آیا مشکلات فیمابین امارات و حزب الله حل شده است؟

ابوظبی مدتهاست که حزب الله را نماینده جمهوری اسلامی در لبنان دانسته و آن را تهدیدی جدی برای امنیت ملی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس تلقی می کند. سال 2016 شورای همکاری خلیج فارس حزب الله را سازمانی تروریستی معرفی کرد

حزب الله در سالهای اخیر مخالفت خود را با بسیاری از جنبه های سیاست خارجی امارات اعلام کرده است؛ در این زمینه می توان به توافق ابراهیم، لابی با دولت ترامپ برای اعمال فشار حداکثری بر ایران، مداخله نظامی در یمن و حمایت از نیروهای ضد دولتی در سوریه در پی قیام های بهار عربی در سال 2011 اشاره کرد

با این حال 19 مارس وفیق صفا رئیس واحد ارتباط و هماهنگی حزب الله، با هواپیمای شخصی به ابوظبی سفر کرد تا در مورد آزادی بیش از ده زندانی لبنانی که در امارات نگهداری می شوند، گفتگو کند

همه این زندانیان از شیعیان لبنان هستند که برخی از آنها حکم حبس ابد گرفته اند. مقامات اماراتی آنها را به حمایت از حزب الله متهم می کنند ولی برخی از رسانه های لبنانی این اتهامات را رد کرده و مدعی هستند که این زندانیان هیچ جرمی مرتکب نشده اند

از زمان انتشار خبر دیدار صفا، بحث های زیادی در مورد انگیزه ها و نتایج بالقوه سفر او به امارات در میان تحلیلگران شکل گرفته است. منابع مختلف ادعاهایی مطرح می کنند مبنی بر اینکه دیدار صفا از امارات به چیزی غیر از آزادی شهروندان لبنانی مربوط می شود

دکتر کریم بیطار استاد روابط بین الملل دانشگاه سنت جوزف بیروت می گوید: «از آنجا که صفا شخصیت مرموزی دارد و به ندرت مأموریت های خود را علنی می کند، دیدار او از امارات جالب و سؤال برانگیز بوده است»

به گفته این محقق لبنانی تعامل ابوظبی با حزب الله در ماه گذشته را می توان ادامه تصمیم امارات برای بازگشایی سفارت خود در دمشق دانست. «امارات با عادی سازی رابطه با سوریه، به عنوان یک پیشاهنگ عمل کرد و راه را برای دیگر کشورهای عرب از جمله عربستان باز نمود. اکنون امارات بار دیگر همین نقش را ایفا کرده و تعامل با حزب الله را مورد آزمایش قرار می دهد»

این دیدار در ادامه تغییر سیاست بازیگران دولتی و غیردولتی در خاورمیانه صورت می گیرد. در سالهای اخیر شاهد بودیم که بازیگران منطقه سیاستی عمل گرایانه تر را در قبال یکدیگر اتخاذ کرده و درهای دیپلماسی را به روی هم گشوده اند  

گرچه صحبت از نزدیکی حزب الله و امارات هنوز بسیار زود است ولی سفر صفا به ابوظبی می تواند نخستین گام برای کاهش تنش بین این گروه لبنانی و کشورهای خلیج فارس باشد

درحالی که دیدار این مقام حزب الله با مقامات اماراتی بر آزادی زندانیان لبنانی متمرکز بوده، دکتر عبدالخالق عبدالله استاد علوم سیاسی در دبی می گوید که در این سفر سه روزه موضوعات دیگری نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. به ادعای دکتر عبدالله ابوظبی در ازای آزادی زندانیان سه درخواست داشته است:

نخست اعتراف صریح به اینکه اتباع لبنانی بازداشت شده در امارات، وابسته به حزب الله هستند؛ دوم تعهد به عدم مداخله مجدد نیروهای حزب الله در فعالیت های جاسوسی در خلیج فارس، و سوم پایان دادن به تمام فعالیت هایی که منافع امارات را تهدید می کند

عامل سوریه

بر اساس گزارش ها دولت سوریه نقش مهمی در تسهیل سفر صفا به امارات ایفا کرده است. 22 مارس روزنامه لبنانی الاخبار گزارش داد که امارات «خواهان آغاز ارتباط مستقیم» با حزب الله بوده، ولی حزب الله می خواسته که این ارتباط از طیق میانجی انجام شود. ابوظبی از بشار اسد می خواهد تا این نقش را ایفا کند. سوریه قبل از شروع جنگ غزه در اکتبر 2023 شروع به میانجیگری بین امارات و حزب الله می کند و شیخ طحنون بن زاید آل نهیان مشاور امنیت ملی امارات، چندین بار به دمشق سفر می کند

در نهایت نزدیکی امارات به سوریه و تنش زدایی با ایران، سفر این مقام بلندپایه حزب الله را به ابوظبی امکانپذیر نمود. در این میان برخی منابع از نقش پررنگ تر عراقی ها برای تسهیل سفر صفا به امارات سخن می گویند

