تأثیرات مخرب کودک آزاری

محیط اجتماعی تأثیری شگرف بر شکل گیری شخصیت آدمی دارد و به عقیده مرجع عالیقدر سید محمد شیرازی حتی عوامل فطرت، وراثت و محیط طبیعی را تحت تأثیر قرار داده و تا حد ممکن آنها را به عقب می راند. بنابراین اگر انسان در دوره کودکی پیوسته تحقیر شود به انسانی حقیر و دارای عقده حقارت تبدیل می گردد و در صورتی که مورد تعظیم و تکریم به جا قرار گیرد به انسانی بزرگ منش و دارای شرح صدر تبدیل می شود.

در کسب سایر صفات شخصیتی همچون بخشندگی و بخل، شجاعت و ترس، لطافت و خشونت، پاکیزگی و کثیفی، ادب و بی ادبی و غیره نیز جریان بر همین منوال است. مسلم اینکه ملکات نفسانی ابتدا به صورت بذری در جان آدمی کاشته می شود و بر اثر توجه و مراقبت، آن بذر رشد می کند و خلاصه سخن آنکه تار و پود درهم تنیده جامعه در قالب عمل ها و عکس العمل ها به تدریج بر کودک احاطه می یابد و در میان این تار و پود ملکات نفسانی او رشد می کند.

ایشان در ادامه سه محور را برای پرورش کودک مورد توجه قرار می دهد که عبارتند از توجه به سلامت جسمی، فکری و عاطفی کودک؛ در بحث سلامت عاطفی بر این امر تأکید دارد که تربیت باید به نحوی باشد که کودک بی احساس و بی عاطفه نگردد و مورد خشونت قرار نگیرد؛ چرا که در غیر انصورت در برخورد با دیگران دچار اعمال نابهنجار شده، با خشونت رفتار خواهد کرد. توجه به این نکته ضروری است که روح همچون جسم است و همانگونه که اگر کودکی از غذاهای گوناگون و مفید محروم باشد سلامت جسمی اش رو به کاستی می رود، روح نیز اگر در فضایی نامناسب رشد کند سلامتی اش را از دست خواهد داد.

در اسلام نیز از مهرورزی و توجه به کودکان بسیار گفته شده است؛ چنانکه رسول خدا(ص) می فرمایند: «اَكْرِمُوا اَوْلادَكُمْ وَ اَحْسِنُوا آدابَكُمْ؛ به فرزندان خود احترام كنيد و با آداب و روش پسنديده با آن‌ها معاشرت نماييد» و نیز «رَحِمَ اللهُ عَبْداً اَعانَ وَلَدَهُ عَلي بِرِّهِ بِالاِحْسانِ اِلَيْهِ وَ التَّاَلُّفِ لَهُ وَ تَعْليمِه وَتأديبِه؛ خداوند رحمت كند پدری را كه با نيكی نمودن و مهربانی به فرزندش و با آموزش دادن و ادب كردنش او را در نيكی به خود ياری می كند».

در ایران اما آن‌چنان که فعالان حقوق کودک گزارش می دهند آمار کودک‌آزاری‌ به ویژه در مدارس در سال‌های اخير بالا رفته است و ماهی نیست که خبری در رابطه با تنبیه و آزار کودکان در جراید منتشر نشود. این امر واکنش آیت الله علوی گرگانی را نیز برانگیخت و ایشان با بیان این سخن که «عمل به گفتار از نکات بسیار مهم در اصول تربیتی است که اگر معکوس شود، اثر منفی خواهد گذاشت» خاطر نشان ساخت: «برخی از گزارشات حاکی از آن است که حرکاتی از سوی برخی از مربیان انجام شده که مناسب نبوده و نباید در مقابل دانش آموزان انجام می پذیرفت؛ ولی و مربی دو بال بسیار مهم است که برای تربیت دانش آموزان باید مورد توجه قرار گیرد و با همکاری یکدیگر می توانند کارهای مناسب و سودمندی انجام دهند».

کودک‌آزاری که ممکن است با بارداری ناخواسته يک مادر شروع شود و به تحقير، کار اجباری، ضرب و شتم و مرگ يا طرد يک کودک ختم شود در يک تعريف کلی، هرگونه فعل يا ترک فعلی است که باعث آزار جسمی، جنسی و روانی در کودک شود. آثار اين آزار معمولا ماندگار است. گاهی مانند کبودی زير چشم قابل رؤیت بوده و گاهی مانند رنج‌های روحی ناشی از طردشدن يا تحقير، سال‌ها ممکن است پنهان باشد. اما هم اکنون کودک‌آزاری آموزشی در تقسيم‌بندی‌های جديد انواع کودک‌آزاری اضافه شده است.

مسئولان آموزش‌وپرورش اعلام می‌کنند که در سال تحصيلی 93-94، هزار و 924 مورد شکايت مربوط به تنبيه بدنی دانش‌آموزان به دفتر عملکرد و پاسخگويی آموزش‌و‌پرورش ارسال شده است و قطعا هستند بی شمار دانش‌آموزانی که به‌دليل آگاهی نداشتن از حقوق خودشان و دسترسی نداشتن به مجاری قانونی، در داخل اين جامعه آماری قرار  نگرفته‌اند. اما آن‌چنان که هادی شريعتی حقوقدان در صحبت‌های خود مطرح می کند، گويا سال تحصيلی 93-94 فقط با تنبيه بدنی همراه نبوده است. در اين سال، مهم‌ترين پرونده‌ها درباره کودک‌آزاری و به‌ويژه کودک‌آزاری جنسی مطرح شده است.

او ادامه می دهد: در سال تحصيلی 95-96 موارد کودک‌آزاری در مدارس شدت گرفته است. جدا از همه کودک‌آزاری‌هايی که اخبارش در رسانه‌ها ديده می‌شود، گزارش‌هايی مربوط به تنبيه‌های بدنی منجر به نقص و قطع عضو يا بستری‌شدن در بيمارستان منتشر شده است. شريعتی می‌گويد: تأسف‌برانگيز‌ترين مورد تنبيه بدنی امسال، مربوط به مدرسه‌ای است در روستای مختارآباد از توابع استان کرمان که به‌دليل نپرداختن شهريه 30 هزارتومانی، 10 دانش‌آموز هر کدام با هشت ضربه شلاق تنبيه می‌شوند. اين فعال حقوق کودک با تأکيد بر اينکه خبرهای خوشايندی از وضعيت برخورد با کودکان در نظام آموزشی به گوش نمی‌رسد، گفت: هنوز فرصت برای ساختن يک آينده خوشايند وجود دارد. سال آينده می‌تواند با خبر تدريس درس مهارت‌های زندگی و حقوق کودک در مدرسه آغاز شود و اين همه پنهانکاری و محافظه‌کاری در سيستم آموزش‌وپرورش پايان يابد و درهای مدارس به‌ روی مددکاران و فعالان حقوق کودک باز شود. از طرفی، اگر سيستم استخدامی در آموزش‌وپرورش به وضعيت معاش و مسائل روحی و روانی معلمان بپردازد، اثرات مثبت آن را روی وضعيت دانش‌آموزان و فضای مدرسه خواهيم ديد چون اگر معلمان اميدوار داشته باشيم، دانش‌آموزان سالم‌تری خواهيم داشت. 
*تحریریه نبأ