 87 میلیارد دلار رسید. روابط اقتصادی خلیج فارس با چین به سرعت در حال پیشرفت است و طبق گزارش ها چین حتی ساخت یک تأسیسات نظامی در امارات را آغاز کرده است

عربستان و دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس بدنبال جدایی از آمریکا نیستند؛ آنها بدنبال روابط نزدیک اقتصادی با چین و روابط نزدیک امنیتی با آمریکا هستند. آنها می خواهند بتوانند آزادانه با همه کشورها از جمله روسیه معامله کنند –اگر می خواهید ببینید روس ها برای فرار از تحریم های غرب به کجا رفته اند، از دبی دیدن کنید؛ جایی که در برخی هتل ها بیشتر از زبان عربی، روسی می شنوید- این کشورها روابط رو به رشدی با هند دارند و حتی در حال ایجاد پیوندهای جدید با اسرائیل هستند

اکثر کشورها تمایل دارند سیاستی را دنبال کنند که به آنها اجازه می دهد در غرب و شرق آزادانه و در راستای منافع خود عمل کرده و دوستی هایی را برقرار کنند. اگر بن سلمان به مسیری که اکنون در پیش گرفته ادامه دهد، می تواند در راستای تأمین منافع خود توازن را در رابطه با کشورهای مختلف به خوبی برقرار کند

منبع: واشنگتن پست

مترجم: فاطمه رادمهر