نگاهی به رسانه های جهان

حملات موشکی، نشاندهنده ضعف ایران است

از زمان اغاز جنگ اسرائیل و حماس، ایران و گروههای نیابتی اش کارزاری را علیه اسرائیل و نیروهای آمریکایی در خاورمیانه براه انداخته اند. این کارزار شامل حملات حزب الله به شمال اسرائیل از داخل خاک لبنان، تلاش حوثی ها برای جلوگیری از حرکت کشتی ها در دریای سرخ و حملات موشکی روزانه شبه نظامیان شیعه به نیروهای آمریکایی در عراق و سوریه می شود. در آخرین رویداد نیز ایران به سه کشور همسایه خود حملات موشکی کرد و تلاش نمود تا قدرت و عزم نظامی خود را به نمایش بگذارد. ولی این حملات به جای نمایش قدرت ایران، ضعف و محدودیت های استراتژیک این کشور را نشان داد

در 16 ژانویه ایران با استفاده از پهپاد و موشک های بالستیک، به اهدافی در سوریه، عراق و پاکستان حمله کرد و ادعا نمود که این اهداف مرتبط با موساد و گروههای تروریستی بوده است. این حملات در ظاهر پاسخی بود به حملات انتحاری شهر کرمان در اوایل ماه جاری که جان حداقل 84 ایرانی را گرفت. گرچه داعش مسئولیت حمله را بر عهده گرفت ولی مقامات ایران، اسرائیل و آمریکا را مقصر دانستند

در واکنش به حمله کرمان، سپاه با پرتاب چند موشک بالستیک و پهپاد، ساختمان هایی را در شمال غرب سوریه، ویلای یک تاجر شناخته شده را در اربیل عراق با ادعای ارتباط با اسرائیل و یک خانواده بلوچ را در خاک پاکستان با ادعای ارتباط با گروه تروریستی جیش العدل، هدف قرار داد. تهران با این اقدامات توان موشکی خود را به نمایش گذاشت و تأکید کرد که می تواند هروقت بخواهد حاکمیت کشورهای همسایه را نقض کند، بدون اینکه با پیامدی مواجه شود. برای مقامات ایران تأثیر این حملات بسی بیشتر از جان قربانیان اهمیت داشت. هدف ایران از انتخاب این اهداف، ارسال پیامی روشن به دشمنانش به ویژه اسرائیل و آمریکا بود مبنی بر اینکه هرگونه تجاوز به کشور، با تلافی سریع و شدید ایران مواجه خواهد شد

ایران پیشتر نیز تمایل خود را به پاسخگویی به دشمنانش از طریق حملات موشکی علیه کشورهای همسایه به نمایش گذاشته بود. سال 2019 ایران در تلافی حمایت ریاض از کارزار فشار حداکثری دولت ترامپ علیه ایران، تأسیسات نفتی این کشور را با موشک های کروز و پهپاد مورد حمله قرار داد. سال 2022 در پاسخ به سلسله حملات خرابکارانه در داخل ایران که احتمالا توسط عوامل اسرائیل صورت گرفته بود، ساختمانی را در اربیل که -به ادعای مقامات ایران- توسط موساد برای طراحی عملیات در داخل ایران استفاده می شد، منهدم کرد. همچنین در واکنش به ترور سردار سلیمانی در ژانویه 2020 نیروهای آمریکایی را در پایگاه عین الاسد عراق هدف قرار داد. در تمام این موارد، ایران با اقدام نظامی دست به انتقام جویی زد و چون از سوی کشورهای همسایه در پاسخ به حملات ایران اقدامی صورت نگرفت، ایران جسورتر شد و به سیاست تلافی جویی خود ادامه داد

حملات اخیر ایران در ادامه همین سیاست بود و تهران قصد داشت با این حملات به دشمنانش یادآوری کند که اراده و قدرت تشدید تنش را دارد، موشک هایش دقیق هستند و می توانند اهداف مورد نظر را در هر نقطه از منطقه منهدم کنند. ولی نکته این است که ایران این حملات را علیه اهداف اشتباهی انجام داد؛ علیرغم اینکه آمریکا و اسرائیل را مسئول حملات انتحاری کرمان می دانست، از آن دو کشور انتقام نگرفت و با وجود اعلام حمایت صریح خود از مردم غزه، سعی نکرد از قدرت نظامی اش به نفع آنها استفاده کند. ایران موشک های بالستیک خود را به سمت اهدافی غیرنظامی در کشورهایی ضعیف پرتاب کرد و کشورهایی را انتخاب نمود که فکر می کرد بدنبال تحمیل پیامد بر ایران یا تشدید تنش نیستند

