آخرین ایستگاه مطبوعات

بسیاری تصور می‌کنند که صنعت روزنامه در آستانه انقراض است. اینترنت و تکنولوژی‌های نوین به‌تدریج در حال تغییر روش‌های سابق کسب اخبار و اطلاعات هستند. این تکنولوژی حتی بر روش‌های جمع‌آوری خبر نیز تأثیر گذاشته است. درست تا همین 15سال پیش یک خبرنگار برای تهیه خبر، راه آسانی در پیش نداشت و مردم بدون روزنامه‌ها و در سطحی پایین‌تر بدون رادیو و تلویزیون قادر به کسب اخبار بین‌المللی و حتی ملی نبودند؛ در این بین روزنامه‌ها جایگاه مستحکم‌تری داشتند. در واقع محتوای اخبار یک ساعته تلویزیون، هرگز نمی‌توانست جای صفحه اول روزنامه‌ها را بگیرد اما امروز همه‌‌چیز تغییر کرده است و دنیا به شکل غیرقابل تصوری در جریان اخبار قرار می‌گیرد. این اتفاق بدون وجود زیرساخت‌های اینترنتی و فناوری‌های دیگری چون تلفن همراه مهیا نمی‌شود. از این حیث بسیاری تصور می‌کنند که مطبوعات به‌زودی و به‌واسطه نفوذ رسانه‌های اینترنتی منقرض می‌شوند

از سال 1950 تا 1999 درآمد روزنامه‌ها 7 درصد افزایش یافت، اما به محض ورود به هزاره سوم این سود کاهش زیادی را تجربه کرد. از آغاز سال‌ 2000 تا پایان 2005 این رشد تنها 5/0  درصد بود و در سه ماهه اول 2006 این رشد به 35/0 درصد رسید. در ایالات متحده در سال 2007، 55 هزار روزنامه‌نگار تمام‌وقت در 14هزار نشریه روزانه مشغول بودند. در سال 2015 این رقم به 32هزار و 500 نفر رسیده است. در پاییز 2015 نیز شاهد افزایش تعدیل و اخراج‌ها در رسانه‌هایی چون لس‌آنجلس‌تایمز، نیویورک دیلی و نشنال جئوگرافیک بوده‌ایم.

صنعت رسانه در تلاش است با این واقعیت کنار بیاید که تنها نسل‌های قدیمی‌تر هنوز به خواندن روزنامه و گوش دادن به رادیو یا حتی دیدن اخبار شبانگاهی می‌پردازند. اما نسل هزاره رفتار دیگری دارند: آنها اخبار را پس از اینکه دوازده ساعت برخط (آنلاین) بوده، کهنه خواهند یافت؛ جایی که قبل از اینکه برای چاپ به اتاق خبر برسد از طریق شبکه‌های اجتماعی بازیافت و بازآورده و بازقالب‌بندی شده است. در نتیجه خبرنگارانِ امروز با تعداد کلیک و اشتراک‌گذاری و نظراتی که تولید می‌کنند رسمیت خواهند یافت.

 

اما در هند این‌گونه نیست

در کشورهای غربی جوانان تا حد زیادی از روزنامه‌های کاغذی که هر روز درب منزل به آنان تحویل داده می شد بی‌نیاز گشته‌اند و با استفاده از لپ‌تاپ و تبلت و گوشی‌های هوشمند اخبار دنیا را دنبال می‌کنند. از آنجا که درآمد تبلیغات برای مطبوعات تا اندازه زیادی کاهش یافته و غول‌های فناوری مانند گوگل و فیسبوک توانسته‌اند بازار تبلیغات و درآمد هنگفت آن را به دست گیرند، مطبوعات با مشکلی جدی روبرو شده اند. از طرف دیگر با کاهش فروش، روزنامه‌ها مجبور شدند برای رهایی از خطر ورشکستگی و برای ادامه حیات و باقی ماندن در میدان رقابت تعداد زیادی از کارمندان خود را اخراج کنند که اکثر این اخراج‌ها در نمایندگی‌های برون مرزی مطبوعات صورت گرفت. در ایالات متحده آمریکا از سال 2001م به بعد حدود 20% از خبرنگاران و روزنامه‌نگاران بیکار شدند.

