اتحاد نوپای روسیه و حزب الله

در چند سال گذشته روسیه بی سروصدا دامنه حضور خود را در لبنان گسترش داده و به دنبال ایجاد روابط فرهنگی، اقتصادی و نظامی با بیروت بوده است. این امر در شرایطی رخ می دهد که حضور آمریکا در لبنان و منطقه کمتر شده است. اما نفوذ روسیه در لبنان تحت الشعاع جنگ اوکراین قرار گرفته و اتحاد فزاینده این کشور با حزب الله، مورد توجه واقع نشده است. بررسی نام افرادی که آمریکا آنها را در ارتباط با طرح تأمین مالی غیرقانونی ایران و حزب الله تحریم کرده است، همکاری روسیه و حزب الله را به خوبی نشان می دهد

اتحاد روسیه و حزب الله از جنگ سوریه شروع شد. در آنجا نیروهای روسیه و حزب الله در ائتلاف با حکومت اسد در کنار هم می جنگیدند. تا سال ها این اتحاد محدود به فعالیت های نظامی در سوریه بود ولی سال 2018 حزب الله و روسیه برای فرار از تحریم ها وارد همکاری های بی سابقه اقتصادی شدند و اتحاد آنها از بعد نظامی فراتر رفت. نوامبر 2018 وزارت خزانه داری آمریکا طرحی را افشا کرد که توسط حزب الله و نیروی قدس سپاه پاسداران برای فرار از تحریم ها هدایت می شد و مبتنی بر قاچاق نفت بود. این طرح به حکومت ایران اجازه می داد تا از طرف سوریه به یک شرکت دولتی در روسیه پول بپردازد و روسیه را قادر می ساخت تا از تحریم هایی که آمریکا علیه اسد گذاشته است فرار کند. همزمان بانک مرکزی سوریه به نمایندگی از حکومت ایران به حزب الله و حماس و نیروی قدس پول پرداخت می کرد. این طرح دو محور کلیدی داشت: محمد قصیر نماینده حزب الله و محمد الچویکی شهروند سوری که در روسیه ساکن بود. در جریان همین طرح قصیر و الچویکی در نامه ای به یکی از مقامات ارشد بانک مرکزی ایران، دریافت 63 میلیون دلار برای حزب الله را تأیید کرده بودند

پس از فاش شدن این طرح، وزارت خزانه داری آمریکا تحریم هایی را علیه بسیاری از نهادهای دخیل در شبکه قاچاق نفت حزب الله-سپاه وضع کرد. اما یکی از مهمترین جنبه های افشا شده این شبکه، دخالت رسمی دولت روسیه در آن بود. ماه مه 2022 وزارت خزانه داری با صدور نام هایی که در این شبکه فعالیت دارند، خاطر نشان کرد که مقامات ارشد دولت روسیه از فعالیت های این شبکه حمایت می کنند و در تأمین مالی حزب الله و نیروی قدس و نیز اقداماتی که به منظور فرار از تحریم ها صورت می گیرد مشارکت دارند. وزارت خزانه داری فاش کرد که اوایل آوریل 2021 رستم قاسمی مسئول سابق نیروی قدس برای انتقال میلیون ها دلار به نیروی قدس، از شرکت rpp روسیه کمک گرفته است. فردی که قبلا این شرکت را مدیریت می کرد یک دیپلمات سابق افغان در مسکو بود که با مقامات ارشد دولت و دستگاههای اطلاعاتی روسیه برای جمع آوری کمک های مالی برای نیروی قدس همکاری می کرد. همچنین دولت روسیه و شرکت های نفتی دولتی روس، با دیگر عناصر این شبکه در امارات، برای ارسال نفت ایران به اروپا همکاری می کنند. در بخش دیگری از این شبکه، قصیر و قاسم البزال از یک شرکت لبنانی برای تسهیل معاملات نفتی سپاه قدس و حزب الله استفاده می کنند

وزارت خزانه داری دسامبر 2022 تعدادی نهاد دیگر روسی را که در فرار از تحریم ها و فروش نفت به نفع سپاه دخیل بودند تحریم کرد. نوامبر 2022 نیز وزارت خزانه داری شبکه کشتی رانی حامی سپاه و حزب الله را هدف قرار داد. با بررسی های انجام شده مشخص شد که برخی از کشتی ها برای قاچاق نفت روسیه استفاده می شده است. همه اینها نشان می دهد که دولت روسیه و حزب الله و نیروی قدس برای دور زدن تحریم ها، با مشارکت یکدیگر یک شبکه قاچاق نفت ایجاد کرده اند. تکنیک هایی که برای فرار از تحریم استفاده می کنند، تلاش آمریکا و جامعه بین الملل را برای تحمیل هزینه بر روسیه به دلیل جنگ اوکراین تضعیف می کند و برای حزب الله و نیروی قدس نیز منافع مالی به همراه دارد.

