خداحافظ نابغه

مدال آوران المپیک، ریاضیدانان و پزشکان قلب؛ این روزها لیست نوابغی که بدلیل تحریم‌های فلج کننده، بیکاری گسترده و کاهش ارزش پول در حال ترک ایران هستند رو به افزایش است.

در دورهمی‌های خانوادگی یا جلسات کاری، طولی نمی‌کشد که حرف از کسانی که رفته اند یا روند مهاجرت را طی می کنند به میان می‌آید.

فرار مغزها دهه‌هاست که به معضلی برای ایران تبدیل شده اما آنچه جدید است شمار متخصصانی است که از مهندس گرفته تا ورزشکار در حال فرار از کشور هستند.

ماه گذشته عباس عبدی از چهره‌های اصلاح طلب که به دلیل تخصص خود در انجام نظرسنجی شهرت دارد، از این گفت که تعداد کل ایرانیانی که از سال 2018 کشور را ترک کرده‌اند سه برابر شده است و نزدیک به یک سوم انها افرادی بودند که در کار خود خبره و متخصص بوده‌اند.

مصطفی میرسلیم نماینده مجلس نیز اوایل سال جاری هشدار داد که بهترین و باهوش‌ترین افراد ایران به آغوش رقیبان هل داده می‌شوند.

ایرانیانی که به شرط ناشناس ماندن با ما صحبت کردند از این گفتند که شانسی برای تحقق زندگی مورد نظر خود در ایران ندارند و ناامیدی آنان را مجبور به مهاجرت کرده است.

مسعود فارغ‌التحصیل یکی از دانشگاه‌های برتر ایران که اخیرا برای ادامه تحصیل به نروژ آمده به ما گفت: «وضعیت کشور روز به روز بدتر می‌شود؛ آن دسته از دوستانم که پیشتر مهاجرت کرده بودند در مقایسه با من پیشرفت بیشتری کرده‌اند. من سعی کردم که به آینده کشور امیدوار بمانم اما جایی برای امید وجود نداشت. بالاخره با ویزای تحصیلی برای مقطع فوق لیسانس کشورم را ترک کردم تا با اتخاذ مسیری جدید آینده خود را بسازم».

به گفته مقامات و گزارش‌های خبری 43% ورزشکاران المپیکی ایران، 30% اساتید رشته‌هایی همچون مکانیک و کامپیوتر و 3000 پزشک، یا ایران را ترک کرده‌اند یا در تلاش برای مهاجرت هستند.

ماه جاری معاون وزیر بهداشت هشدار داد که در بسیاری از استان‌ها حتی یک جراح قلب وجود ندارد و این تخصص در کشور رو‌به نابودی است.

رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز ماه جاری نامه‌ای به آقای خامنه‌ای نوشت و از او خواست با «عواقب جبران‌ناپذیر» فرار پزشکان مقابله کند.

علاوه بر خالی شدن بیمارستان‌ها و دانشگاه‌ها، خروج استعدادها از کشور شرکت‌ها را نیز در تنگنا قرار داده و توان توسعه کسب‌و‌کار را از انان گرفته‌است.

یکی از مدیران ارشد یک شرکت بزرگ تبلیغاتی در تهران گفت که دو ماه برای یافتن یک برنامه‌نویس ماهر جستجو کرده اما به نتیجه‌ای نرسیده و ناچار شده فردی را که سه سال قبل به خاطر عدم مهارت اخراج کرده بود، بار دیگر استخدام کند.

یکی از بنیان‌گذاران یک استارت‌اپ فناوری در تهران گفت که بخش او در تلاش برای رقابت با شرکت‌های خارجی‌ای است که ایرانیان ماهر را با حقوق به دلار جذب می‌کنند. «این شرکت ها ایرانیان را دعوت به مهاجرت و اشتغال در دفاتر خود می‌کنند و این امر باعث می‌شود که کشور از افراد متخصص خالی گردد».

وی افزود: «متأسفانه مهندسان مکانیک و برق بدلیل شرایط حاکم بر کشور به‌راحتی از دست می‌روند. این امر قدرت توسعه را از ما گرفته است؛ کشور از وجود نوابغ روز به‌روز خالی‌تر می‌شود».