دولت سوریه از تأیید خبر حملات ایران به خاک خود خودداری کرد و از آنجا که موشک ها در قلمرو شورشیان سقوط کردند، احتمالا از این اقدام ایران استقبال هم نمود. دولت عراق که توسط سیاستمداران نزدیک به ایران کنترل می شود، از اقدامات تهران شرمگین و نگران شد و با فراخواندن سفیر خود و صدور بیانیه ای دیپلماتیک در اعتراض به حمله ایران، واکنش نشان داد. ولی به دلیل نفوذ بیش از حد ایران در میان شبه نظامیان شیعه و مقامات عراق، به نظر نمی رسد که بغداد اقدام بیشتری انجام دهد

پاکستان تنها کشوری بود که می توانست به تجاوز ایران پاسخی عملی بدهد؛ دولت این کشور علاوه بر فراخواندن سفیر خود از تهران و ممانعت از حضور سفیر ایران در اسلام آباد، به سرعت علیه اهدافی که ادعا می شد مخالفان بلوچ هستند، حمله هوایی نمود. با کشته شدن دست کم 11 غیرنظامی و ویران شدن چند خانه در خاک دو کشور، دولت پاکستان در راستای کاهش تنش بیانیه ای صادر کرد و ایران را کشوری برادر خواند. طبق پیش بینی رهبران ایران، پاکستان تمایلی به طولانی کردن خصومت نداشت و این بدان معنا بود که ایران این بار هم از مواجه شدن با پیامدهایی سخت فرار کرده است

ایران علیرغم برخورداری از قدرت نظامی، بازدارندگی ندارد زیرا نمی تواند با دشمنان قدرتمندترش رودر رو شود. حتی در جنگ سوریه و عراق، اگر مداخله روسیه و آمریکا نبود، نیروهای سپاه نمی توانستند کاری از پیش ببرند. با حمایت نیروهای هوایی روسیه بود که نیروهای ایران توانستند مسیر جنگ را علیه شورشیان سوری تغییر دهند. همچنین ائتلاف به رهبری آمریکا بود که نقش اصلی شکست داعش را در سوریه و عراق بر عهده داشت

ایران همچنین علیرغم برخوداری از قابلیت های موشکی و پهپادی، با محدودیت های زیادی دست و پنجه نرم می کند. نیروی هوایی ایران نسبت به برخی از همسایگانش ضعیف است و برخی از تجهیزات آن بسیار قدیمی بوده، به دوران جنگ سرد برمی گردد. نیروی زمینی ایران نیز در دفاع از خاک ایران قوی است ولی نمی تواند براحتی سرزمین های فراتر از مرزهای ایران را تصرف کند. این محدودیت ها در مورد نیروهای نیابتی ایران نیز صدق می کند؛ آنها می توانند بمب کنار جاده ای کار گذارند، خمپاره شلیک کنند، موشک و پهپاد پرتاب کنند و رقیبان خود را از صحنه به در کنند ولی در عملیات های متعارف ماهر نیستند، مگر اینکه توسط یک نیروی نظامی قدرتمند خارجی حمایت شوند

ایران و نیروهای نیابتی اش تلاش می کنند خود را به عنوان نیروی اصلی که علیه اسرائیل و امریکا ایستاده است معرفی نمایند ولی کارت های کمی برای بازی دارند. انها می توانند از فاصله دور به سمت اهدافی شلیک کنند و همسایگان را تهدید نمایند ولی نمی توانند کار بیشتری انجام دهند. آنها نمی توانند مستقیما با اسرائیل بجنگند و فلسطین را آزاد کنند، از این رو به انجام اقدامات تحریک آمیز بسنده می کنند؛ اقداماتی که ضمن نمایش ظرفیت آنها، محدودیت هایشان را نشان می دهد

منبع: فارین پالیسی

آیا رویکرد اسرائیل علیه ایران تهاجمی تر شده است؟

در هفته های اخیر شاهد بودیم که استراتژی منطقه ای اسرائیل تهاجمی تر شده است. این تغییر استراتژی نشان می دهد که اسرائیل تمرکز خود را از روی غزه برداشته و درصدد ارسال پیام به ایران و آمریکا است. در واکنش به رویکرد تهاجمی تر اسرائیل، ایران هم به حمله به اهداف منطقه ای افزوده است