افزایش سطح همکاری بین روسیه و حزب الله به دور زدن تحریم ها محدود نمی شود. مارس 2021 حزب الله در دومین سفر دیپلماتیک خود به روسیه، هیأتی را به مسکو فرستاد. برخلاف سفر اول که یک دهه قبل به شکل محرمانه انجام شد، برای این دیدار تبلیغات زیادی صورت گرفت. نمایندگان حزب الله طی سه روز اقامت در مسکو، با مقامات روسیه از جمله سرگئی لاوروف وزیر خارجه آن کشور، نمایندگان دوما و شورای فدراسیون و همچنین کاظم جلالی سفیر ایران در روسیه دیدار کردند. اما مهمترین بخش این سفر، دیدار هیأت حزب الله با معاون وزیر خارجه روسیه میخائیل بوگدانوف بود که به عنوان نماینده ویژه پوتین در خاورمیانه نیز خدمت می کند. در این جلسات موضوعاتی از جمله همکاری در پروژه های مختلف مورد بحث قرار گرفت. سه ماه پس از این سفر، حزب الله الکساندر روداکف سفیر روسیه در لبنان را در بیروت پذیرفت تا در مورد همکاری در پروژه های مشترک گفتگو کنند

درحالی که هنوز مشخص نیست روسیه و حزب الله روی چه پروژه هایی همکاری می کنند، تحریم حسن موکلد اقتصاددان لبنانی توسط خزانه داری آمریکا در ژانویه 2023 احتمالاتی را پیش روی ما می گذارد. خزانه داری در بیانیه مطبوعاتی خود موکلد را به عنوان مشاور مالی حزب الله معرفی کرد و گفت که وی از طرف این گروه معاملات تجاری انجام می دهد و نماینده حزب الله در مذاکرات با سرمایه گذاران، شریکان اقتصادی و مقامات دول خارجی است. خزانه داری همچنین بر تعامل موکلد (به نمایندگی از حزب الله) با روسیه تأکید کرد و خاطر نشان ساخت که او در همراهی با محمد قصیر، پروژه های زیادی را (از جمله معاملات تجاری با روسیه) هماهنگ کرده است

حداقل از سال 2021 موکلد با مقامات روسی از جمله هیأت های روسی که برای دیدار به بیروت می آیند، تعامل داشته و با بوگدانوف بارها ملاقات کرده است. مهمتر از همه اینکه موکلد در کنار دیگر مقامات لبنانی و روسی، در مذاکراتی که ژوئن 2021 برای بازسازی پالایشگاه زهرانی در منطقه تحت کنترل حزب الله توسط یک شرکت روسی انجام شد، حضور داشت. ارزش این پروژه 1.5 میلیارد دلار برآورد می شود. این شرکت روسی که متعلق به آندری متزگر یک تاجر روس است، توسط دولت روسیه حمایت می شود. همان ماه در دیدار حزب الله و سفیر روسیه در بیروت، یک پروژه مهندسی آب نیز مورد گفتگو قرار گرفت. طبق گزارش مطلوعات لبنان، سفر ژوئن 2021 اولین سفر هیأت روسی به بیروت نبود؛ پیشتر نیز همین هیأت به لبنان سفر کرده و با بانک مرکزی لبنان درباره علاقه روسیه به فعالیت های بانکی و تسهیل نقل و انتقالات مالی در آن کشور گفتگو کرده بود

سال گذشته حسن نصر الله دبیرکل حزب الله در سخنانی علاقه خود را به پروژه 1.5 میلیارد دلاری پالایشگاه نشان داد. او آمریکا را به دلیل توقف پروژه پالایشگاه زهرانی محکوم کرد و گفت «اگر حزب الله لبنان تصمیمات را در دولت به تنهایی می گرفت، همان یک سال و نیم پیش، پیشنهاد روسیه را می پذیرفت»

وزارت خزانه داری فاش کرد که موکلد علاوه بر تسهیل معاملات تجاری با روسیه، در کنار قصیر برای بدست آوردن سلاح برای حزب الله تلاش می کند. بنابراین این دو چهره نه تنها نقش مهمی در تأمین مالی حزب الله دارند که برای انتقال تسلیحات و فناوری به لبنان نیز فعالیت می کنند

دیدارهای موکلد با مقامات روسی علیرغم تحریم او متوقف نشده است. اواخر مارس 2023 او به روسیه سفر کرد و نه تنها با بوگدانوف که با الکساندر فومین معاون وزیر دفاع نیز دیدار نمود. بر اساس بیانیه های موکلد، در هر دو دیدار در مورد تقویت روابط لبنان و روسیه به ویژه در خصوص پروژه های اقتصادی و سرمایه گذاری روسیه و برقراری پروازهای مستقیم بین دو کشور گفتگو شد

درحالی که هنوز نقاط مبهم بسیاری در مورد میزان همکاری حزب الله و روسیه و میزان سودی که هر کدام از این رابطه می برند وجود دارد، روشن است که این رابطه در طول زمان و در وجوه مختلف رشد کرده و برای دو طرف سود زیادی داشته است

*منبع: روسی

مترجم: فاطمه رادمهر