تلاش ایران و روسیه برای پیوند سیستم بانکی دو کشور

محمدرضا فرزین رئیس کل جدید بانک مرکزی ایران هفته گذشته اعلام کرد که ایران و روسیه در بحبوحه تحریم های غرب، گام مهمی برای پیوند زیرساخت های بانکی دو کشور برداشته اند و افزود که کانال مالی بین ایران و دنیا درحال ترمیم است

روسیه هنوز در این خصوص اظهارنظری نکرده است اما به گفته بانک مرکزی ایران، پس از سالها تلاش، دو کشور موفق شده اند سامانه پیام رسان ملی بانکی ایران وروسیه را به یکدیگر متصل کنند

سیستم پیام رسان ملی بانک روسیه SPFS یک شبکه انتقال مالی جهانی است. پس از الحاق کریمه به روسیه، سیستم بانکی این کشور با تهدید اخراج از سوییفت مواجه شد؛ روسیه در واکنش به این تهدید و برای اینکه سیستم بانکی خود را به سیستم قدرت های بزرگی همچون چین و هند متصل کند، شروع به توسعه SPFS کرد

کل سیستم بانکی ایران در نتیجه تحریم های آمریکا در سال 2018 از سوییفت قطع شده و مذاکرات برای احیای توافق هسته ای نیز نتیجه ای نداشته است

اکنون با اعلام این تصمیم، ایران می گوید که می تواند با بانک های روسیه و بیش از 100 بانک از 13 کشور عمدتا اوراسیایی که به SPFS متصل هستند ارتباط داشته باشد

این خبر درشرایطی منتشر شده است که تهران و مسکو سال گذشته پس از حمله روسیه به اوکراین و تحریم های بیشتر غرب علیه روسیه، به یکدیگر نزدیک تر شده اند؛ همچنین از سوی دیگر ایران بدلیل تأمین پهپادهای مورد نیاز روسیه در جنگ اوکراین، هدف هجمه و انتقادات گسترده قرار گرفته است

مقامات ایرانی و روسی گسترش روابط اقتصادی را برای دو کشور بسیار مهم می دانند. گفته می شود که سال گذشته تجارت دوجانبه برای نخستین بار به بیش از 4 میلیارد دلار رسید

دولت ایران هفته گذشته اعلام کرد که در نخستین سال ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی روسیه با 2.7 میلیارد دلار بزرگترین سرمایه گذار در اقتصاد ایران بوده است. برای گسترش بیشتر روابط اقتصادی، دو کشور به پیوند بانکی قوی تری نیاز دارند و اکنون به نظر می رسد که زیرساخت های فنی لازم برای این ارتباط ایجاد شده است

به گفته حمیدرضا عزیزی پژوهشگر مؤسسه امور بین الملل و امنیت آلمان، پیش از جنگ اوکراین و تحریم هایی که بر مسکو اعمال شد ایران بیشتر از روسیه علاقه مند به همکاری های بانکی بین دو کشور بود اما اکنون به نظر می رسد که روسیه نیز برای تحقق این امر تلاش می کند «از این نظر برای نخستین بار در دهه های گذشته است که هر دو طرف اراده ای قوی برای تقویت و نهادینه سازی روابط اقتصادی خود پیدا کرده اند»

با این حال عزیزی معتقد است که SPFS در کوتاه مدت جایگزین مناسبی برای سوییفت نخواهد بود زیرا بانک های متصل به SPFS در ارتباط خود با غرب محتاط هستند. این بانک ها باید تصمیم بگیرند که آیا می خواهند با مشتریان ایرانی کار کنند یا خیر

محسن کریمی معاون امور بین الملل بانک مرکزی هفته گذشته به خبرگزاری تسنیم گفت: «مثال اتصال ایران به SPFS مثال فردی است که تلفن دارد و می تواند به هرکس می خواهد متصل شود اما تنها زمانی می توان از برقراری ارتباط سخن گفت که این اتفاق روی داده باشد»

عزیزی نیز در گفتگو با ما افزود که تردید دارد بانک های غیر روسیِ متصل به SPFS خطر افزایش روابط مالی خود با ایران را بپذیرند «حتی تردید دارم که همه بانک های روسیه به یک اندازه علاقه مند به ارتباط مالی با ایران باشند زیرا برخی از آنها همچنان در اروپا و دیگر کشورها منافعی دارند که این منافع ممکن است در صورت همکاری با تهران به خطر بیفتد»

تهران و مسکو همچنین بدنبال استفاده گسترده تر از پول ملی خود در تجارت فیمابین هستند تا به تدریج تأثیر دلار و یورو را بر اقتصاد خود کم کنند

ژوئیه سال گذشته روبل روسیه رسما به سبد ارزهای عرضه شده در سامانه نیما (سامانه نظام یکپارچه معاملات ارزی) اضافه شد و صادرکنندگان ایرانی به روسیه تشویق شدند که روبل خود را در بازار عرضه کنند

مقامات ایران در مورد حجم معاملات ریال-روبل یا اینکه دقیقا چه میزان از کل تجارت فیمابین ایران و روسیه در حال حاضر با ارزهای ملی انجام می شود اطلاعاتی ارائه نمی دهند

به گفته اسفندیار باتمانقلیچ مدیرعامل بنیاد بورس و بازار، استفاده از پول ملی در تجارت فیمابین به این معنا نیست که تجارت خودبه خود افزایش می یابد زیرا همچنان چالش های متعددی پیش روی معامله گران روس و ایرانی باقی است «روسیه و ایران کالاهای مشابهی صادر می کنند و این بدین معناست که در بازارهای معدودی که به روی اقتصاد تحریم شده دو کشور باز است، مسکو و تهران رقیب هم هستند»

وی اضافه می کند که اعلام ارتباط سیستم بانکی دو کشور نشان می دهد که سیاستگذاران روس و ایران در حال تلاش برای غلبه بر برخی از موانع فنی پیش روی افزایش تجارت دوجانبه هستند اما این امر نمی تواند به خودی خود بازی را تغییر دهد

منبع: الجزیره

مترجم: فاطمه رادمهر