چندین روند نشان دهنده تغییر استراتژی اسرائیل است؛ اسرائیل به طور سیستماتیک چهره های کلیدی مرتبط با محور مقاومت را می کشد. این کشور 25 دسامبر سرتیپ رضی موسوی مشاور ارشد و هماهنگ کننده ائتلاف نظامی ایران و سوریه را کشت. 2 ژانویه صالح العروری رهبر ارشد حماس را که رابط بین حماس، حزب الله و ایران بود، ترور کرد. 8 ژانویه وسام الوطیل معاون فرمانده واحد رضوان (زیر شاخه حزب الله) را هدف حمله هوایی قرار داد

همه اینها درحالی است که اسرائیل در 15 سال گذشته به ندرت به تنهایی اقدام به کشتن چنین افراد مهمی کرده است. ترور سردار سلیمانی در سال 2020 توسط آمریکا صورت گرفت و کشته شدن عماد مغنیه در سال 2008 نیز محصول عملیات مشترک آمریکا و اسرائیل بود. ولی اکنون اسرائیل از اینکه به تنهایی دست به کشتن مشاوران بلندپایه نظامی ایران در منطقه زینبیه دمشق بزند، ابایی ندارد و با حمله به خاک لبنان –که از زمان جنگ 2006 اسرائیل و لبنان برای نخستین بار صورت می گرفت- و ترور العروری نشان داد که آماده گسترش رویکرد تهاجمی خود است

دولت بایدن ماههاست که از نتانیاهو می خواهد تا به جای بمباران شدید هوایی در غزه، بر حملات هدفمند به رهبران حماس تمرکز کند. از زمان حمله 7 اکتبر حماس به اسرائیل، این کشور تنها توانسته است ایمن نوفل یکی از اعضای شورای عالی نظامی گردان های قسام را، در جریان یک حمله هوایی در 17 اکتبر هدف قرار دهد. کشتن نیروهای برجسته حماس همچون محمد الدیف و یحیی سنوار در غزه مشکل بود، لذا اسرائیل در صدد برامد تا رهبران سیاسی حماس را در خارج از کشور هدف قرار دهد؛ ولی این کار هم ممکن بود سبب تنش دیپلماتیک با قطر و ترکیه شود. در این میان العروری به دلیل حضور در بیروت، به ساده ترین و کم هزینه ترین هدف برای تل آویو بدل شد

اما رویکرد تهاجمی تر اسرائیل را می توان به یک عامل دیگر نیز مرتبط دانست: با توجه به افزایش تلفات سربازان اسرائیلی از زمان حمله زمینی به غزه و ناتوانی در انهدام کامل قدرت نظامی حماس –که هدف بلندپروازانه دولت نتانیاهو است- نتانیاهو نیاز دارد تا تمرکزها را از بن بست نظامی و دیپلماتیک غزه بردارد و برای این امر چه کاری آسان تر است از تشدید جنگ در جبهه لبنان

سخنرانی های ملایم نصرالله و اعتراف او به محدودیت های داخلی لبنان، اسرائیل را تشویق کرده است تا فشارها را بر این گروه شبه نظامی در شمال رود لیتانی افزایش دهد. نصرالله گفت که پاسخ به قتل عروری در مرز لبنان خواهد بود و تشدید تنش را پیشنهاد نمی کند. باوجود پرتاب موشک به اهداف نظامی اسرائیل –که برخی از آنها برای نخستین بار به عمق 20 کیلومتری رسید- حزب الله همچنان از تشدید تنش خودداری می کند و تبادل پیام بین این گروه و مقامات غربی از طریق دولت لبنان ادامه دارد

رویکرد ایران و گروههای نیابتی اش افزایش ارعاب سیاسی و نظامی واشنگتن در منطقه بوده است، تا آمریکا را وادار کنند که اسرائیل را برای پذیرش آتش بس در غزه تحت فشار قرار دهد. ولی این فشارها تاکنون نتیجه بخش نبوده و اسرائیل حملات خود به اهداف ایران افزایش داده است. دولت بایدن پس از حمله 7 اکتبر حماس، بازدارندگی و مشارکت غیرمستقیم را در دستور کار قرار داد. حماس و رهبرانش مورد ردیابی، تحریم و توقیف منابع مالی قرار گرفتند و حوثی ها به لیست گروههای تروریستی بازگردانده شدند. ولی در قبال ایران، رویکرد آمریکا برخلاف رویکرد تهاجمی اسرائیل است.

