امام سجاد(ع) در دعای مکارم الأخلاق می فرماید: «و من ظنّه أهل الصلاح الثقه»* « و من عداوه الأدنین الولایه»؛ بدگمانی نیکان را درباره ی من، به اعتماد تبدیل کن* و به جای دشمنی این عده، دوستی و محبت آنان را به من ارزانی بدار.
گاه انسانی فاسق دچار بدگمانی می شود که این پدیده ای عادی و معمول است. اگر مردمان عادی نیز-که نه گرفتار فسق و فجورند و نه در حد اعلای فضیلت- مبتلا به بدگمانی شوند، امر چندان مهمی نیست.
مسأله جایی است که افراد پاک و صالح به دیگران گمان بد می برند، زیرا نیکان بیهوده به کسی بدگمان نمی گردند و عجولانه قضاوت نمی کنند، اعمال مردم را تا جایی که بتوانند حمل بر صحت می نمایند، درعین حال فوراً به کسی اعتماد نمی کنند. بنابراین هرگاه چنین افرادی به کسی بدگمان شوند، این تردید ایجاد می شود که پشت این بدگمانی علتی نهفته است.
امام سجاد در کلام فوق، نه تنها از خدا می خواهد که بدگمانی را از او دور سازد که به اعتماد و حسن ظن تبدیل کند. همچنین تنها به رهاندن عداوت و دشمنی اکتفا نکرده، بلکه خواستار به اوج رسیدن محبت و دوستی آنان نسبت به خود می باشد؛ زیرا که در این کلام، از ولایت استفاده نموده و ولایت یعنی محبت همراه با دوستی و مودت، اظهار آن و فرمابرداری کامل از شخصی که به رهبری پذیرفته شده است.
بنابراین درخواست امام از خداوند این است که بهترین حالات را، جایگزین بدترین حالات سازد.
ضرورت اندیشیدن در کلمات دعا
دعا به این معنی نیست که دعاکننده هیچ کوششی نکرده، انجام امور مورد درخواستش را به خدا موکول نماید؛ بلکه دعا جنبه های منفی موجود در جامعه را بیان می کند، تا دینداران آنها را بشناسند و درصدد رفع آن برآیند. همچون آیه 23 سوره شوری که خداوند خطاب به پیامبر اکرم می فرماید:« بگو من از شما برای رسالت مزدی نمی خواهم جز مودت نزدیکانم ».
این آیه تشویق مردم است به خواندن فضایل اهل بیت و آگاه شدن از سیره و زندگی آنان، زیرا انسان وقتی اهل بیت را شناخت، نمی تواند آنان را دوست نداشته باشد. زمانی نیز که معصومین به ما می آموزند اموری را از خدا درخواست کنیم، درواقع ما را دعوت می کنند که در این راستا عمل نماییم؛ وگرنه معنا ندارد که شما از خدا چیزی طلب کنید، ولی به گونه ای رفتار نمایید که نتیجه ای عکس حاصل آید. پس آنگاه که انسان از پروردگار می خواهد که او را از عداوت پست ترین افراد بدور دارد، خود نیز باید از خصلت ها و رفتارهای بدی که دشمنی برمی انگیزد دوری کند و برای ایجاد حسن ظن، از آنچه موجب تهمت و بدگمانی ساده ترین مردم نسبت به او می شود دوری گزیند، چه رسد به بدگمانی نیکان که بیهوده به کسی بدگمان نمی شوند.
روایت شده است که رسول خدا با یکی از همسرانش صحبت می کرد که مردی از کنار آنان گذشت. حضرت او را صدا زد و فرمود: این همسرم است. آن مرد عرض کرد: ای رسول خدا به هرکس گمان بد برم به شما نمی برم. پیامبر خدا فرمود: شیطان در وجود انسان همانند خون جریان می یابد. بنابراین پیامبر با این کار خود راه سوء استفاده را بست، تا به او و ما بیاموزد که چگونه از جایگاهها و موارد تهمت و ایجاد سوء ظن بپرهیزیم.
برگرفته از کتاب زیور خوبان نوشته ایت الله العظمی سید صادق شیرازی
نظر شما