اوایل ماه جاری بشار اسد رئیس جمهور سوریه در سفری غیرمنتظره به تهران رفت و با آقای خامنه‌ای و ابراهیم رئیسی دیدار نمود.
این دومین سفر اسد به ایران از زمان شروع جنگ داخلی سوریه در سال 2011 بود. رهبر ایران به رئیس جمهور سوریه گفت که دمشق در جنگی بین‌المللی به پیروزی رسیده و ایران بدنبال روابطی قوی‌تر با آن کشور است.
وی ضمن انتقاد از روابط دیپلماتیک کشورهای عربی با اسرائیل افزود: «سوریه امروز، سوریه قبل از جنگ نیست بلکه احترام و اعتبارش بسیار بیشتر شده و همه به آن به چشم یک قدرت نگاه می‌کنند»
رئیسی نیز با اشاره به آمریکا، اسرائیل و احتمالا ترکیه، به اسد گفت که نیروهای اشغالگر و مزدورانشان باید سوریه را ترک کنند.
اسد با قدردانی از سیاست خارجی ایران در منطقه تصریح کرد که مسیر ایران صحیح است و رابطه دمشق با تهران مانع از سلطه اسرائیلی‌ها بر خاورمیانه شده است
یک روز پس از سفر اسد به تهران، حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران تأکید کرد که پیام این سفر این است که «روابط سوریه و ایران عالی و تزلزل‌ناپذیر» باقی مانده است.
این دیدار را باید در چارچوب تحولات بین‌المللی و منطقه‌ای یعنی جنگ روسیه و اکراین و تلاش‌های اعراب به رهبری امارات برای بازگرداندن دولت اسد به آغوش جهان عرب مورد بررسی قرار داد.
هم جنگ اکراین و هم تلاش‌های امارات، پیامدهای مهمی برای آینده دمشق و نقش ایران و منافع این کشور در سوریه دارد.
اسد با سفر به تهران احتمالا قصد داشت تأکید کند که چقدر برای تمام کارهایی که ایرانیان از سال 2012 در سوریه کرده‌اند، ارزش قائل است و اینکه با کاهش حضور روسیه در سوریه در پی جنگ اکراین، دمشق همچنان روی حمایت‌های جمهوری اسلامی حساب خواهد کرد.
روسیه تمرکز بیشتر خود را بر جنگ اکراین گذاشته است و در پی این تغییر جهت، ایرانیان دارند خود را برای این شرایط جدید آماده می‌کنند.
کاهش حضور روسیه در سوریه، خلأیی را در این کشور ایجاد می‌کند که ممکن است توسط نیروهای ضد اسد پر شود؛ در چنین شرایطی ایران باید نقش خود را در سوریه پررنگ‌تر کند و مراقب باشد که دولت اسد دچار مشکل نشود.
به گفته باربارا اسلاوین مدیر ابتکار آینده ایران: «فکر می‌کنم که اسد می‌خواست مستقیما با تهران در تماس باشد و تأثیر کاهش حضور روسیه بر حکومت خود را در پی جنگ اکراین، با آنها مورد بررسی و گفتگو قرار دهد»
حمیدرضا عزیزی عضو مدعو در مؤسسه امور بین‌الملل و امنیت آلمان نیز گفت: «سفر اسد به تهران را می‌توان بخشی از تلاش دو متحد برای تطبیق سیاست‌ها و هماهنگی بیشتر در پی تحولات اخیر دانست»
حضور روسیه در جنگ اکراین آن هم در شرایطی که چشم‌اندازی برای پایان جنگ نیست و ممکن است سال‌ها طول بکشد، باعث شده است که نقش ایران در سوریه تغییر کند.
طبق گزارش‌ها روس‌ها برخی از پایگاه‌های خود را به سپاه پاسداران داده‌اند؛ این بدان معناست که در پی حمله پوتین به اکراین می‌توان انتظار داشت که نفوذ ایران در سوریه گسترش یافته و تقویت شود.
روسیه تمرکز خود را روی اکراین گذاشته و برخی از مقامات ارشد نظامی خود را از سوریه به اکراین منتقل کرده است. تهران اماده است از این شرایط استفاده سیاسی و نظامی برد.
در همین راستا سرعت دیدارهای مقامات ارشد تهران و دمشق درحال افزایش است. به گفته منا یعقوبیان مشاور ارشد مؤسسه صلح آمریکا: «نیروهای تحت حمایت ایران شروع به بهره‌برداری از کاهش حضور نظامی روسیه در شمال شرقی سوریه کرده‌اند».
از دیدگاه اسرائیل این تغییر توازن قوا در سوریه، نگران کننده است.
یکی از دلایلی که موجب شده بود تل‌آویو روابط نزدیک خود را با مسکو حفظ کند و واکنش محتاطانه‌ای به جنگ اکراین نشان دهد، نقشی بود که روسیه در کاهش نفوذ ایران در سوریه ایفا می‌کرد. امارات و برخی دیگر از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نیز در این هدف با اسرائیل اشتراک داشتند.
اکنون با تقویت حضور ایران در سوریه و انتقال ادعایی پایگاه‌های روسیه به سپاه، باید انتظار داشته باشیم که اسرائیلی‌ها حملات خود را به اهداف ایران و نیروهای تحت حمایتش در سوریه افزایش دهند. این هزینه‌ای است که اسد در پی روی آوردن به ایران باید بپذیرد.
آخرین سفر مهم اسد در ماه مارس به دبی و ابوظبی بود. تهران از نزدیکی امارات و سوریه استقبال کرد زیرا تلاش‌های ابوظبی برای کاهش انزوای نظام اسد در خاورمیانه را به نفع خود می‌داند.
ولی از سوی دیگر ایران توافق‌نامه ابراهیم را تهدیدی بزرگ برای خود می‌بیند و نمی‌خواهد شاهد عادی شدن روابط دیپلماتیک سوریه با اسرائیل از طریق میانجیگری امارات باشد.
در همین راستا بود که آقای خامنه‌ای و رئیسی، فلسطین را در محور گفتگوی خود با اسد قرار دادند زیرا تمرکز بر موضوع فلسطین، به اسد نشان می‌دهد که ایران سوریه را بخشی جدایی‌ناپذیر از محور مقاومت می‌بیند و دمشق نباید به روند رو به گسترش عادی‌سازی روابط اعراب و اسرائیل بپیوندد.
سفر اسد به ایران تأییدی بر اتحاد او با تهران بود و اینکه او برای راضی کردن کشورهای عربی حاضر نیست در روابط راهبردی با جمهوری اسلامی تجدیدنظر کند.
ایرانی‌ها می‌خواهند سهمی در بازسازی و توسعه سوریه پس از جنگ داشته باشند و از قراردادهای سودآوری که در این حوزه بسته می‌شود بهره‌مند گردند اما علیرغم توافقات دوجانبه و قراردادهایی که بین دو کشور بسته شده، این قراردادها پیشرفت کمی در اجرا داشته است.
به گفته اسلاوین: «سؤال این است که آیا کشورهای عربی تلاش می‌کنند تا از رسیدن ایران به این قراردادها جلوگیری کنند؟ در آن صورت آیا اسد متحد قابل اعتماد ایران باقی خواهد ماند؟»
مترجم: فاطمه رادمهر
messages.comments