بسیاری از روزنامه‌های معروف و نامدار نیز یا به کار خود پایان دادند یا تنها به انتشار نسخه الکترونی بر روی اینترنت بسنده کردند. امروزه فضای مجازی و سایبری در عرصه خبر رسانی پیشتازی می‌کند و با اینکه بعضی از روزنامه‌های مشهور مانند نیویورک تایمز، ‌واشنگتن پست و گاردین بریتانیا توانسته‌اند در اینترنت حضور فعال و قوی داشته باشند اما این برای دوام مطبوعات کافی نیست.

روزنامه‌ گاردین بر روی سایت اینترنتی خود روزانه 38 میلیون بازدیدکننده دارد درحالی‌که تنها 200 هزار نسخه از این روزنامه به چاپ می‌رسد. بازدید کنندگان اینترنتی می‌توانند به صورت رایگان این روزنامه را مطالعه کنند و این باعث شده که این روزنامه با کاهش درآمد مواجه شود و بودجه آن کاهش یابد. درآمد تبلیغات بر روی اینترنت که اغلب حدود 10% الی 15% درآمد کلی یک روزنامه را تشکیل می‌دهد قابل مقایسه با درآمد تبلیغات چاپ شده در گذشته نیست.

این شرایط باعث شده است که در دانشکدههای خبرنگاری و روزنامه‌نگاری احساس ناامیدی و عدم اطمینان نسبت به آینده حاکم گردد. بررسی‌های انجام شده توسط مرکز بررسی کاریرکاست در سال گذشته و برای سومین سال پیاپی نشان می‌داد که شغل «روزنامه نگاری» بدترین شغلی است که ممکن است یک جوان آمریکایی به دنبال آن باشد.

با این همه روزنامه‌های چاپی در هند به شکل حیرت آوری به یک تولید پردرآمد و پویا بدل شده اند. در حال حاضر کشور هند بهترین مکان برای روزنامه‌های چاپی در جهان است. تعداد روزنامه‌های چاپی در سال 2013م حدود 5767 روزنامه بوده که با رشد در سال‌های اخیر به 7871 روزنامه در سال 2015م رسیده است. حال آنکه در طی همین مدت حدود 50 روزنامه، تولید و پخش خود را در آمریکا متوقف کرده‌اند.

علاوه بر این آمار تیراژ روزنامه که توسط مرکز نشر و توزیع این روزنامه‌ها منتشر شده نشان می‌دهد که طی یک دهه اخیر این آمار رشد چشمگیری در کشور هند داشته است. تعداد نسخه‌های چاپ شده از 1/39 میلیون در سال 2006م به حدود 8/62 میلیون در سال 2016م رسیده است یعنی تقریباً 60% رشد داشته که در جهان بی‌نظیر است.

آمار منتشر شده در سال 2015م نشان می‌دهد که تعداد تیراژ روزنامه‌ها در کشورهای بزرگی که مهد مطبوعات به شمار می روند کاهش یافته است: حدود 12% در بریتانیا، 7% در ایالات متحده آمریکا، 3% در آلمان و فرانسه؛ این در حالی است که تعداد روزنامه‌های به چاپ رسیده در هند 12% افزایش و رشد داشته است.

