روسیه کارخانه عظیمی برای تولید انبوه پهپادهای تهاجمی طراحیشده توسط ایران راهاندازی کرده است، اما اکنون بخش عمده روند ساخت را در داخل خاک خود انجام میدهد و نقش تهران را به حداقل رسانده است.
در یک مستند تلویزیونی درباره بزرگترین کارخانه پهپاد روسیه، خبرنگار با افتخار اعلام میکند: «بالاخره چیزی داریم که هیچکس ندارد. چنین تولید انبوهی از موتورهای دوزمانه در هیچ جای دیگر روسیه وجود ندارد.» این کارخانه که «آلابوگا» نام دارد، حدود ۹۶۰ کیلومتری شرق مسکو و در منطقه تاتارستان واقع شده است.
مدیر این مجموعه، تیمور شاگیوالِیِف، میگوید: «میلههای آلومینیوم وارد میشود، از آنها موتور ساخته میشود؛ میکروالکترونیک از تراشهها تولید میشود؛ بدنه از فیبرکربن و فایبرگلاس ساخته میشود. همهچیز همینجا کامل میشود.» به گفته کارشناسان، حدود ۹۰ درصد مراحل ساخت پهپاد شاهد-۱۳۶ (که در روسیه «گران» نامیده میشود) اکنون در داخل روسیه انجام میشود.
تصاویر ماهوارهای اخیر نشان میدهد که مجموعه آلابوگا در حال گسترش است؛ ساختمانهای جدید تولید و خوابگاههای کارگری در حال احداثاند تا ظرفیت ساخت افزایش یابد. تحلیلگران میگویند این روند میتواند به روسیه امکان دهد نسخههای بهروزشده پهپاد شاهد را حتی به ایران — مبدأ طرح اولیه — صادر کند.
با این حال، منابع اطلاعاتی غربی میگویند این بومیسازی باعث شده نقش ایران کمرنگ شود و اختلافات میان مسکو و تهران آشکار گردد. تهران از اینکه در برابر کمکهایش به روسیه — از جمله ارسال پهپاد، موشک و تجهیزات — امتیاز چندانی نگرفته، ناراضی است. این نارضایتی پس از حملات اخیر اسرائیل به تأسیسات هستهای ایران تشدید شد، چراکه روسیه واکنش محدودی نشان داد.
یک مقام اطلاعاتی غربی میگوید: «روسیه حتی وقتی یک شریک کلیدی مانند ایران مورد حمله قرار میگیرد، تنها تا جایی مداخله میکند که منافع خودش اقتضا کند. این رابطه همواره مصلحتی و بر اساس نیازهای آنی بوده است.»
شراکت از جنگ اوکراین تا تولید داخلی
پس از آغاز تهاجم گسترده روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، مسکو واردات پهپادهای شاهد از ایران را شروع کرد. اوایل ۲۰۲۳، دو کشور قراردادی ۱.۷۵ میلیارد دلاری برای تولید داخلی این پهپادها در روسیه امضا کردند.
طبق قرارداد، روسیه باید تا سپتامبر ۲۰۲۵ شش هزار پهپاد میساخت، اما این هدف را حدود یک سال زودتر محقق کرد. اکنون آلابوگا ماهانه بیش از ۵۵۰۰ پهپاد تولید میکند و هزینه ساخت هر واحد، از ۲۰۰ هزار دلار در سال ۲۰۲۲ به حدود ۷۰ هزار دلار کاهش یافته است.
اوکراین اعلام کرده روسیه نسخههای ارتقایافته شاهد را با ارتباطات بهتر، باتریهای بادوامتر و کلاهکهای بزرگتر میسازد که هدف قرار دادن آنها را دشوارتر کرده است.
منابع غربی میگویند ایران ابتدا از این پیشرفت استقبال کرد، اما ارتقاهای روسیه باعث شد کنترل تهران بر محصول نهایی کمتر شود. هدف مسکو، مدیریت کامل چرخه تولید و کاهش وابستگی به ایران است.
در همین حال، شرکتهای ایرانی از جمله «صحرا تاندِر» از عدم پرداخت بخشی از مطالبات خود خبر دادهاند. همچنین، به گفته مقامات ایرانی، وعدههای روسیه برای انتقال فناوریهای هوانوردی عملی نشده است.
آینده روابط
پس از آتشبس میان ایران و اسرائیل، تهران از عرصه بینالمللی عقبنشینی کرده تا خود را بازسازی کند. کارشناسان میگویند توسعه آلابوگا میتواند به روسیه این امکان را بدهد که نسخههای ارتقایافته پهپاد شاهد را به ایران ارسال کند تا این کشور ذخایر خود را بازیابی نماید.
دادههای پرواز نشان میدهد که در ۱۱ ژوئیه یک هواپیمای باری ایلیوشین-۷۶ روسی به تهران رفته و پس از سه ساعت بازگشته است. رسانههای ایران گزارش دادهاند این پرواز حامل آخرین قطعات سامانه پدافند هوایی اس-۴۰۰ بوده است.
با وجود تنشها، تحلیلگران معتقدند همکاری دو کشور ادامه خواهد یافت. علیاکبر دارینی، کارشناس ایرانی، میگوید: «ایران آنچه را برای امنیتش لازم دارد به دست آورده و احتمالاً همچنان خواهد گرفت — چه سختافزار نظامی، چه همکاری اقتصادی یا فناوری.»
نظر شما