استراتژی تهاجمی اسرائیل نه تنها ایران را هدف قرار می دهد که هدفش تحت فشار گذاشتن دولت بایدن است. درحالی که کاخ سفید به حمایت از کارزار نظامی اسرائیل در غزه ادامه می دهد، اختلافات بین دوطرف بر سر جدول زمانی، ماهیت نظامی جنگ غزه و مرحله پس از آتش بس اغاز شده است.

منبع: مرکز ویلسون

چرا ایران به کردستان عراق حمله کرد؟

16 ژانویه ایران 11 موشک بالستیک به سمت اربیل پایتخت کردستان عراق پرتاب کرد. با گذشت زمان، مشخص شد که هدف نظامی یا مربوط به آمریکایی ها نبوده است، بلکه خانه یک تاجر مشهور کرد به نام پیشرو دیزایی مورد حمله قرار گرفته است. در این حمله دیزایی و اعضای خانواده اش و نیز یک تاجر دیگر کشته شدند

سپاه به سرعت مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت و ادعا کرد که پایگاه اطلاعاتی اسرائیل را هدف گرفته است

این نخستین بار نبود که ایران چنین موشک هایی را به سمت کردستان عراق شلیک می کرد اما برای نخستین بار بود که تهران آشکارا، عمدا و مستقیم اقدام به کشتن غیرنظامیان در اربیل کرد

اولین حمله ایران به کردستان عراق در سپتامبر 2018 اتفاق افتاد؛ در جریان آن حمله ایران با پرتاب فاتح 110 ساختمانی را که حزب دموکرات کردستان ایران در آن نشستی برگزار کرده بود، هدف قرار داد و باعث کشته شدن 18 نفر و زخمی شدن 50 تن دیگر شد

در حمله ای گسترده تر، ایران در سپتامبر 2022 با 70 موشک بالستیک و پهپاد به حزب دموکراتیک کردستان ایران و سایر گروههای کرد ایرانی در کردستان عراق حمله کرد

این حمله همزمان بود با اعتراضات گسترده داخلی در ایران پس از فوت مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد؛ لذا به عنوان اقدامی از سوی جمهوری اسلامی برای منحرف کردن توجهات از اعتراضات داخلی تفسیر شد

در حمله ای مشابه با حمله به خانه دیزایی، 13 مارس 2022 سپاه 12 فروند فاتح 110 را به ویلای یک تاجر مشهور در اربیل پرتاب کرد و مدعی شد که این ویلا پایگاه اسرائیل بوده است؛ ولی هیچکس در خانه نبود و تنها خسارت مالی به بار آمد. آن حمله از این جهت بی سابقه بود که یک هدف غیرنظامی و غیرآمریکایی در اربیل مورد حمله قرار می گرفت

محمد صالح کارشناس ارشد مؤسسه تحقیقات سیاست خارجی معتقد است که حمله اخیر از برخی جهت بی سابقه بوده و از برخی جهات نیز نبوده است «این حمله بی سابقه نبود زیرا ایران در سالهای 2020 و 2022 کردستان را هدف مستقیم موشک های بالستیک قرار داد ولی از این نظر که در این حمله مستقیما غیرنظامیان هدف قرار گرفتند و جان خود را از دست دادند بی سابقه بود»

رویداد سال 2020 که صالح بدان اشاره کرد، پس از ترور سلیمانی و در راستای انتقام جویی ایران از نیروهای آمریکایی در عراق صورت گرفت و اغلب موشک ها به سمت پایگاه هوایی آمریکا پرتاب شد.

با توجه به اینکه در حمله اخیر، منطقه ای نه چندان دور از مقر حزب دموکرات کردستان عراق هدف گرفته شد، می توان گفت یکی از اهداف سپاه تهدید رهبران کردستان عراق بوده است

در واکنش به حمله ایران، مسعود بارزانی رئیس حزب دموکرات کردستان در ایکس نوشت: «کشتار غیرنظامیان هیچ افتخاری ندارد. شما می توانید ما را بکشید ولی مطمئن باشید که اراده مردم کردستان تزلزل ناپذیر خواهد ماند»

صالح نیز خاطرنشان کرد که حمله ایران در ظاهر «علیه منافع اسرائیل و آمریکا بوده» ولی در واقع «پیامی برای کردها» بوده است

