پس از آنکه بهنظر رسید دولت عراق حزبالله لبنان و جنبش حوثیهای یمن را در فهرست گروههای تروریستی قرار داده است، جنجال و سردرگمی زیادی ایجاد شد و مقامات بعداً اعلام کردند این اقدام اشتباهی اداری بوده است.
این تصمیم که در ۱۷ نوامبر توسط وزارت دادگستری در روزنامه رسمی منتشر شد، بسیاری را غافلگیر کرد؛ زیرا دولت عراق ظاهراً این دو گروه را در کنار سازمانهایی مثل القاعده و داعش قرار داده بود.
حزبالله و حوثیها، که نام رسمی آنها «انصارالله» است، نهتنها متحد ایران هستند، بلکه با بسیاری از احزاب و گروههای قدرتمند مسلح در عراق نیز رابطه نزدیک دارند.
در ابتدا برخی این اقدام را نشانه فشار آمریکا بر نخستوزیر محمد شیاع السودانی میدانستند؛ دولتی که بیشتر اعضای آن به احزاب نزدیک به ایران وابستهاند.
اما این موضوع تا روز پنجشنبه زیاد جدی گرفته نشد، تا زمانیکه رسانهها آن را منتشر کردند.
همان روز، خبرگزاری رسمی عراق اعلام کرد که درجِ نام حزبالله و حوثیها به اشتباه انجام شده و نسخه منتشرشده توسط وزارت دادگستری نسخهای اصلاحنشده بوده است.
دو منبع به رویترز گفتند معاون موقت بانک مرکزی نامهای ارسال کرده و خواستار حذفِ بندی شده که نام این دو گروه را شامل میشد.
سودانی نیز اعلام کرد که تحقیقاتی برای شناسایی و مجازات مسئولان این اشتباه آغاز میشود.
این اتفاق باعث شد تحلیلگران بپرسند: آیا واقعاً این نامها اشتباهی روی فهرست قرار گرفتند؟ یا دولت برای جلوگیری از خشم متحدانش مجبور شده عقبنشینی کند؟
علی المِقدام، تحلیلگر عراقی، گفت: «حزبالله لبنان با گروههای داخلی عراق که نفوذ سیاسی و نظامی گسترده دارند—از جمله نیروهای حشدالشعبی—ارتباط تنگاتنگ دارد. بنابراین تروریستی نامیدن این گروهها میتواند تنشهای داخلی خطرناکی ایجاد کند.»
او که خود زمانی توسط افراد وابسته به حشدالشعبی ربوده و کتک زده شده بود، گفت دولت با این اقدام برای خود مشکل بزرگی ساخت.
به گفته او، اعمال تحریم و ممنوعیت داخلی علیه چنین گروههایی بسیار دشوار است و نیاز به اقدام تدریجی و توافق داخلی دارد، نه تصمیمات ناگهانی.
فشار آمریکا
دولت دونالد ترامپ در تلاش است نفوذ ایران در منطقه را محدود کند و یکی از اقدامات آن جلوگیری از منابع مالی گروههای وابسته به تهران است.
عراق همیشه سعی کرده بین رابطه با آمریکا و نزدیکی به ایران تعادل ایجاد کند؛ کشوری که نفوذ اقتصادی، نظامی و سیاسی گستردهای در عراق دارد.
با وجود شعلهور شدن خشم منطقهای بر سر جنگ غزه، سودانی توانسته تا حدی عراق را دور از درگیری نگه دارد.
هرچند برخی گروههای مسلح عراقی در حمایت از فلسطین حملاتی علیه اسرائیل انجام دادند و در مقابل، چند حمله هوایی توسط اسرائیل نیز رخ داد، اما حمله بزرگ و گستردهای مانند آنچه در ژوئن علیه ایران شاهد بودیم انجام نشد.
در همین حال، مقامات آمریکایی—از جمله فرستاده جدید آمریکا به عراق، مارک ساوایا—به دولت بغداد فشار میآورند تا گروههای مسلح نزدیک به ایران را مهار کند.
سودانی روز پنجشنبه گفت موضع عراق در قبال «تجاوز علیه مردم ما در لبنان یا فلسطین» اصولی است و قابل معامله نیست.
اما حسین مؤنس، نماینده پارلمان و از چهرههای حزب کتائب حزبالله، دولت را «غیرمسئول» توصیف کرد و گفت این دولت «تابع آمریکاست و فاقد عزت برای دفاع از مردم عراق» است.
یک اشتباه اداری یا عقبنشینی سیاسی؟
حیدر الشاکری، تحلیلگر عراقی در چتمهاوس، گفت:«احتمالاً مشکل اصلی این اقدام، زمانبندی نامناسب بوده است».
او توضیح داد که چنین فهرستهایی بیشتر یک ابزار اداری هستند و در چارچوب تعهدات عراق در مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم قرار میگیرند؛ تعهداتی که بانک مرکزی عراق به شرکای بینالمللی داده است.
چنین اقداماتی با اینکه روی کاغذ مهم به نظر میرسند، ولی در عراق بسیاری از بازیگران آنها را بیشتر تشریفاتی میدانند.
از سوی دیگر، عراق هنوز در مرحله تشکیل دولت پس از انتخابات ماه گذشته است. انتشار نام این گروهها میتواند برای احزاب نزدیک به ایران نوعی «چالش مستقیم» تلقی شود.
به همین دلیل نخستوزیر و دیگران سریعاً اعلام کردند که این یک اشتباه بوده است.
