رواج طلاق در بین اعراب
نسل قبل زنانی که در جهان عرب طلاق می‌گرفتند، اغلب شرایط سختی داشتند و حتی مورد تمسخر واقع می‌شدند اما امروزه آنها قهرمانانی هستند که مردسالاری را به چالش می‌کشند. این تغییر را می‌توان در موفقیت سریال «فاتن أمل حربی» مشاهده کرد. این سریال مصری که در ماه رمضان پخش شد، داستان مادری را روایت می‌کند که از دست همسر سابق و آزارگرش فرار کرد
در حالی که میزان طلاق در غرب کاهش یافته (شاید به این دلیل که میزان ازدواج کاهش یافته است)، در خاورمیانه طلاق به رشد خود ادامه می‌دهد. از زمانی که قانون طلاق در مصر در سال 2000 تغییر کرد و روند آن برای زنان ساده‌تر شد، تعداد طلاق در مصر بیش از دو برابر شده است. در اردن، لبنان، قطر و امارات بیش از یک سوم ازدواج‌ها به طلاق ختم می‌شود. در کویت نیز تقریبا نیمی از ازدواج‌ها به طلاق می‌انجامد و آمار آن حتی از آمریکا بالاتر است
اما الگوی طلاق نیز درحال تغییر است. پیشتر طلاق در انحصار مردان بود ولی اکنون در مراکش، زنان به اندازه مردان برای طلاق اقدام می‌کنند. به گفته سعید جامعه‌شناس مصری «ما از جوامع سنتی محافظه‌کار به جوامع درحال گذار تبدیل شده‌ایم». پیشتر شیوخ، چندین زن در حرمسرای خود داشتند اما اکنون تعدد زوجات رو به کاهش گذاشته و حتی در برخی از کشورهای مسلمان ممنوع شده است
حتی در خانواده‌های سلطنتی نیز دیگر زنان مطلقه سعی بر پنهان کردن طلاق خود ندارند. چنانکه شاهد بودیم پرنسس هیا خواهر شاه اردن و همسر امیر دبی 550 میلیون دلار هزینه کرد تا در دادگاهی در بریتانیا از همسر خود جدا شود و حضانت فرزندانش را بگیرد
اکثر حاکمان عرب با تغییرات اجتماعی همراه شده و محدودیت‌هایی را بر سر اجرای رسم قدیمی طلاق -که به موجب آن شوهر می‌تواند با سه بار اعلام طلاق از همسر خود جدا شود- قرار داده‌اند. همچنین بعد از آنکه مصر استفاده از حق طلاق را برای زنان آسان کرد، کشورهای الجزایر، اردن و مراکش از آن پیروی کردند
از آنجا که نهاد خانواده از خانواده‌های گسترده به خانواده‌های هسته‌ای تغییر پیدا کرده و زوج‌های بیشتری از روی عشق و علاقه ازدواج می‌کنند، نقش ریش سفیدان خانواده برای تداوم ازدواج‌هایی که در آن زوجین با یکدیگر به مشکل برخورده‌اند، کمتر شده است. به گفته سمیه امان جامعه‌شناس مراکشی: «ازدواج از یک تصمیم جمعی به انتخابی فردی بدل شده است». روحانیون و پدران خانواده دیگر تسلط کمتری بر جوانان دارند. مشارکت زنان در نیروی کار به میلیون‌ها زن استقلال مالی داده است؛ ضمن اینکه روند طلاق هزینه چندانی ندارد و برای مثال یک مهندس آب 38 ساله سعودی در شهر تبوک، پس از سومین طلاقش به ما گفت که این کار فقط 10000 ریال سعودی برایش هزینه داشته است
برخی از اسلام‌گرایان افزایش طلاق را پیامد منفی جهانی شدن می‌دانند و ان را محکوم می‌کنند. یک روحانی متعصب سعودی از اینکه بر اساس آمار، سال گذشته اندازه ازدواج و طلاق در عربستان مساوی بوده است، اظهار تأسف کرد و آن را روندی خطرناک دانست
طبق گزارش‌ها یک عروس کویتی تنها سه دقیقه پس از ثبت ازدواج خود، درخواست طلاق داد زیرا شوهرش هنگام زمین خوردن او، دست خود را برای کمک دراز نکرده بود
تشیع چگونه به تانزانیا رسید
هر سال بزرگ‌ترین مراسم مذهبی برای بزرگداشت امام حسین( ع) در عراق برگزار می‌شود. در این مراسم مردم به مناسبت چهلمین روز شهادت نوه پیامبر، از نجف تا کربلا پیاده‌روی می‌کنند
