در صورت وقوع جنگ، آیا روسیه به حمایت از حزب الله ادامه می دهد؟

روز 26 اگوست در پی حمله حزب الله به اسرائیل که در انتقام از ترور فؤاد شکر صورت گرفت، ماریا زاخارووا سخنگوی وزارت خارجه روسیه نگرانی عمیق خود را از افزایش تنش در مرزهای لبنان و اسرائیل اعلام کرد و از تمام طرف ها خواست که از خود خویشتنداری نشان دهند. زاخارووا از احتمال گسترش جنگ اسرائیل با حماس سخن گفت و آتش بس فوری در غزه را، راه برقراری ثبات در خاورمیانه دانست

توجه روسیه به افزایش خشونت ها بین اسرائیل و لبنان بی دلیل نیست؛ این کشور مشارکتی طولانی مدت با حزب الله دارد. از زمان مداخله ارتش روسیه در سوریه در سپتامبر 2015 حزب الله و روسیه همکاری خود را برای حفظ بشار اسد در قدرت آغاز کردند. در ادامه، روسیه از رابطه با حزب الله برای تعمیق نفوذ خود در لبنان استفاده کرد و کوشید تا با استفاده از شبکه مالی حزب الله، تحریم های غرب را دور بزند

با توجه به رابطه چندجانبه ای که روسیه با حزب الله دارد، مسکو از ایران خواسته است تا در برابر اسرائیل خویشتنداری نشان دهد و مانع از جنگ در لبنان شود. روسیه عمیقا نگران تعضیف قدرت حزب الله توسط اسرائیل است. اگر بین لبنان و اسرائیل جنگ  به وقوع بپیوندد، روسیه می تواند به حزب الله کمک های نظامی و آموزشی کوچکی در برابر بمباران های اسرائیل ارائه دهد، تا از این طریق مقاومت حزب الله را بالا برده و آمریکا را مجبور کند بیشتر نیرو و تمرکز خود را به جای اوکراین، بر این جنگ قرار دهد و به جای کیف، به تل اویو تجهیزات نظامی بفرستد

مشارکت چندجانبه روسیه و حزب الله

موضع مشترک روسیه و حزب الله در حمایت از اسد، سبب مشارکت و همکاری آنها در عرصه های مختلف شد. نوامبر 2015 میخائیل بوگدانوف معاون وزیر خارجه روسیه با موضع آمریکا مبنی بر قرار دادن نام حزب الله در لیست سازمان های تروریستی مخالفت کرد و با استناد به راه یافتن تعدادی از اعضای حزب الله به پارلمان لبنان، این گروه را یک گروه سیاسی-اجتماعی مشروع دانست. وی کوشید با این سخنان به همکاری روسیه و حزب الله در سوریه مشروعیت ببخشد. تقویت همکاری بین پیاده نظام حزب الله و نیروی هوایی روسیه، نقش مهمی در بازپس گیری حلب در دسامبر2016 توسط اسد ایفا کرد

کرملین همچنین رابطه نزدیک با حزب الله را، راهی برای تقویت نفوذ خود در لبنان می دانست. شش روز پس از دیدار سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه با سعد حریری نخست وزیر لبنان در ابوظبی در مارس 2021، هیأتی از حزب الله به رهبری محمد رعد به مسکو سفر کرد. حضور حسن موکلد مشاور مالی حزب الله –که بعدا توسط آمریکا در لیست تحریم ها قرار گرفت- در این هیأت و جلسات دیگر او با بوگدانوف معاون وزیر خارجه روسیه، زمینه ساز روابط تجاری حزب الله با روسیه شد. موکلد مذاکراتی را با شرکت روسی Hydro Engineering and Construction برای بازسازی پالایشگاه زهرانی در جنوب لبنان -که تحت کنترل حزب الله است- با هزینه 1.5 میلیارد دلار آغاز کرد