سودانی که بهدنبال یک دوره جدید نخستوزیری است، برای این کار به حمایت احزاب مختلف نزدیک به ایران نیاز دارد. بنابراین این جنجال میتواند بر آینده سیاسیاش تأثیر بگذارد.
المِقدام گفت: «این تصمیم بدون بررسی کافی گرفته شد و اجرای عجولانه آن باعث سردرگمی سیاسی شد، به گونهای که دولت را در برابر بازیگران بانفوذ داخلی—که بسیاری از آنها با جریانهای منطقهای مانند ایران و گروههای وابسته به آن همسو هستند—آسیبپذیر کرد.»
روزنامه العربی الجدید نیز در این خصوص نوشت:
عراق تصمیم خود برای اعلام حزبالله لبنان و حوثیهای یمن بهعنوان گروه تروریستی را پس گرفت.
این عقبنشینی پس از آن صورت گرفت که انتشار این تصمیم در «روزنامه رسمی عراق» موجی از خشم سیاسی و اتهامزنی درباره فشار آمریکا را برانگیخت.
در نسخه شماره ۴۸۴۸ روزنامه رسمی، که قوانین و تصمیمات الزامآور دولت پس از چاپ در آن لازمالاجرا میشود، دو نام حزبالله و حوثیها در فهرست تروریستی عراق درج شده بود.
این سند که توسط نماینده پارلمان مصطفی سند منتشر شد، نشان میداد «تصمیم شماره ۶۱» از سوی «کمیته مسدودسازی اموال تروریستها»، این دو گروه را در فهرست تروریسم قرار داده و دستور مسدود شدن داراییهای مالی آنها را صادر کرده است.
اما پنجشنبه، کمیته مذکور اعلام کرد نسخه منتشرشده در روزنامه رسمی «بدون اصلاحات لازم» چاپ شده و اصلاح خواهد شد.
طبق بیانیهای که خبرگزاری رسمی عراق (INA) منتشر کرد، این فهرست مطابق با الزامات شورای امنیت سازمان ملل و به درخواست مالزی صادر شده بود و شامل گروهها و نهادهایی بود که «هیچ ارتباطی با فعالیتهای تروریستی ندارند».
کمیته گفت که نامهای اشتباه به این دلیل درج شدهاند که فهرست قبل از ویرایش نهایی منتشر شده، و پس از انتشار نسخه اصلاحشده، این اسامی حذف خواهند شد.
شک و تردید جریانهای نزدیک به ایران
این توضیحات نتوانسته گروهها و چهرههای سیاسی نزدیک به احزاب مورد حمایت ایران را قانع کند.
عدی الخضران، عضو «چارچوب هماهنگی» (ائتلاف حاکم عراق)، به نسخه عربی روزنامه «العربی الجدید» گفت که این تصمیم «تحت فشار و تهدیدهای آمریکا» صادر شده و قابل پذیرش نیست و ممکن است مقدمهای باشد برای قرار گرفتن گروههای عراقی در فهرست تروریسم.
او این ادعا را که درج نام حزبالله و حوثیها صرفاً یک اشتباه اداری بوده، رد کرد و گفت چنین تصمیماتی «بههیچوجه تصادفی گرفته نمیشوند».
مجاشع التمیمی، فعال سیاسی نزدیک به جریان صدر، گفت عراق در عمل مجبور است از طبقهبندیهای وزارت خزانهداری آمریکا پیروی کند؛ زیرا اقتصاد کشور به معاملات دلاری وابسته است و بانک مرکزی در برابر تحریمها آسیبپذیر است.
او یادآوری کرد که عراق پیشتر نیز فهرست تحریمهای خود را طبق تصمیمات آمریکا تنظیم کرده است. مثلاً زمانیکه آمریکا نام پسر معمر قذافی را از فهرست خود حذف کرد، عراق نیز او را از فهرست تحریمها خارج نمود.
یک مشاور دولت عراق که نامش فاش نشد، درباره علت درج نام حزبالله و حوثیها گفت: «اینها تعهداتی هستند که عراق تحت فشار فعلی نمیتواند از اجرای آنها خودداری کند. این اقدام بیشتر مالی است تا سیاسی، و پیامد سیاسی نخواهد داشت.»
واکنشها و انتقادهای داخلی
این تصمیم بحثهای گستردهای میان تحلیلگران ایجاد کرد. در همین حال، روزنامهنگاران و فعالان نزدیک به گروههای شیعه دولت سودانی را متهم کردند که در برابر فشار آمریکا درباره گروههای موسوم به «محور مقاومت» کوتاه آمده است.
نماینده پارلمان مصطفی سند، که با گروههای وابسته به الحشد الشعبی همسو است، در فیسبوک نوشت: «متأسفانه عراق، حوثیها و حزبالله را تروریست اعلام میکند و در همان حال ترامپ را برای جایزه نوبل صلح نامزد میکند. شرم بر شما. ننگی که بسیاری از کشورهای عربی مرتکب آن نشدهاند.»
یک منبع سیاسی نزدیک به یکی از گروههای مسلح بزرگ در بغداد نیز به العربی الجدید گفت که این تصمیم در اصل حدود یک ماه پیش صادر شده و «اکثر نهادهای رسمی کشور، از جمله دادگاه عالی فدرال» در آن دخیل بودهاند.
او افزود این اقدام «در درجه اول اقتصادی» است و نمونههای مشابه در سالهای گذشته هیچ تأثیری بر گروههای مسلح داخل یا خارج عراق نداشته است.
نظر شما