در تاریخ به روشنی ذکر شده است که پیامبراکرم(ص) اسلام را بر سه اصل عدالت، نرمی خویی و رحمت استوار نمود و از این طریق موفق به تحکیم و گسترش آن شد. در حقیقت خداوند متعال مردم را در برخورد با یکدیگر به پیروی از این سه اصل توصیه میکند؛ چراکه خشونت و ترشرویی باعث می‌شود که مردم از فرمانده و پیشوای خود فاصله گیرند حتی اگر از ابزارهای قهری یا تشویق استفاده نماید. در نتیجه بهترین روشی که میتوان مردم را جذب کرد و تأیید آنها را بدست آورد، رفتاری همراه با عدالت و رحمت است که کرامت انسانی را نیز حفظ کند.
بی‌شک حکومت امام زمان(عج) نیز در امتداد حکومت پیامبراکرم(ص) بوده و آن امام همام در عمل و رفتار، به سیره جد بزرگوار خویش که مبتنی بر سه اصل پیش گفته است، تأسی خواهد جست. بر این مدعا می توان چند دلیل اقامه کرد؛ از جمله اینکه: مدیریتی که مبتنی بر این سه اصل باشد عدالت را در زندگی مردم جاری و ساری خواهد کرد و به تربیت افرادی با عزت و با کرامت منجر خواهد شد. در چنین جامعه‌ای، افراد تمام وظایف خویش را بدون کاستی انجام می‌دهند، چراکه عدالت و نرمی و رحمت را در برخورد با خویش احساس کرده‌اند؛ پس برای انجام وظیفه خود آمادگی کافی دارند و در انجام هر نوع اقدامی که مستلزم فداکاری است پیش قدم می‌شوند. حال که این شیوه از مدیریت در زمان پیامبراکرم(ص) موفقیت خود را اثبات کرده است چرا امام زمان(عج) باید از اتخاذ این روش روی برگرداند؟
آیت الله العظمی سیدصادق شیرازی در کتاب خود «من عبق المرجعیة» در این باره می‌فرماید: «امام زمان(عج) شباهت بسیاری با جدش نبی اکرم(ص) دارد؛ کسی که قرآن در مورد ایشان می‌فرماید: «فَبِمَا رَحْمَةٍ مّنَ اللهِّ لِنتَ لَهُم؛ پس به سبب رحمتی از جانب خدا با آنان مهربان و خوشخوی هستی»؛ پس ایشان نیز تابع چنین خط مشیی است و به اندازه بندانگشتی از آن فاصله نخواهد گرفت».
این رویکرد و سیره رفتاری محدود به عده خاصی از اطرافیان ایشان نخواهد شد؛ بلکه حتی مخالفان و سپاهیان دشمن را در بر خواهد گرفت و این دسته از افراد نیز مشمول برخورد انسانی و عدالت جو و نرم خوی حضرت خواهند گردید. نهایتاً این برخورد انسانی سبب می‌شود که آنان دست از کینه و عداوت برداشته، رفتار خود را تغییر دهند و به جرگه موافقان و حامیان حضرت بپیوندند. عدالت و رحمت و نرمی تمام نفرت و تعصبی که در قلب مخالفان رسوب کرده را شستشو می‌دهد و آنها را آکنده از رضایت و الفت و شادی خواهد کرد. بنابراین اساس حکومت امام زمان(ص) بر اتخاذ چنین شیوه‌ای قرار گرفته است.
آیت الله سید صادق شیرازی در کتاب خود با اشاره به روش عملکرد نبوی و مهدوی به طرح این پرسش می پردازد که: «اگر امام زمان(عج) با کافران چنین رفتاری دارند با مسلمانان چگونه برخورد خواهند کرد؟»
عدالت خواسته فطری انسان
آنانکه حکومت خود را اسلامی می‌خوانند و مدعی هستند که در روش عملکرد خود از اسلام ناب الهام می‌گیرند، در حقیقت یکی از مهم‌ترین ارکان حکومت پیامبراکرم(ص) را فراموش کرده و مورد غفلت قرار داده‌اند. حکومت پیامبر اکرم(ص) از آن جهت در تاریخ نمونه بود که توانست از عدالت دیواری مستحکم بسازد و ملت را از هرگونه تعرض و دست اندازی به حقوقشان مصون نگاه دارد. آنچه این حکومت انجام داد منحرف نشدن از عدالت و پایبندی به این اصل در ارتباط با مردم بود.
