بیماری پارکینسون، که زمانی نسبتاً نادر تلقی میشد، اکنون یکی از شایعترین اختلالات عصبی در جهان است و پس از آلزایمر، دومین بیماری شایع در این گروه محسوب میشود. تعداد مبتلایان به پارکینسون در ۲۵ سال گذشته بیش از دو برابر شده و به ۸٫۵ میلیون نفر رسیده است؛ پیشبینی میشود تا سال ۲۰۵۰ این رقم به ۲۵٫۲ میلیون نفر افزایش یابد.
علائم شاخص پارکینسون — مانند لرزش، سفتی عضلات، و دشواری در حفظ تعادل و هماهنگی — ناشی از تخریب نورونها در بخشی از مغز است که کنترل حرکات بدن را بر عهده دارد. حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از موارد، با جهشهای ژنتیکی ارثی مرتبطاند، اما بقیهٔ موارد تصادفی به شمار میروند و علت مشخصی ندارند.
اگرچه درمانهایی برای کنترل علائم وجود دارد، تاکنون هیچ درمان قطعی یا روش شناختهشدهای برای کند کردن روند پیشرفت بیماری بدست نیامده است. با این حال، پژوهشهای در حال انجام درباره پارکینسون، مجموعهای از عوامل خطر مرتبط با سبک زندگی و محیط زیست را آشکار کردهاند که برخی از آنها قابل پیشگیریاند.
به عنوان مثال، ورزش با شدت متوسط تا زیاد ممکن است خطر ابتلا را کاهش دهد؛ برخی پژوهشها نیز نشان دادهاند که رژیمهای غذایی سالم بر پایهٔ غذاهای کامل و فرآورینشده میتواند مفید باشد. سال گذشته، مطالعهای نشان داد که قرار گرفتن در معرض آلودگی هوای بالا با افزایش خطر ابتلا به پارکینسون همراه است.
در ادامه، کارشناسان چند عامل خطر کمتر شناختهشده را معرفی کردهاند که با اقداماتی ساده میتوان اثرشان را کاهش داد.
قهوه یا چای بنوشید
خبر خوش برای دوستداران کافئین! هم قهوه و هم چای با کاهش خطر ابتلا به پارکینسون ارتباط دارند، که دستکم بخشی از این اثر به دلیل وجود کافئین در آنهاست.
مکانیسم این تأثیر هنوز بهطور کامل شناخته نشده، اما میدانیم که کافئین استرس اکسیداتیو — یعنی عدم تعادل بین رادیکالهای آزاد و آنتیاکسیدانها که منجر به آسیب سلولی میشود — را کاهش میدهد و همچنین التهاب در مغز را کم میکند.
یک متاآنالیز در سال ۲۰۱۰ که ۲۶ مطالعه را بررسی کرده بود، تأیید کرد که مصرف بیشتر کافئین با خطر کمتر پارکینسون مرتبط است. این ارتباط در مورد قهوه، چای و سایر منابع کافئین مانند نوشابههای کولا و شکلات نیز مشاهده شده است اما نه در مورد قهوه بدون کافئین.
به گفتهٔ انگ-کینگ تان، استاد پزشکی در دانشکدهٔ پزشکی Duke-NUS در سنگاپور: «مطالعات در آمریکا، اروپا و آسیا، همگی یک ارتباط بسیار پایدار بین نوشیدن قهوه و چای و کاهش خطر پارکینسون نشان دادهاند؛ اثری مشابه ورزش. کاهش خطر معمولاً حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد است، اگر روزانه دو تا سه فنجانِ ۶ تا ۸ اونسی قهوه یا چای به مدت ۱۰ سال بنوشید.»
پژوهشی در سال ۲۰۲۳ به سرپرستی تان و همکارانش نشان داد افرادی که پیشزمینهٔ ژنتیکی ابتلا به پارکینسون دارند، با نوشیدن قهوه یا چای میتوانند به شکل قابل توجهی خطر آیندهٔ خود را کاهش دهند.
مراقب خشکشویی باشید
تریکلرواتیلن (TCE)، یک حلال صنعتی که سالها در خشکشویی، چربیزدایی و مراقبت از مبلمان استفاده میشد، مادهای سرطانزا محسوب میشود و با برخی سرطانها، آسیب به اندامهای تولیدمثل، سیستم عصبی و سیستم ایمنی مرتبط است.
اکنون شواهدی رو به رشد وجود دارد که نشان میدهد قرار گرفتن در معرض سطوح بالای TCE یا مادهٔ مشابه آن یعنی پرکلرواتیلن (PCE) — مثلاً در آب آشامیدنی آلوده — میتواند خطر پارکینسون را افزایش دهد.
در دسامبر سال گذشته، آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا (EPA) بیشتر موارد استفاده از PCE و TCE را ممنوع کرد، اگرچه تولیدکنندگان تا یک سال فرصت داشتند خود را با قانون تطبیق دهند و برای استفاده از PCE در خشکشویی تا ۱۰ سال فرصت داشتند. با این حال، در سپتامبر، EPA مهلت اجرای ممنوعیت تخلیهٔ TCE به فاضلاب صنعتی و تجاری را تا ۱۸ دسامبر ۲۰۲۶ تمدید کرد.
