پس در دوران زندگی ایشان، جامعه اسلامی گرفتار دوگانگی اخلاق و رفتار بوده و نقش امامتی حضرت؛ به سوق دادنِ جامعه به سمت صداقت و شفافیت بوده است.
بدون تردید مبارزه با نفاق و دوروئی از مبارزه در جبهه نظامی بسیار دشوارتر است؛ در جبهه نظامی، دشمن با آهنگ دشمنی وارد می شود ولی در جبهه نفاق دشمن درمتن جامعه و نه در مرزها، با آهنگ دوستی وارد می شود.
نتیجتاً در بخش اعتقادی؛ دشمن با تظاهر به تفکر و تعقل و استدلال واردشده ولی شبهه افکنی می کند؛ در بخش اقتصادی باتظاهر به دوستی و خیرخواهی وارد شده و سرمایه شخص یا کشوری را به یغما برده وشهر و دیار طلبکاران را ترک می کند و نیز در بخش معاشرت و دوستی به همین منوال با ظاهر سازی، کاری ترین ضربات را در لباس دوست می زند و غیب می شود.
بسیاری از چالش های مهم اجتماعی مثل اعتیاد، طلاق، ورشکستگی و خیانت در امانت و... باید از همین زوایه مورد بررسی قرارگیرد که جامعه نفاق زده و دورو و فریبکار، خروجیش غیر از اینها نخواهد بود !
در این زمینه سخنان آن حضرت با توجه به موضوعات ذیل قابل دقت است :
۱) دوستی های سود جویانه
امام جواد (ع) دراین راستا چنین فرمودند: «کسی که از دوستش با صفای باطنی نتواند رضایتی کسب کند، با هدیه قطعا نخواهد نتوانست؛ مَنْ لَمْ یَرْضَ مِنْ أخیهِ بِحُسْنِ النِّیَّةِ لَمْ یَرْضَ بِالْعَطِیَّةِ».
زیبائی کارشناسی امام جواد، دراینجاست که امروزه ما به عینه می بینیم برخی با کادوهای سنگین ومیهمانی های آنچنانی، سعی درایجاد روابط و استفاده بهینه دارند و البته شاید اثر مختصر و موقتی رابه دست آورند، ولی چون این دوستی ها و بریز و بپاش ها تُهی از واقعیت و محتوا می باشد، خیلی زود تبدیل به مخالفت و معاندت می شود!
شما بسیاری از ریزش های درسطح احزاب سیاسی وشخصیت ها و نیز بنگاه های اقتصادی را، از این زاویه بررسی بفرمایید.
البته گاهی هم نامردی در رفاقت به شکل دیگری است که امام جواد اینگونه توصیف فرمود: «آن که براى پیروى از هوس، راه پیشرفت را از تو پنهان کند، با تو دشمنى کرده؛ استقَد عاداکَ مَن سَتَرَعَنکَ الرُّشدَ اتِّباعا لِما تَهواهُ»
۲) اقدامات نمایشی
اقدامات نمایشی و فریب کارانه که بعضا در جامعه دیده می شود نماد منفی دیگری ازجامعه نفاق زده است. مثلا برخی برای کسب اعتماد و یا رای و... پروژه تکمیل نشده ای را، افتتاح و یا قول های غیر قابل تحقق می دهند!
این سنخ رفتار، نوعی فریبکاری و دورویی است که مورد توجه امام جواد(ع) بوده ولذا فرمودند: «اظهار چیزی پیش از آنکه پایدار شود مایه تباهی آن است؛ إِظهارُ الشَّیء قَبلَ أَن یَستَحکم مَفسَدة لَه.»
اداره کردن جامعه بشکل نمایشی و یا کاریکاتوری و یا پوپولیستی، شامل اقدامات نمایشی است.
۳) تظاهر فریبکارانه به دینداری
ابتداً امام جواد؛ ملاک و معیار را در تشرّع، به «قلب و باطن» دانسته و فرمودند: «آهنگ و قصد قلبی خدا داشتن از به زحمت انداختن جسم در عبادت والاتر است؛ القَصدُإلَى اللّه تعالی بِالقُلُوبِ،أبلَغُ مِن إِتعابِ الجَوارِحِ بِالأعمالِ.»
پس باطن و قلب مهم است و بعد آراستگیِ ظاهر به دین.
اماوقتی توجه در دینداری ازباطن به ظاهر منتقل شود، درنماد جامعه فرد متظاهر به دین مداری و ولایت مآبی، درخفاءاش می تواند از هر شِمری سنگ دل تر و از هرعمرو عاصی حرام خورتر وازهر یزیدی ظالم تر باشد!
چراکه درزندگی شخصی اش یعنی لایه های پنهانی خود و خانواده و فرزندانش، درهربخشی اعم از سیاسی، اقتصادی و یا اخلاق و ناموس؛ بشدت بی دین تشریف دارد! وصدالبته، روزی این جماعت باانبوهی از اختلاس و فسادسیاسی و اخلاقی رسوا می شوند.
بیان امام جواد(ع)این است: «درظاهر و آشکار، خودت را دوست خداوند نشان نده و حال آنکه در لایه پنهانی دشمن خدا باشی؛ لَا تَکُنْ وَلِیّاً لِلَّهِ فِی الْعَلَانِیَةِ عَدُوّاً لَهُ فِی السِّرِّ».
این درد مشترک زمان امام جواد(ع) و نقص بزرگ دوران های پس از آن حضرت است که باتظاهر به دین، باطن بی دین خویش رامخفی می کنند.
سخن حافظ به این حضرات! این است:
می خور و رندی کن وخوش باش ولی
دام تزویر مکن چون دگران، قرآن را
بسیار متاثریم که باید اعتراف کنیم، سالوس نمایی و دورویی درحدی شده که افراد نالایق با شعارِدین و ولایت به گلوگاه های مهمی دست پیدا می کنند و حتی در محل های کوچکی مثل روستا برخی برای بدست آوردن ریاست برمسجد و حسینیه، کافی است که شعاردهند!
*حجت الاسلام هادی سروش
نظر شما