بی شک حکومت امام زمان(عج) نیز بیشترین تأکید را بر این اصل (عدالت) دارد تا از این طریق انسان در کرامت و امنیت و عزت به سر برد. بنابراین اولین اصلی که حکومت مهدوی به گسترش آن در بین مردم خواهد پرداخت عدالت است چراکه این اصل به تنهایی ضامن ایجاد تعادل و توازن در ارتباط بین حکومت و ملت می‌باشد.
سزاوار است که دولت‌های عربی و اسلامی نیز به این اصل پایبند باشند؛ ولی متأسفانه ظاهر این حکومت‌ها عکس این مطلب را می‌رساند. در بیشتر کشورهای خاورمیانه روئسا و مسئولین تنها به امور خانواده، اطرافیان و حزب خود اهتمام می ورزند و مسئولیت خود را در برابر مردم به دست فراموشی سپرده اند، حتی در بعضی از این کشورها شاهد تندخویی و رفتارهای خشن علیه ملت هستیم حال آنکه این روش در اسلام و حکومت مهدوی جایی ندارد.
آیتالله شیرازی در خصوص شیوه عمل حضرت ولی عصر(عج) می‌نویسند: «امام زمان(عج) در حقیقت برای اقامه و برپایی عدالت در جامعه به پا می‌خیزد، عدالتی که خواسته طبیعی و فطری انسان است. ازاینرو امکان ندارد پا در مسیری نهد که مردم از آن بیزارند و آرزو کنند که ای کاش چنین اتفاقی نمی‌‌افتاد، یا اینکه با مشاهده خشونت و تندی از او نسبت به ایشان و خاندان پیامبراکرم(ص) شک و تردید نمایند».
خشونت نه از صفات پیامبراکرم(ص) و نه امیرمؤمنان علی(ع) بوده و به هیچ‌یک از امامان نیز نسبت داده نشده است؛ رویکرد امام زمان(عج) نیز ناگزیر از روش اجداد ایشان نشأت گرفته است. ارکانی که ذکر شد (عدالت، نرمی، رحمت) اصولی هستند که نمی‌توان از آنها دست کشید و بر خلاف آن عمل کرد؛ در نتیجه حکومت‌هایی که ادعای اسلام می‌کنند باید همین روش را در پیش گیرند؛ زیرا این روشی است که ضامن کرامت هر دو طرف (حکومت و ملت) می باشد.
آیتالله شیرازی در یکی از نوشته‌های خود، از امیرمؤمنان علی(ع) نقل می کند که: «أ تأمروني أن أطلب النصرة بالجور؛ آيا به من امر مى كنيد تا با ستم كردن در حق كسانى كه بر آنان حكومت دارم پيروزى بجويم؟» در نتیجه قطعاً حضرت روش اخلاقی رسول اکرم(ص) را در پیش خواهد گرفت چراکه میوه پر برکت این درخت پاک است».
بخشندگی و قاطعیت
در کتاب‌های اندیشمندان می‌خوانیم که حکومت‌هایی توانستند موفق عمل کنند که عدالت را به‌عنوان یکی از سیاست‌های کلی نظام خویش در نظر گرفته و به کار بستند. آنها از روشی که بر پایه ظلم و استبداد بناشده بیزاری می‌جستند. تاریخ بشر نیز بر این امر شهادت می‌دهد که بزرگترین حکومت‌ها در امتداد تاریخ و قرون مختلف، آنهایی بودند که عدالت را اولین اصل قرار داده‌اند و با رحمت و نرمی با مردم برخورد نموده‌اند. در حکومت امیرمؤمنان علی(ع) تمام مردم یکسان بودند، بدون اینکه نوع دین یا مذهب آنها مورد بررسی قرار گیرد. یک چنین شرایطی نیز در حکومت پیامبر(ص) نیز به چشم می‌خورد.
ازاینرو خشونت، شدت، ظلم، استبداد و قلع و قمع پارامترهایی هستند که در حکومت امام زمان(عج) به چشم نمی‌خورد؛ بلکه هدف از ظهور ایشان آن است که عدل، رحمت و نرمی را در بین مردم بگستراند.
آیتالله شیرازی می‌فرماید: «حضرت هیچ‌گاه اساس حکم خود را بر خشونت پایه‌گذاری نخواهد کرد، بلکه بر پایه‌هایی از عدالت، نرمی، رحمت و مدارا استوار خواهد نمود. امام زمان(عج) با تمام مردم و به خصوص مستمندان با بخشندگی و رحمت رفتار خواهند کرد به همان اندازه که در حکمرانی خود و در نظارت بر کار کارمندان خویش با جدیت رفتار خواهند نمود».
مترجم: سید محمد منوری
نظر شما