نکته اینجاست که نمی‌توان علت روی آوردن مردم به روزنامه‌های کاغذی را به عدم دسترسی به اینترنت مرتبط ساخت چراکه در یک دهه گذشته تعداد افرادی که توانسته‌اند به اینترنت دسترسی پیدا کنند از کمتر از 10% به حدود 30% افزایش یافته است. پس دلیل بازار داغ مطبوعات در هند چیست؟

یکی از عوامل اساسی در این زمینه افزایش چشمگیر افرادی است که توانسته‌اند خواندن و نوشتن را یاد بگیرند که این ارقام به بیش از 79% از جمعیت هند افزایش یافته است. در دهه شصت قرن بیستم هنگامی که سواد خواندن و نوشتن در بین هندی زبان‌ها بسیار کمتر از انگلیسی زبان‌ها و بنگلادشی زبان‌ها بود تعداد روزنامه‌های چاپ شده به زبان هندی نیز بسیار کم بود. اما امروزه شمار روزنامه‌ها و تیراژ آنها به میزان زیادی افزایش یافته است؛ به طوری که برای دو دهه متوالی توانسته‌اند بیشترین رشد را ثبت کنند. آنها از سال 2006م به‌طور متوسط سالیانه 78/8% در تعداد تیراژ خود رشد داشته‌اند.

البته رشد اقتصادی نیز توانسته به این زمینه (رشد مطبوعات) کمک شایانی کند. ناگفته نماند که بسیاری از ثروتمندان و اقشار مرفه هند اخبار جهان و کشور خود را از راه تلویزیون دنبال می‌کنند؛ ولی با این همه روزنامه‌ها حوادث منطقه‌ای و داخلی را بهتر پوشش می‌دهند؛ ضمن اینکه برای بعضی از اقشار جامعه روزنامه ها بهترین وسیله برای اطلاع از رویدادها هستند.

امروزه اکثر مطبوعات پیشرو در کشور هند به دنبال آن هستند که امکانات دیجیتالی خود را بهبود بخشند. به همین منظور نرم‌افزارهایی برای موبایل‌ طراحی کرده اند که میتواند اخبار را از سایت‌های آنها منتقل کند و در اختیار خوانندگان قرار دهد. علاوه بر این نرم‌افزارها این قابلیت را دارد که خلاصه اخبار را در معرض دید خوانندگان ‌گذارد. اما بسیاری از دوستداران اخبار بر این باورند که این امکانات نمی‌تواند جایگزین گزارش‌ها و اخبار چاپ شده در روزنامه‌های کاغذی باشد. به عقیده این گروه روزنامه‌های چاپ شده در دسترس همه هستند اما اینترنت همیشه در دسترس نیست چراکه قطعی برق در این کشور بسیار رخ می دهد. علاقه مندان اخبار می توانند به راحتی روزنامه را زیر نور خورشید مطالعه کنند و نگران تمام شدن شارژ باطری موبایل خود نباشند.

در هر صورت شاید این رشد ادامه‌دار نباشد اما مطبوعات کشور هند در معرض خطر مالی قرار ندارند و بنابراین می توانند به مسیر خود ادامه دهند. در زمانی که هزینه‌های تبلیغات دیجیتال بسیار بالاست و سالانه حدود 30% افزایش می‌یابد این عدد در کشوری مانند هند حدود 8% است. از طرف دیگر تبلیغات تلویزیون به‌طور میانگین حدود 8% و تبلیغات چاپ شده حدود 5/4% رشد داشته است.

با این همه مرکز پخش و توزیع آگهی‌ها و تبلیغات پیش‌بینی می‌کند که این اعداد در سال 2020م به یکدیگر نزدیک شوند و تا آن وقت مطبوعات به کار پویای خود ادامه خواهند داد چیزی که در کشورهای غربی شبیه به یک خواب است.

مطبوعات در هند موفق هستند و پیشرفت کشور هند و ارزش یافتن پول این کشور به صنعت مطبوعات جان دو چندان خواهد داد. این در حالی است که حدود 280 میلیون نفر در هند هنوز سواد خواندن و نوشتن ندارند و هنگامی که با سود شوند آنان نیز به خیل جمعیت روزنامه خوان کشور اضافه خواهند شد.

مترجم: سید محمد منوری