یک مطالعهٔ مهم در سال ۲۰۲۳ نشان داد که سربازانی که در پایگاه تفنگداران دریایی «کمپ لژون» (Camp Lejeune) در کارولینای شمالی در معرض آب آلوده به TCE و PCE قرار داشتند، ۷۰ درصد بیشتر از سربازان پایگاه کمپ پندلتون در کالیفرنیا (که آب پاک داشت) در معرض خطر ابتلا به پارکینسون بودند. از میان حدود ۸۵٬۰۰۰ نیروی دریایی در کمپ لژون، ۲۷۹ نفر دچار پارکینسون شدند، در حالی که از میان بیش از ۷۳٬۰۰۰ نفر در کمپ پندلتون، ۱۵۱ نفر مبتلا شدند.
چاههایی که بین سالهای ۱۹۵۳ تا ۱۹۸۷ آب پایگاه لژون را تأمین میکردند، به دلیل نشت مخازن زیرزمینی، فعالیت های صنعتی، سایتهای دفع زباله و حتی یک خشکشویی خارج از پایگاه، آلوده شده بودند.
در دههٔ ۱۹۵۰، PCE جایگزین TCE در خشکشویی شد، اما PCE نیز میتواند در فرآیند زیستی به TCE تبدیل شود.
به گفتهٔ ری دورسی، استاد نورولوژی دانشگاه راچستر و نویسندهٔ کتاب The Parkinson’s Plan، بهتر است خشکشوییای انتخاب کنید که از PCE (که به آن “پرک” نیز میگویند) استفاده نمیکند.
دورسی میگوید: «ایالت کالیفرنیا استفاده از PCE را ممنوع کرده، اما هنوز ۶۰ تا ۷۰ درصد خشکشوییها در آمریکا از آن استفاده میکنند. اگر خشکشویی شما از PCE استفاده میکند، پس از تحویل لباس، کیسه را بردارید و لباسها را بیرون از خانه هوا دهید تا مواد شیمیایی وارد هوایی که تنفس میکنید نشود.»
از آفتکشها دوری کنید
مطالعات متعددی قرار گرفتن در معرض سطوح بالای آفتکشها را با بیماری پارکینسون مرتبط دانستهاند.
در سال ۲۰۱۱، پژوهشی نشان داد قرار گرفتن همزمان در معرض سه آفتکش زیرام، منب و پاراکوات در محیطهای کشاورزی ایالت کالیفرنیا، خطر پارکینسون را سه برابر افزایش میدهد.
تغییر رژیم غذایی به محصولات ارگانیک — که از این نوع آفتکشها استفاده نمیکنند — میتواند ظرف چند روز سطح نشانگرهای آفتکش در ادرار را کاهش دهد. هرچند تماس گاهبهگاه با سطوح پایین آفتکشها، به پارکینسون مرتبط دانسته نشده است، اما شستن کامل میوه و سبزیجات یا خوردن غذای ارگانیک کار عاقلانهای است.
به گفتهٔ جف ام. برونستین، مدیر برنامهٔ اختلالات حرکتی در دانشگاه UCLA و نویسندهٔ همان مطالعه: «کاهش تماس با آفتکشها اهمیت زیادی دارد. برخی میوهها و سبزیجات آلودگی بیشتری دارند مثلاً توتفرنگی.» او تأکید میکند که صرفنظر از نوع محصول، همیشه باید میوهها و سبزیجات را بشویید.
از فیلتر آب استفاده کنید
آب آشامیدنی میتواند منبعی از آفتکشها و مواد شیمیایی صنعتی مانند TCE باشد.
برای مثال، آفتکشهایی که در مزارع، باغها و چمنها استفاده میشوند، میتوانند به آبهای زیرزمینی یا سطحی که منبع تأمین آب آشامیدنیاند، نفوذ کنند.
مطالعهای در سال ۲۰۰۲ که ۱۲۵۵ چاه آب خانگی و ۲۴۲ چاه عمومی در آمریکا را بررسی کرد، نشان داد ۴۴ درصد از آنها حاوی حلالهای صنعتی و ترکیبات آلی فرّار بودند و ۳۸ درصد نیز آفتکش داشتند.
علاوه بر این، زمینهای گلف معمولاً با آفتکشها پوشانده میشوند تا سبزهها و مسیرهایشان همیشه تمیز و زیبا بمانند اما این مواد میتوانند هوا و آب اطراف را آلوده کنند.
دورسی و همکارانش در مطالعهای در سال جاری دریافتند افرادی که در فاصلهٔ کمتر از یک مایل از زمین گلف زندگی میکنند، بیش از دو برابر بیشتر احتمال دارد به پارکینسون مبتلا شوند.
همچنین، افرادی که در مناطقی با شبکهٔ آبرسانی شامل زمینهای گلف زندگی میکردند، تقریباً دو برابر بیشتر از کسانی که چنین مناطقی نداشتند، در معرض ابتلا بودند.
مطالعهای دیگر در سال ۲۰۰۹ نشان داد نوشیدن آب از چاههای خصوصی در مناطقی که پیشتر آفتکش استفاده میشده است، خطر نسبی پارکینسون را ۷۰ تا ۹۰ درصد افزایش میدهد.
دورسی پیشنهاد میکند برای کاهش تماس با این مواد، از فیلتر آب خانگی استفاده کنید، هم در ورودی اصلی آب منزل و هم روی شیر آب.
پژوهشها نشان دادهاند که فیلترهای آب با کربن فعال و سیستم اسمز معکوس در حذف آفتکشها بسیار مؤثرند.
در پایان، دورسی تأکید میکند: «پارکینسون یک بیماری قابل پیشگیری است؛ پیامد طبیعی پیری نیست. ۸۷ درصد آمریکاییها هیچ علت ژنتیکی شناختهشدهای ندارند. ریشههای این بیماری در درون ما نیستند بلکه در مواد شیمیاییای هستند که تنفس یا مصرف میکنیم.»
نظر شما