پنج ماه بعد از آنکه ابومهدی مهندس رهبر کتائب حزب الله، در حمله هوایی آمریکا به فرودگاه بغداد کشته شد، این گروه، نفوذ خود را در عراق آرام آرام از دست می دهد. تلاش هایی در دولت برای ادغام برخی از گروههای حشدشعبی در ارتش، و برگشت به ساختاری که قبل از سال 2014 وجود داشت، در جریان است. اگر دولت جدید عراق موفق به چنین کاری شود، می تواند نفوذ گروههای مسلح قدرتمندی که وفاداری شان به دولت مورد تردید است را کاهش دهد.
حشد شعبی سال 2014 با فتوای آیت الله سیستانی مبنی بر داوطلب شدن برای جنگ مقابل داعش و دفاع از اماکن مقدس شیعه و دفاع از عراق تشکیل شد و نقشی کلیدی در شکست داعش ایفا کرد. برخی از گروههای مسلحی که در حشد حضور دارند، پیش از سال 2014 تشکیل شده و مورد حمایت ایران هستند؛ سایر گروههای تشکیل دهنده حشد شعبی که سال 2014 و با فتوای آیت الله سیستانی شکل گرفتند، به ایشان وفادار هستند و به نام (یگانهای حرم) شناخته می شوند.
در 23 آوریل مقامات دولت اعلام کردند که یگان های حرم مستقیما زیر نظر دفتر نخست وزیر قرار خواهند گرفت. اعلام این تصمیم نشانه ای بود بر اینکه دولت در تلاش است برخی از نیروهای نظامی را از ایران و گروههای مسلح وفادار به آن، دور کند.
علاوه بر حشد شعبی، یکی دیگر از ارگان هایی که نقش کلیدی در مبارزه با داعش ایفا کرد، سرویس مقابله با تروریسم CTS عراق است که توسط ائتلاف بین المللی ضد داعش حمایت شده و آموزش داده می شود و از طرف برخی احزاب و گروههای وفادار به ایران، به نزدیکی به آمریکا متهم است. ائتلاف بین المللی حتی بعد از وقفه ای که ابتدای امسال و در پی افزایش تنش بین ایران و آمریکا، در مأموریت های آموزشی و مشاوره ای اش به نیروهای عراقی افتاد، به حمایت از بخش ضد تروریسم عراق ادامه داد. هم، افسران ارتش عراق و هم افسران بخش ضد تروریسم، معتقدند که عقب نشینی نیروهای ائتلاف از خاک عراق، بخش ضد تروریسم را از اطلاعات کلیدی که برای جنگ با داعش لازم است محروم می کند.
کتائب حزب الله تنها یکی از چندین گروه مسلح عراقی وفادار به ایران است. برخی از تیپ های کتائب حزب الله با نیروهای حشد شعبی که زیر نظر دولت هستند یکی شده اند، اما به گفته مأموران مرزی، بسیاری از رزمندگان این گروه، همچنان به رفت و آمد خود به ایران و سوریه ادامه می دهند.
افراد اندکی در عراق هستند که حاضر شوند در مورد کتائب حزب الله صحبت کنند و هیچکس جزئیاتی در مورد سلسله مراتب موجود در این گروه ارائه نمی دهد. ابومهدی مهندس که رهبر کتائب حزب الله و معاون حشد شعبی بود، استراتژیست گروههای شیعه محسوب می شد و شخصیتی کاریزماتیک داشت که می توانست با گروههای مبارز سُنی و فرماندهانشان برای جنگ با داعش همکاری کند. مهندس برای گروههای سُنی که با داعش می جنگیدند شخصیتی کلیدی بود؛ برای آنها سلاح فراهم می کرد و در بازپس گیری سرزمین هایشان به آنها یاری می رساند.
اما به گفته یکی از شخصیت های سُنی که با مهندس مراوده و همکاری داشت «بین گروههای مسلحِ مرتبط با ایران و سرویس های اطلاعاتی عراقی بر سر مأموریت های مخفیانه ای که این گروهها انجام می دادند تنش و اختلاف وجود دارد» به گفته وی کتائب حزب الله به شدت مخالف مصطفی کاظمی (رئیس اطلاعات وقت عراق) است و او را متهم به ارتباط با ترور مهندس و سلیمانی از طریق دادن اطلاعات به امریکا می کند.
وی خاطر نشان کرد که مهندس کنترل قابل توجهی بر گروههای مسلح مرتبط با ایران داشت؛ حالا با رفتن مهندس این نگرانی وجود دارد که دیگر کسی نتواند جای خالی او را پر کند. برای مثال «وقتی ما از مهندس خواستیم که به خاطر رفتار نیروهای «سرایا الخراسانی» با مردم محلی سُنی، به این گروه بگوید استان صلاح الدین را ترک کنند، این گروه مجبور به انجام این کار شد».
به نظرمی رسد که پشتیبانی از کتائب حزب الله، هم در بغداد و هم در شهرهای جنوبی کمتر شده است؛ البته مثل هرجای دیگری که آمار فقر و بیکاری بالا است، تا گروهها پول داشته باشند، میتوانند از میان مردان جوان یارگیری کنند و آنان را به استخدام خود درآورند.
برخی از سیاستمداران عراقی معتقدند که گروههای مسلح باید سلاح خود را زمین گذاشته، وارد سیاست شوند و در زمینه های مختلف، از طریق سیاسی با سایر احزاب و گروهها رقابت کنند؛ اما کتائب حزب الله به این کار تمایل زیادی ندارد و به خواسته ها مبنی بر ترک مناطقی که در اختیار خود دارد توجهی نشان نمی دهد.
این حقیقت که کتائب حزب الله قویا مخالف نخست وزیری کاظمی است و با این وجود کاظمی حمایت کافی را برای تشکیل دولت به دست آورده و کابینه اش از پارلمان رأی اعتماد گرفته است، می تواند نشان دهنده نزول قدرت و نفوذ این گروه باشد. هم نخست وزیر و هم بخش هایی از حشد شعبی که زیر نظر دولت رفته اند، آشکارا مخالف کتائب حزب الله هستند و برنامه دولت مبنی بر آوردن همه گروههای مسلح زیر چتر خود، اولین گام مهمی است که برای کاهش نفوذ این گروه برداشته شده است.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما