ما, آن (قرآن) را در شب قدر نازل كرديم و تو, چه مى دانى شب قدر چيست؟ شب قدر, از هزارماه بهتر است, فرشتگان و روح در آن شب به اذن پروردگار خود, براى تقدير هر كارى نازل مى شوند, آن شب انباشته از سلامت و بركت و رحمت, تا طلوع صبح است.
شب قدر شب نزول قرآن است. قدر به معناي قيمت و ارزش است و چه چيز ارزشمندتر از قرآن كريم تا شب نزول آن «ليلة القدر» ناميده شود؟
اما ارتباط میان ماه رمضان و نزول قرآن چیست و چرا قرآن در این ماه بر بندگان فرو فرستاده شد؟ امام موسی صدر درگفتار پیش رو به بیان این رابطه و معنای قدر می پردازد:
روزه موجب ارتقاي انسان، رشد عقل او، تربيت و تهذيب انسان و نزديكي او به خداوند و ملکوت و معنويت است، چراکه هر اندازه انسان علاقة خويش را به امور روزمرۀ زميني كم يا محدود كند، به همان اندازه به پروردگار خود نزديك مي‌شود و روزه تمرینی است بر دوری گزینی از جلوه های دنیا.
بنابراین روزه گرفتن در ماه رمضان این آمادگی را در ما ایجاد می کند که قرآن و آموزه‌هاي آن را بهتر بپذيريم و به فرامین الهی گوش دل بسپاریم. ما، امت محمد، هرساله می کوشیم تا شب قدر، شب نزول قرآن بر قلب ما و جا گرفتن تعاليم قرآن در نفْس ما باشد.
در كتاب الدُرُّ المَنثور سيوطي آمده است: پيامبر اكرم چنين رؤ‌يت كرد كه گروهي از منبر ايشان بالا مي‌روند و پس از ايشان در فواصل متعددي حكمراني مي‌كنند و قصد دارند دين و شريعت اسلام را تحريف كنند و احكام آن را تغيير دهند... پيامبر غمگین گشت و احساس كرد كه در مدت هزار ماه از تاريخ اين امت، حكومت و امت بازيچه بدترين مردم خواهد شد. در این هنگام آيات متعددي در مكان‌هاي مختلف براي تسلي خاطر پيامبر و آشكار كردن حقيقت نازل شد. بر اساس نقل سيوطي، از آیاتی که برای آرامش بخشیدن به پیامبر نازل گشت، آیات مبارکه سوره قدر بود.
اما چگونه پيامبر با اين آيات تسلي خاطر يافت؟ خداوند مي‌فرمايد: غمگين مشو. درست است زمام امور اين ملت به دست اشخاص غير امين مي‌افتد، اما تمام تلاش‌هاي آنها براي تحريف كلام الهي و تغيير امور و بدعت‌گذاري و تغيير خلافت الهي به پادشاهي و بازي با بيت‌المال و ظلم كردن و تبديل سپاه مؤمنان به مزدوران خود، امكان مقاومت در برابر شب قدر را ندارد. تأثير شب قدر از هزار ماه بيشتر است. اي رسول ما، مطمئن باش كه دين تو باقي خواهد ماند و كسي كه بقاي آن را نمي‌خواهد يا براي تحريف در دين تو تلاش مي‌كند، نابود خواهد شد.
یکی دیگر از معانی شب قدر شب سرنوشت و مشخص شدن وضعيت عمر انسان‌ها و روزي ايشان است. در اين شب خوشبختي و بدبختي انسان‌ها مشخص مي‌شود.
در منطق قرآن خوشبختي و بدبختي به دست انسان است و انسان مقهور و مجبور نيست. قرآن مي‌گويد كه تو اي انسان، خود سعادت و شقاوت خود را معين مي‌كني. اگر من نفس خويشتن را پاك گردانم، خود رستگار شده‌ام و اگر آن را آلوده كنم، خود نااميد مي‌شوم. آیات مبارکه: «كُلُّ امرِئٍ بِما كَسَبَ رَهِينٌ»، «وَ اَن لَيسَ لِلإنسانِ إِلّا ما سَعي» و «إنَّ اللهَ لايُغَّيِرُما بَقومٍ حَتي يُغَيِّرُوا ما بِأَنفُسِهِم» همگی به این مطلب اشاره دارند.
حال به تفسير شب قدر باز گرديم تا دريابيم روزه ابزاری براي پاك كردن نفْس انسان از بدي‌هاست. انسان بعضي نيازها را احساس مي‌كند، اما در عين توانايي، اقدام به برآورده كردن آنها نمي‌كند و در برابر تمايلات نفساني خويش پايداري و صبر مي‌كند، در اين حالت احساس مي‌كند كه ارزشش از خوراكي‌ها و آشاميدني‌ها و نيازهايش بالاتر است، پس امكان دارد چيزي را بخواهد اما انجام ندهد؛ به چيزي تمايل داشته باشد، اما بدان نزديك نشود.
بنابراين، ماه رمضان زمان خودسازي و تقويت اراده است و به انسان ياري مي‌کند تا از تمايلات و خواسته‌هاي خويش والاتر باشد. زماني‌كه بر هواي نفْس خود مسلط شويم و آن را تزكيه كنيم، آن‌گاه مي‌توانيم سرنوشت خويش را تعيين كنيم. سرنوشتي كه خداوند براي ما مي‌خواهد و ما آن را خوشبختي مي‌ناميم.
برای مثال: روز امتحان مي‌بينيم دانش‌آموزي قبول يا مردود مي‌شود. در حقيقت، روز امتحان قبولي و مردودي وي مشخص مي‌شود، اما موفقيت و شکست وي منحصر به زمان امتحان نيست، بلكه شامل همه سال مي‌شود. اگر در طول سال درس بخواند، موفقيت خود را تضمين مي‌كند، وگرنه مردود است. معاد نيز همینگونه است: روز قيامت نتيجه تلاش‌هايي را می‌بینیم كه در اين دنيا انجام داده‌ایم.
در ماه رمضان زماني‌كه روزه مي‌گيريم و تلاش مي‌كنيم تا بر هوا و هوس خويش غلبه كنيم، نفْس خويشتن را تزكيه كنيم، زمام ارادۀ خويش را به دست گيريم و آيندۀ خويش را ترسيم كنيم، درحقیقت درحال رقم زدن خوشبختي و بدبختي خويش هستیم. پس معناي شب قدر اين است كه انسانْ خود سرنوشت خويش را تعيين مي‌كند؛ بدين‌گونه كه با روزه و تمرين و تربيت نفْس مي‌تواند با زندگي روبه‌رو شود.
بنابراين سرنوشت آيندۀ انسان در ماه رمضان تعيين مي‌شود و اين حاصل تلاش و روزه و جهاد و تمرين اوست. البته، اگر روزة وي روزة كامل باشد، نه اينكه چون روزۀ افرادي باشد كه دربارۀ ايشان گفته شده: «رُبَّ صائِمٍ لَيسَ لَهُ مِن صِيامِهِ إلا الجُوعُ وَ العَطَشُ.» روايت شريف مي‌فرمايد: «زماني كه روزه هستي، چشم تو نيز از حرام روزه باشد.» اگر روزه را راهي به سوي تقوا بدانيم، پس علاوه بر مبطلات شرعي، مبطلات ديگري را نيز بايد ترك كرد؛ مبطلاتي كه منافي تقواست و مانع رسيدن به آن هدف عالي می گردد.
نظر شما