همکاری اقتصادی غیررسمی بین روسیه و حزب الله نقض آشکار تحریم های ایالات متحده بود. محمد الچویکی شهروند سوری ساکن در روسیه، با محمد قصیر یکی از مقامات حزب الله –که هر دو توسط آمریکا تحریم شده اند- برای تأمین مالی ایران و نیروهای نیابتی اش همکاری می کرد. شرکت او به نام Global Vision Group  شریک تجاری شرکت Promsyrioimport از شرکت های تابع وزارت انرژی روسیه بود. از سال 2014 این دو شرکت، نفت ایران را به طور غیرقانونی به سوریه منتقل می کردند 

درحالی که وزارت خارجه لبنان فورا حمله روسیه به اوکراین را در 24 فوریه 2022 محکوم کرد، حزب الله لحن کاملا متفاوتی در پیش گرفت. نصرالله آمریکا و بریتانیا را محرک های جنگ معرفی کرد و ضمن مخالفت با موضع انتقادی لبنان از روسیه، گفت لبنان نباید از قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل در مارس 2022 در محکومیت تجاوز روسیه به اوکراین حمایت می کرد. نصرالله همچنین از عدم پاسخ لبنان به پیشنهاد روسیه مبنی بر سرمایه گذاری در یک پالایشگاه نفتی –که اجازه می داد مشتقات نفتی به جای دلار امریکا با پوند لبنان فروخته شود- ابراز ناامیدی کرد

درحالی که نصرالله ادعای اوکراین مبنی بر مشارکت 1000 مزدور سوری و نیروهای حزب الله در تهاجم روسیه را رد می کرد، با سخنان و لفاظی های خود جایگاه حزب الله را به عنوان شریک مسکو در بحران اوکراین نشان داد. المنار شبکه رسانه ای حزب الله به دستگاه پروپاگاندای روسیه تبدیل شده و ادعاهای کرملین مبنی بر تخریب سخت افزارهای نظامی ناتو در اوکراین را به اشتراک می گذارد و ادعا می کند که شکست اوکراین امری اجتناب ناپذیر است

همبستگی حزب الله با روسیه در قضیه اوکراین، به جنگ لفظی محدود نشده و همکاری های اقتصادی برای دور زدن تحریم ها را نیز در بر گرفته است. پس از تحریم موکلد توسط وزارت خزانه داری آمریکا در ژانویه 2023 روابط وی با مقامات روسی تشدید شد. مارس 2023 موکلد در مسکو با بوگدانوف دیدار کرد و در مورد گشایش مسیرهای جدید پرواز از روسیه به لبنان گفتگو نمود. البته این مسیرهای ترانزیتی جدید هنوز عملی نشده زیرا روسیه به دلیل خطر جنگ با اسرائیل، شهروندان خود را از سفر به لبنان بازداشته است؛ اما در سناریوی پس از جنگ غزه، عملی شدن این مسیرها می تواند راههای جدیدی را برای فرار از تحریم ها بین روسیه و حزب الله باز کند

رویکرد محتاطانه روسیه در قبال تشدید تنش بین اسرائیل و حزب الله

درحالی که احتمال تشدید تنش بین اسرائیل و لبنان روز به روز افزایش می یابد، تحلیلگران روس هشدار می دهند که اسرائیل در صورت گشودن جبهه جدیدی علیه حزب الله پشیمان خواهد شد. گزارش شورای روابط بین الملل روسیه در 4 ژوئیه اقدامات تشدیدکننده اسرائیل علیه حزب الله را ترفندی بد برای حفظ نتانیاهو در قدرت توصیف کرد. این گزارش که توسط مؤسسه دولتی روابط بین الملل مسکو نوشته شده، استدلال می کند: «بقای دولت نتانیاهو به توانایی آن در یافتن دشمنی جدید برای متحد کردن مردم اسرائیل بستگی دارد. درگیری با لبنان می تواند اسرائیلی ها را متحد کند و به مقامات این فرصت را بدهد که در قدرت باقی بمانند زیرا حماس دیگر برای ادامه این نقش مناسب نیست»