به گفته یکی از اساتید جامعه‌شناسی، ایرانیان حق دارند نگران تأثیر بلند‌مدت از دست رفتن افراد بااستعداد خود باشند «وقتی افرادی مانند مریم میرزاخانی برنده مدال فیلدز یا متخصصان دیگر جذب دیگر کشورها می‌شوند، صدها بشکه نفت هم نمی‌تواند جای آنها را بگیرد».

وی با بیان اینکه تربیت چندین ساله چنین افرادی برای کشور سخت است افزود «این افراد ممکن است دیگر در تاریخ یک کشور تکرار نشوند».

درحالیکه بسیاری از صنایع برای پر کردن جای خالی نیروهای خود به چالش افتاده اند، قاچاقچیان از رونق گرفتن تجارت خود سخن می‌گویند.

معصومه که بر کار تیمی از قاچاقچیان نظارت دارد، می‌گوید مشتریان خود را قانونی به ترکیه می‌فرستد و سپس آنها را روانه کشورهای اروپایی می‌کند.

به گفته وی «هزینه رفتن به آلمان 10,000 یورو (11300 دلار) و هزینه اقامت در بلغارستان 3000 یورو (3390 دلار) است».

یک قاچاقچی دیگر به نام ثریا گفت که با 8000 یورو (9050 دلار) می‌تواند افراد را با هواپیما از ترکیه به کانادا بفرستد «ما افراد خود را در استانبول داریم که شما را داخل هواپیماهای پروازی به کانادا می‌برند؛ وقتی به فرودگاه کانادا رسیدید می‌توانید تقاضای پناهندگی اجتماعی دهید».

وی در پاسخ به این سؤال که چگونه مقامات کانادایی ایرانیان را به این راحتی می‌پذیرند؟ مدعی شد که هیچ یک از مشتریانش تاکنون رد و دیپورت نشده اند.

رئیس شرکتی در تهران که به ایرانیان برای مهاجرت قانونی کمک می‌کند می‌گوید تعداد مشتریانش در چند ماه گذشته به‌ویژه پس از انتخاب ابراهیم رئیسی به ریاست جمهوری در ماه ژوئن افزایش یافته‌است.

به گفته وی محبوب‌ترین مقصد به‌ویژه برای برنامه‌نویسان کامپیوتر کانادا است. شرکت او می‌تواند با 95000 دلار برای مشتری ویزا و اجازه اقامت دریافت کند.

او افزود «اگر کسی ایده استارت‌اپی به مقامات کانادا ارائه دهد، ویزا دریافت می‌کند. ما به برنامه‌نویسان پیشنهاد می‌دهیم که در استارت‌اپ ثبت‌نام کنند؛ سپس در ازای دریافت ویزا، از مشتریان پول می‌گیریم».

بسیاری از پزشکانی که درحال مهاجرت هستند، عمان، امارات و قطر را ترجیح می‌دهند. به گفته وی: «ما از پزشکانی که می‌خواهند به دبی مهاجرت کنند 3800 دلار و کل حقوق ماه اول انها را دریافت می‌کنیم».

از آنجایی که شرایط اقتصادی ایران همچنان رو‌ به وخامت می‌رود، برخی از ایرانیان می‌گویند می‌خواهند تا زمانی که هنوز توانایی مالی مهاجرت را دارند کشور را ترک کنند.

سعید مهندس عمران می‌گوید پس از پیروزی رئیسی ایران را ترک کرد و به ترکیه رفت؛ اما وضعیت انجا هم چندان بهتر از ایران نیست و حالا می‌خواهد راهی اروپا شود «می‌خواهم در کشورهای دیگر کار کنم؛ حاضر نیستم دیگر به ایران برگردم. با افزایش قیمت‌ها و افزایش احتمال شکست مذاکرات هسته‌ای، مطمئنا در سال آینده قیمت‌ها چندین برابر افزایش یافته و خروج از ایران دشوارتر خواهد شد».

*منبع: میدل ایست آی

مترجم: فاطمه رادمهر