تجلی عشق و احساسات شدید مردم به امام حسین(ع) در ایام محرم توجه بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است. از زمان انقلاب اسلامی در ایران، شیعیان بین پیام‌های عاشورا با زمان حال پیوند ایجاد کردند و بر برقراری عدالت اجتماعی تأکید نمودند
مراسم بزرگداشت امام حسین(ع) در سایر نقاط جهان نیز برگزار می‌شود. من به عنوان محقق در حوزه جوامع شیعه در آفریقا، در خصوص دسته‌های عزاداری و موکب‌های شمال تانزانیا مطالعه کرده‌ام
تشیع توسط تاجران خوجه‌ی هندی که از هندوئیسم به اسلام گرویده بودند، به تانزانیا وارد شد. خوجه‌ها قرن نوزده به دلیل خشکسالی، قطحی و آزار مذهبی در سرزمین خود شروع به مهاجرت به شرق آفریقا کردند
در ابتدا تشیع محدود به قاره آسیا بود و مسلمانان آفریقایی عمدتا سنی بودند اما به مرور، اسلام شیعی در شرق آفریقا شروع به رشد کرد
سال 1979 پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، الهام‌بخش همه مسلمانان جهان از همه فرق و مذاهب شد و آنها را به حضور و نقش‌آفرینی در عرصه سیاسی تشویق و ترغیب کرد. اما این انقلاب یک تأثیر دیگر نیز داشت و آن این بود که با قرار گرفتن خمینی و حکومت اسلامی او در صدر اخبار جهان، برخی از مسلمانان سنی به پرس‌وجو درباره تشیع پرداختند و حتی برخی از سنی‌ها پس از مطالعات گسترده شیعه شدند
گزارش مرگز تحقیقات پیو در سال 2012 نشان می‌دهد که 40% از مسلمانان تانزانیا سنی و 20% شیعه هستند. دلایل تغییر دین توسط سنی‌ها متعدد بود؛ برخی باتوجه به اینکه پیشوایان تشیع همگی از شجره پیامبر اکرم(ص) هستند و احکام و دستورات این دین برگرفته از اقوال و رهنمودهای خاندان پیامبر است، به تشیع گرویدند. برخی دیگر نیز جواب پرسش‌های دینی خود را در فقه شیعه یافتند و لذا تغییر دین دادند
یکی از سازمان‌های شیعی در تانزانیا مرکز اهل‌بیت ABC است که سال 1986 تأسیس شد و با حمایت شیعیان خلیج فارس فعالیت‌های خود را گسترش داد. اکنون دفتر مرکزی این سازمان در یک مجتمع بزرگ در اطراف آروشا (یکی از شهرهای شمالی تانزانیا) قرار گرفته و در تمام آفریقا بی‌نظیر و سرآمد است
بزرگداشت محرم در تانزانیا
از قرن گذشته دسته‌های عزاداری خوجه‌ها در روز عاشورا در تانزانیا به راه می‌افتادند. حاجی علی ناثو از دیرباز رهبری جامعه شیعه خوجه‌ها در زنگبار –در سواحل تانزانیا- را بر عهده داشت. وی از دولت استعماری انگلیس خواست که روز دهم محرم تعطیل عمومی باشد و دولت انگلیس هم سال 1920 با این درخواست موافقت کرد
در زنگبار و تانگا –شهری بندری در شمال شرقی تانزانیا- پیاده‌روی دسته‌های عزاداری به سنتی سالانه تبدیل شده و این سنت به شهرهای بزرگ همچون دارالسلام، آروشا و موشی –در نزدیکی مرز کنیا- نیز تسری یافته است. دسته‌ها باید از دولت مجوز بگیرند زیرا در طول راهپیمایی، جاده‌ها بسته شده و پلیس حفظ امنیت عزاداران را بر عهده می‌گیرد
شیعیان خوجه دارالسلام بزرگ‌ترین جامعه شیعه در شرق آفریقا هستند. مراسم عزاداری آنها در طول ایام محرم در فضای باز و در محیطی بسیار بزرگ برگزار می‌شود. برپایی این مراسم توجه مردم را برانگیخته و آنها را با حوادث کربلا آشنا می‌کند
در این ایام مساجد و جاده‌های اصلی شهر با پرچم‌های سیاه پوشیده می‌شود. مطالب نوشته شده روی پرچم‌ها، امام حسین را به عنوان الهام‌بخش بشریت معرفی کرده و از تلاش برای برقراری عدالت و برابری سخن می‌گوید