او توضیح داد که هدف از این حمله نشان دادن آسیب پذیری کردها در برابر چنین حملاتی است. ایران می خواهد از این طریق دولت اقلیم کردستان و به ویژه حزب دموکرات کردستان را وادار کند تا با منافع و اولویت های تهران در منطقه همسو شود

بعلاوه این حملات مصرف داخلی دارد؛ تهران باید حمله تروریستی داعش در کرمان را تلافی می کرد. جمهوری اسلامی مدعی بود که این حمله توسط اسرائیل طراحی و به وسیله داعش اجرا شده است

به گفته صالح: «ایران دائما (و هرچند به دروغ) حکومت اقلیم کردستان را به اسرائیل پیوند می زند؛ بنابراین با این حمله خواست به مردم کشور این پیام را برساند که در مقابل حملات اسرائیل در داخل و خارج منفعل نیست و دست به مقابله می زند»

پروفسور دیوید رومانو کارشناس خاورمیانه در دانشگاه میسوری می گوید: «پس از حملات آمریکا و اسرائیل علیه پرسنل و نیروهای نیابتی ایران در منطقه، تهران می خواست بدون اینکه تنش ها را به شدت بالا ببرد توان بازدارندگی خود را نشان دهد. ضربه زدن به کردهای عراق در اربیل با این ادعا که پایگاه موساد را هدف گرفته، به ایران امکان می داد تا با هزینه کمی این کار را انجام دهد. اقلیم کردستان آنقدر ضعیف است که نمی تواند در برابر این حمله کار زیادی انجام دهد؛ بغداد و آمریکا نیز اقدامی در برابر آن نخواهند کرد»

رومانو افزود: «هدف دیگر این حملات این بود که به اقلیم کردستان یادآوری کند که نباید اجازه دهد آمریکایی ها یا اسرائیلی ها از خاک آن برای دسترسی به ایران و آسیب زدن به این کشور استفاده کنند. همچنین جمهوری اسلامی می خواست به حامیان خود نشان دهد که فقط مورد حمله دشمنان قرار نمی گیرد بلکه در مقابل، آنها را مورد حمله قرار می دهد ولی بنا به ملاحظاتی از حمله مستقیم به اهداف مرتبط با آمریکا و اسرائیل خودداری می کند»

رومانو به این مسئله نیز فکر می کند که آیا انگیزه های دیگری پشت این حمله نهفته بوده است؟ چرا ایران به طور خاص تاجر مشهوری مانند دیزایی را هدف قرار می دهد که کار ساخت مجتمع مجلل امپایر ورلد را در دست داشته است «آیا دیزایی رقیب پیمانکاران و برخی از شرکت های مرتبط با ایران بوده است و منافع تجاری ایران را تحت تأثیر قرار داده است؟ یا ایران تنها بدنبال این بوده که نشان دهد می تواند نخبگان مشهور و برجسته کرد را حذف کند؟ اینها سؤالاتی است باید بدنبال جوابشان باشیم»

جنگ ساگنیک رئیس شرکت مشاوره TAM-C Solutions به این سؤال پاسخ مثبت می دهد. به عقیده او «ایران افراد ثروتمند کرد را در کردستان عراق هدف قرار می دهد. این کار، سبب بازدارندگی می شود و بازرگانان را وادار می کند تا از روابط تجاری که در تضاد با منافع ایران است (همچون صادرات گاز طبیعی) اجتناب کنند»

ساگنیک افزود: «همچنین باتوجه به حملات آمریکا و اسرائیل علیه منافع منطقه ای ایران، ایران باید قدرت خود را نشان می داد و کارآمدی تسلیحات دوربرد و قابلیت های اطلاعاتی خود را به نمایش می گذاشت، بدون اینکه با پیامدهای سختی روبرو شود. منطقه کردستان این امکان را برای ایران فراهم می کرد زیرا حملات غیرقانونی در این منطقه با کمترین پیامدی همراه است و تهران می تواند بر روایت برساخته خود در مورد توطئه های موساد و ارتباط کردستان با اسرائیل تأکید کند»

توانایی و تمایل ایران برای انجام چنین حملاتی بدون شک تهدیدی مستقیم برای رهبران کرد است زیرا سرمایه گذاران خارجی و تاجران کرد غیرهمسو با ایران را از ترس اینکه در تیررس این کشور قرار بگیرند، از سرمایه گذاری و فعالیت تجاری دلسرد می کند؛ بنابراین پیامدهای اقتصادی وخیمی برای کردستان دارد

منبع: العربی الجدید

مترجم: فاطمه رادمهر