در ادامه، تحلیلگران روسی این سیاست را قماری فاجعه بار می دانند و معتقدند که اسرائیل با این اقدام وارد جنگی غیرقابل پیروزی با حزب الله می شود. سرگئی مارکوف مشاور سابق کرملین پیش بینی می کند که تمام لبنان و سوریه در جنگ با اسرائیل، به حزب الله می پیوندند و نتیجه می گیرد: «وقتی جنگ زمینی آغاز شود اسرائیل شکست خواهد خورد». بوریس روژین تحلیلگر نظامی نیز استدلال می کند که اسرائیل «تنها قادر به تخریب خروجی تونل هایی است که گهگاه کشف می کند و نمی تواند زیرساخت های تونل های زیرزمینی حزب الله را تخریب نماید»

این پیش بینی ها منعکس کننده نظر اجماع در بین کارشناسان روسیه نیست. سرهنگ میخائیل خداریونوک که پیشتر مقاومت اوکراین در برابر حمله روسیه را پیش بینی کرده بود، ادعا می کند که در صورت آغاز جنگ نیروی دریایی ایالات متحده موشک هایی را به سمت مواضع حزب الله شلیک کرده و حملات هوایی را انجام می دهد؛ به این ترتیب «سکونت گاه های رهبران حزب الله در جنوب لبنان با خاک یکسان می شود». او می افزاید با درک همین مسئله است که حزب الله برای نشان دادن همبستگی با حماس، از گلوله باران اسرائیل فراتر نمی رود و اگر هم جنگی با اسرائیل رخ دهد، حمایت روسیه از حزب الله تا همین سطح باقی خواهد ماند

با نگاهی به تاریخچه اقدامات گذشته روسیه نیز، نمی توان از ادامه حمایت این کشور از حزب الله اطمینان داشت. در طول جنگ لبنان در سال 2006 چهره های همسو با حزب الله از اینکه مسکو اقدامات اسرائیل را محکوم نمی کند، ابراز ناامیدی می کردند. دیدگاه کلی در بین رسانه های روسیه این بود که نصرالله یک اسلامگرای رادیکال است که می کوشد در لبنان خلافت اسلامی برقرار کند. پس از اینکه اسرائیل شواهدی ارائه داد مبنی بر اینکه سال 2006 موشک های ضدتانک روسی به دست حزب الله رسیده است، کرملین با عصبانیت این اتهامات را رد کرد و در اقدامی هدفمند، پس از جنگ در تسلیح مجدد حزب الله مشارکت ننمود. شیخ عباس جوهری از مقامات سابق حزب الله که بعدها منتقد این گروه شد، معتقد است رابطه روسیه و حزب الله همیشه یک «همکاری از سر اجبار» بوده است و عدم تمایل روسیه برای دفاع از زیرساخت های نظامی حزب الله در سوریه در برابر حملات هوایی اسرائیل، گویای این مطلب می باشد

نوامبر 2023 گزارش سازمان های اطلاعاتی آمریکا فاش کرد که اسد و گروه واگنر در مورد انتقال موشک های زمین به هوای SA-22 به حزب الله به هماهنگی هایی رسیده اند. پس از این گزارش جان کربی سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید نسبت به تحویل پدافند هوایی از واگنر به حزب الله هشدار داد. جوهری در این خصوص مدعی است که احتمال اعطای تسلیحات تهاجمی برای حمله به میدان گازی کاریش از روسیه به حزب الله وجود دارد زیرا نفع روسیه در این است که استخراج گاز اسرائیل از دریای مدیترانه محدود شود

از آنجا که بسیاری از تحلیلگران روس معتقدند که جنگ طولانی اسرائیل و لبنان می تواند منابع نظامی غرب را از اوکراین منحرف کند، این احتمال وجود دارد که کرملین محموله های تسلیحاتی کافی را برای طولانی شدن جنگ، به حزب الله ارسال نماید. در ازای این تسلیحات حزب الله از تجربه خود در شلیک پهپاد و فرار از سامانه های دفاع هوایی اسرائیل، برای آموزش نیروهای روسی در استفاده از پهپادهای شاهد استفاده می کند. در فوریه 2024 اداره اطلاعات اوکراین مدعی شد که کمال ابوصادق فرمانده حزب الله که وظیفه ساخت و نگهداری پهپاد را برعهده دارد، درحال آموزش نیروهای روسی در فرودگاه نظامی شعیرات سوریه بوده است

منبع: مؤسسه خاورمیانه

مترجم: فاطمه رادمهر