به گفته دکتر عبدالله بعبود محقق عمانی و استاد دانشگاه توکیو: «باتوجه به نزدیکی امارات و ایران در سالهای اخیر، احیای روابط دیپلماتیک دو کشور و بازگشت سفیران، این احتمال بسیار زیاد است که ایران از طریق روابط نزدیکی که با دولت های عراق و سوریه داشته، این موضوع را مطرح کرده یا حداقل از این ابتکار حمایت نموده است»

وی افزود: «سال 2022 امارات اولین کشور عربی بود که از زمان شروع جنگ داخلی سوریه از اسد استقبال کرد. پس از آن بود که در ماه می 2023 اتحادیه عرب سوریه را به عضویت مجدد پذیرفت و به تعلیق 12 ساله آن پایان داد. با افزایش تنش های منطقه و افزایش احتمال سرایت جنگ غزه به نقاط دیگر، سفر صفا به امارات نشانه تشدید تلاش های کشورهای عرب خلیج فارس برای کاهش تنش ها و جبران کاهش تعهدات امنیتی امریکا در منطقه است»

انگیزه های حزب الله از این دیدار

حزب الله بدنبال کاهش تنش در روابط خود با اعضای شورای همکاری خلیج فارس است. دلیل اصلی این امر به تنش زدایی عربستان و امارات با ایران و احیای روابط دیپلماتیک عربستان و امارات با سوریه مربوط می شود

مایکل یانگ سردبیر ارشد بنیاد کارنگی می گوید: «دو کشور ایران و عربستان تصمیم به بهبود روابط خود گرفته اند؛ بنابراین منطقی نیست که حزب الله از رهبران ایران پیروی نکند»

ناگفته نماند که تلاش حزب الله برای بهبود رابطه با کشورهای حاشیه خلیج فارس انگیزه اقتصادی نیز دارد. اقتصاد لبنان به شدت به حواله های ارسالی از امارات و دیگر کشورهای خلیج فارس متکی است

به گفته یانگ: «امارات یکی از کشورهای مهم خلیج فارس است؛ هرچه لبنانی های بیشتری (به ویژه از جامعه شیعیان) در امارات کار کنند و حواله های بیشتری بفرستند، این می تواند پیامدهای مثبت اقتصادی برای لبنان داشته باشد»

اما پشت این بهبود رابطه، یک عامل سیاسی نیز نهفته است؛ به گفته یانگ: «حزب الله برای حفظ سلطه خود بر لبنان نیاز به همراهی سنی ها دارد. امروزه سعد حریری به امارات نزدیک تر شده است؛ البته صحبت درباره بازگشت او به صحنه سیاسی هنوز زود است. به نظر من حزب الله فکر می کند که می تواند با حریری به نوعی توافق برسد»

علاقه امارات به گفتگو با حزب الله

ابوظبی نگرانی های زیادی در مورد توانایی ایران و نیروهای نیابتی اش برای آسیب رساندن به امنیت امارات و دیگر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس دارد؛ بنابراین تاحدودی می توان انگیزه های ابوظبی را برای اجازه دادن به صفا برای سفر به امارات درک کرد

تنش زدایی با حزب الله از دو جهت به امارات کمک می کند: به این کشور اجازه می دهد تا بین اسرائیل و حزب الله میانجیگری کند و همزمان تنش های بین امارات و گروههای همسو با ایران در منطقه را کاهش می دهد و از این کشور در برابر حملاتی مانند حملات حوثی ها در سال 2022 محافظت می نماید

از سوی دیگر با وجود انبوهی از کشورها از جمله عربستان و قطر که بدنبال ایفای نقش در صحنه سیاست لبنان هستند، بهبود رابطه با حزب الله (به عنوان تأثیرگذارترین سازمان سیاسی لبنان) به امارات اجازه می دهد تا نفوذ بیشتری در بیروت بدست آورده و در بن بست سیاسی آن کشور نقش بیشتری ایفا کند

حال اینکه آیا دخالت بیشتر امارات در لبنان به نفع بیروت است یا خیر، بحث دیگری است. دکتر بیطار در این زمینه می گوید: «تعداد قدرت های منطقه ای و بین المللی که در سیاست داخلی لبنان مداخله کرده، ایفای نقش می کنند همیشه زیاد بوده است. امروزه ده دوازده کشور هستند که تلاش می کنند بحران لبنان را حل کنند و من مطمئن نیستم که اضافه شدن امارات به جمع این کشورها خبر خوبی برای لبنان باشد. همه احزاب و گروهها در کشور از بازپس گیری حاکمیت لبنان سخن می گویند، ولی در عمل به نظر نمی رسد با دیدن تلاش کشورهای خارجی برای نفوذ و دخالت در انتخاب رئیس جمهور بعدی مشکل داشته باشند»

ابوظبی در تلاش است تا تصویر یک کشور بی طرف از خود ارائه دهد؛ کشوری که قادر به حفظ روابط سالم با همه بازیگران اصلی خاورمیانه از جمله ایران و اسرائیل و قدرت های جهانی از آمریکا گرفته تا چین و روسیه و شراکت نزدیک با آنها است. در همین راستا و در ادامه عادی سازی رابطه با ایران و سوریه و اسرائیل، امارات به دنبال آغاز فصل جدیدی از روابط با حزب الله است

منبع: العربی الجدید

مترجم: فاطمه رادمهر