غذای نذری جزئی جدایی ناپذیر از مراسم محرم است و از کیسه‌های شکر گرفته تا برنج، بیسکویت یا غذای پخته به عزاداران داده می‌شود. برخی از مردم تانزانیا نیز به یاد امام حسین و برای نشان دادن همبستگی خود با او، خون خود را به مراکز اهدای خون اهدا می‌کنند
اما همه جوامع شیعه آفریقا به عنوان اقلیت، از آزادی و امنیت برای ابراز عمومی عقاید خود برخوردار نیستند. در غرب آفریقا در سنگال که اکثریت مردم سنی هستند، مراسم محرم پشت درهای بسته برگزار می‌شود. در نیجریه دسته‌های عزاداری در خیابان‌ها حضور دارند اما پیشتر شاهد بودیم که نیروهای امنیتی که با شیعیان مخالف هستند، به شرکت کنندگان در عزاداری حمله کرده و انها را کشتند
در تانزانیا دولت از آزادی مذهب حمایت می‌کند و این امر در مراسم‌های عزاداری جوامع شیعی هند و آفریقایی که پیام امام حسین را ترویج می‌کنند کاملا مشهود است
ملکه الیزابت و پیامبر اسلام
یک مورخ و نسب‌شناس بریتانیایی می‌گوید که برخلاف گزارش‌ها و ادعاهایی که رسانه‌های اجتماعی پس از مرگ ملکه منتشر کردند، هیچ مدرکی دال بر اینکه الیزابت دوم از نوادگان حضرت محمد(ص) یا خاندان هاشمی در شبه‌جزیره عربستان است وجود ندارد
بر اساس این نظریه، نسب ملکه بریتانیا از طریق شاهزاده خانمی مسلمان به نام زیده که در قرن یازدهم در آندلس زندگی می‌کرد (و شخصیتی مبهم و افسانه‌ای دارد) به پیامبر اسلام می‌رسد.
این ادعا که سال 2018 در رسانه‌های بریتانیایی منتشر گشت و پس از مرگ ملکه دوباره بر سر زبان‌ها افتاد، برای نخستین بار توسط هارولد بروکس بیکر، نسب‌شناس و مدیر انتشارات Burke’s Peerage در نامه به مارگارت تاچر مطرح شد
بعد از آن هم یک مورخ، مقاله‌ای برای یکی از خبرگزاری‌های مراکش نوشت و در آن یافته‌های آقای بیکر را تأیید کرد
با این حال انتشارات پیرج در ایمیلی که به میدل ایست آی فرستاد نوشت: «متأسفانه ما اطلاعاتی در رابطه با این شجره‌نامه‌ی ادعایی نداریم و منبع اصلی این ادعا ما نبودیم»
در حال حاضر هیچ یافته رسمی، معتبر و مستدلی وجود ندارد که ملکه بریتانیا را به پیامبر اسلام مرتبط کند. ولی اخیرا یک مصاحبه قدیمی از مفتی سابق مصر علی جمعه منشتر شده که از نظر برخی به این ادعا اعتبار بخشیده است
در این مصاحبه آقای جمعه ادعا می‌کند که پدربزرگ ملکه بریتانیا مسلمان بود و در دوران تفتیش عقاید مجبور شد مسیحی شود. پدربزرگ ملکه الیزابت جورج پنجم است که بین سال‌های 1910 و 1936 حکومت می‌کرد
اما شخصیتی که در شجره‌نامه ادعایی ملکه الیزابت، او را به پیامبر اسلام مرتبط می‌کند، شاهزاده خانم مسلمان زیده است که در شهر سویل زندگی می‌کرد
گفته می‌شود که زیده از سویل گریخت، به مسیحیت گروید و به ایزابلا تغییر نام داد. طبق ادعاها وی که دختر حاکم سویل المعتمد بن‌عباد بود، از نسل خاندان هاشمی است. وی در نهایت معشوقه پادشاه کاستیل، آلفونسو ششم شد که با پدرش دشمن بود
ظاهرا یکی از فرزندان زیده در قرن چهاردهم با ریچارد کونیسبرو سومین ارل کمبریج ازدواج کرد. گفته می‌شود او از اجداد ملکه الیزابت است
علیرغم همه این داستان‌ها و شایعه‌ها، باید بگوییم که زیده شخصیتی مبهم و اسرارآمیز است که هیچ تاریخ روشن و اثبات شده‌ای از او وجود ندارد
به گفته پاتریشیا گریو استاد علوم انسانی دانشگاه کلمبیا «گمانه‌زنی‌های زیادی در مورد رابطه زیده با آلفونو ششم وجود دارد؛ اما مقدار زیادی از مطالب افسانه و حدس و گمان است».
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما