تنزل ناگهانی ارزش پول سوریه با شروع تحریم های تازه آمریکا، احتمال جداسازی اقتصادی شمال آن کشور از دمشق را افزایش داده است.
در میانه تحولات ارزی و تغییرات نرخ ارز، ترکیه، لیره را در مناطق تحت تصرف خود در شمال سوریه و ادلب به گردش درآورده است. این روند نشان می دهد که انکارا بدنبال ایجاد منطقه ای است که لیره ترکیه در آنجا مورد استفاده قرار گیرد، اما این امر آسان به نظر نمی رسد
پول سوریه که ماه ژانویه 940 پوند در ازای هر دلار بود، به خاطر ترس از تأثیر تحریم های جدید امریکا، به سه هزار دلار رسید. آنکارا علیرغم آنکه ارز خودش نیز در دو سال اخیر در بدترین موقعیت قرار دارد، بحران ارزی سوریه را به عنوان یک فرصت دید و به سرعت وارد عمل شد.
«عبدالرحمن مصطفی» رئیس دولت موقت اپوزیسیون سوریه که در ترکیه ساکن است و مورد حمایت آن کشور نیز قرار دارد، 11 ژوئن گفت که لیره ترکیه از طریق شعبه های خدمات پستی آن کشور که در شمال سوریه واقع می باشد، به گردش درآمده است. به گفته مصطفی «مواد غذایی و سوخت با لیره ترکیه قیمت گذاری می شود، کارکنان خدمات عمومی حقوق خود را به لیره می گیرند، برخی از مشاغل و کسب و کارهای خصوصی در مناطق تحت تصرف ترکیه نیز حقوق کارکنان خود را به لیره پرداخت می کنند». اتاق های بازرگانی و شوراهای شهر در اعزاز، اخترین، جرابلس، ماری و صوران نیز، اعلامیه هایی صادر و تشویق به استفاده از لیره ترکیه کرده اند.
طی چند سال گذشته، خدمات پستی ترکیه، 11 شعبه در شمال سوریه از جمله عفرین، اعزاز، الرای، ماری، جرابلس، الباب، رأس العین و تل ابیض راه اندازی کرده است.
دولت نجات سوریه در ادلب که وابسته به تحریرالشام است، درحرکتی مشابه، تغییر پول رایج در این استان را اعلام کرد. رئیس دارایی دولت نجات «ابراهیم الابراهیم» از تصمیم این دولت مبنی بر پرداخت حقوق کارمندان و مستخدمانش به دلار در سال جاری خبر داد؛ اما بدلیل کمبود دلار گفت که تصمیم به استفاده از لیره ترکیه گرفته شده است، زیرا کارمندان دولت از اینکه حقوقشان به ارزِ در حال سقوط سوریه پرداخت می شد، معترض بودند.
در همین حال تصاویری در شبکه های اجتماعی منتشر شده است که ورود گونی هایی پر از سکه و اسکناس 5 و 10 لیره ای، به بانکی در ادلب را نشان می دهد و بر اساس برخی گزارش ها اسکناس های 20 لیره ای نیز در ادلب وارد چرخه مبادلات تجاری شده است.
ترکیه سال 2018 در راستای تصمیم سازمان ملل، هیأت تحریر شام را سازمانی تروریستی نامید؛ اما به نظر می رسد که وقتی پای روابط بانکی با این گروه و تغییر نوع ارزِ در گردش، به میان باشد، هیچکس در آنکارا تردیدی به برقراری رابطه با این گروه تروریستی به خود راه نمی دهد.
ظاهرا ترکیه قصد دارد مناطق تحت کنترل خود را، تا حد امکان از پیامدهای اقتصادی تحریم های قانون سزار در امان نگاه دارد؛ اما گردش پول این کشور در مناطق شمال سوریه، این توهم را در ترکیه ایجاد کرده است که می توان این مناطق را علاوه بر تصرف نظامی، از جنبه اقتصادی نیز تحت تصرف قرار داد.
سیاست خارجی آنکارا به طور سنتی مخالف تحریم است؛ ولی در خصوص سوریه، آنکارا از تحریم های آمریکا استقبال می کند و امیدوار است این کار، پایانی بر حکومت بشار اسد باشد.
«آلدار خلیل» رهبر ارشد حزب اتحادیه دموکرات، هفته گذشته گفت که قانون سزار، ما را مجبور می کند که به جای پوند سوریه از لیره ترکیه یا دینار عراق استفاده کنیم «آنها می خواهند به این بهانه که پوند سوریه دارد ارزش خود را از دست می هد، ارز را در مناطقی که پیشتر هدف حمله دولت ترکیه قرار گرفته بود، به لیره ترکیه تبدیل کنند. ما از پوند سوریه استفاده می کنیم و قصد جداشدن از سوریه را نداریم. قانون سزار بنا را بر این گذاشته است که ما از لیره ترکیه یا دینار عراق یا دلار استفاده کنیم؛ اما همه این گزینه ها دشواری های خود را دارد. ما به هیچ عنوان لیره ترکیه را نمی پذیریم؛ عراق هم مشکلات و چالش های خود را دارد؛ فرض کنیم دلار مورد استفاده ما قرار گیرد، در این صورت یک سیستم بانک مرکزی مورد نیاز است»
در مورد اظهارات خلیل، از «عمر چلنگ» اقتصاددان اهل عفرین پرسیدیم و او به ما گفت «قانون سزار کسی را مجبور به استفاده از ارزهای دیگر نمی کند، اما فرد برای اینکه از عواقب این قانون در امان بماند، نیاز به تغییر ارز پیدا می کند؛ لذا تغییر ارز شرط قانون نیست اما پیامد آن است.»
«احمد پلدا» که تحولات کردهای سوریه را از نزدیک دنبال می کند، معتقد است که تغییر ارز، روابط رژاوا با دمشق را تحت تأثیر قرار داده و امکان دستیابی به یک راه حل سیاسی را از بین می برد «استفاده رژاوا از لیره ترکیه یا دینار عراق، به معنای وابستگی به عراق یا ترکیه و جدایی از رژیم سوریه است. استفاده از دلار معقول ترین راه است؛ اینگونه، دیگر رژاوا از سوریه جدا نشده و هیچ وابستگی ای به عراق و ترکیه پیدا نمی کند؛ البته این امر مستلزم وجود دلار کافی و اداره مالی مناسب است»
متخصصان سوریه اذعان دارند که جایگزینی لیره ترکیه به جای پوند سوریه در منطقه ای که چند میلیون نفر ساکن دارد، ضربات بیشتری به اقتصاد سوریه وارد خواهد کرد. اما سوالی که باید پرسید، این است که آیا فعالیت های ارزی ترکیه فقط تبلیغ و پروپاگانداست یا گامی است به سوی الحاق اقتصادی شمال سوریه به ترکیه؟
اگر گام های بیشتری برای ایجاد منطقه لیره ترکیه و نفوذ بیشتر این ارز در منطقه شمال سوریه برداشته نشود، تصمیمات فعلی برای استفاده از لیره صرفا جنبه تبلیغی دارد.
گسترش استفاده از لیره، حمایت مالی از گروههای متحد انکارا و انجام عملیات های مخفیانه در منطقه را برای ترکیه آسان تر می کند. اما بر سر راه استفاده از لیره در تجارت و صادرات و واردات مشکلاتی جدی وجود دارد. بیشتر کالاهای موجود در مناطقی که در عملیات های سپر فرات، شاخه زیتون، بهار صلح و سپر بهار به تصرف ترکیه درآمده است، از آن کشور وارد می شود؛ برای مثال در ادلب 95% کالاها از ترکیه می آید و فقط 5% از مناطق تحت کنترل دولت وارد می شود؛ با اینحال 90% فروش ادلب به مناطق تحت کنترل دولت است و فقط 10% به ترکیه صادر می شود. به عبارت دیگر صادرات به ترکیه باید در حد واردات افزایش یابد تا استفاده از لیره معنا و مفهوم پیدا کند؛ پس این انتظار که مناطق تحت کنترل ترکیه روابط اقتصادی خود را کاملا با مناطق تحت کنترل دولت قطع کنند، واقع بینانه نیست.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما