تیم پناهندگان المپیک، یادآور بحران فرار مغزها از ایران

از سال 2016 در بازی های المپیک آن دسته از ورزشکارانی که از کشور خود مهاجرت کرده اند، به عنوان عضو تیم پناهندگان در رقابت ها شرکت می کنند.

امسال از 37 ورزشکاری که با پرچم المپیک به بازی ها رفتند، نزدیک به نیمی از آنها (14 نفر) ایرانی بودند.

ازجمله این افراد هادی تیران ولی پور رزمی کار ایرانی است که سال 2022 کشور را ترک کرد؛ وی قبل از خروج، هشت سال در تیم ملی تکواندو عضویت داشت.

همچنین یکتا جمالی وزنه بردار نوجوان ایرانی پس از کسب اولین مدال این کشور در وزنه برداری زنان در مسابقات قهرمانی نوجوانان 2021، سال 2022 از آلمان درخواست پناهندگی داد.

برترین ورزشکاران ایران در رشته های مختلفی همچون کانو، جودو و..درحال ترک کشور هستند. شمار بالای ایرانیان در تیم پناهندگان المپیک، یادآور بحرانی است که ایران مدتهاست با آن دست و پنجه نرم می کند: فرار مغزها

اما تنها ورزشکاران قهرمان و نخبه نیستند که دسته جمعی کشور را ترک می کنند؛ مشکل ایران فراتر از ورزش است.

از سال 2015 بیش از 377000 ایرانی در خارج از کشور درخواست پناهندگی داده اند و انتظار می رود که امسال نیز دهها هزار ایرانی دیگر از کشور خارج شوند. پناهجویان تنها نوک کوه یخ هستند.

تحقیقات نشان می دهد که حداقل 2.6 میلیون –و در برخی از گزارش ها تا 6 میلیون- ایرانی در خارج از کشور زندگی می کنند.

در سالهای پس از سرنگونی نظام پهلوی و جنگ ایران و عراق، میلیون ها ایرانی از کشور فرار کردند ولی آقای خمینی اهمیت مهاجرت دسته جمعی را نادیده گرفت و گفت: «می گویند فرار مغزها! بگذار این مغزهای پوسیده فرار کنند... بگذار فرار کنند؛ آنها مغزهای علمی نبودند».

اما امروزه این مسئله نگرانی رهبران کشور را برانگیخته است؛ به ویژه که بسیاری از کسانی که فرار می کنند، همان مغزهای علمی هستند که آقای خمینی از بودن آنها در کشور مطمئن و آسوده خاطر بود.

تحقیقات پروژه ایران دانشگاه استنفورد نشان می دهد که 100000 محقق ایرانی در دانشگاهها و مؤسسات تحقیقاتی خارجی حضور دارند. همچنین در رکوردی تاریخی، درحال حاضر 130000 دانشجو –که مهمترین سرمایه های انسانی آینده یک کشور به شمار می روند- در خارج از کشور تحصیل می کنند و انتظار می رود که تنها 10% از آنها بازگردند.

به گفته متین میررمضانی مدیر این پروژه: «تأثیر منفی خروج این سرمایه ها روز به روز بیشتر آشکار می شود؛ چنانکه اکنون ایران با کمبود پزشک و پرستار مواجه است. از سوی دیگر ایران سرمایه گذاری هنگفتی برای آموزش دانشجویان خود انجام می دهد؛ آنها کلید رشد اقتصادی کشور هستند و آینده ایران را می سازند. مهاجرت آنها اقتصاد و رشد و توسعه کشور را کند می کند».

رسانه های ایران گزارش می دهند که تنها در سال 2022، 6500 پزشک از جمله 2300 متخصص کشور را ترک کرده اند؛ این میزان 30% بیشتر از تعداد پزشکان جدیدی است که سالانه به این حرفه می پیوندند.

برای پرستاران نیز اتفاق مشابهی درحال وقوع است؛ بر اساس مطالعه منتشر شده در مجله لنست، در سال اول همه گیری کووید19 میزان درخواست مهاجرت پرستاران در ایران 300% افزایش یافت.

بر اساس همین مطالعه در سال 2022 تعداد پرستاران به ازای هر تخت بیمارستان بین 0.8 تا 1 پرستار بود که بسیار کمتر از استانداردهای جهانی سه پرستار به ازای هر تخت است. کمبود پرستار تأثیر محسوسی بر کیفیت مراقبت های دریافتی بیماران دارد؛ زمان انتظار برای عمل را افزایش می دهد و زندگی آنها را به خطر می اندازد.

به گفته مصعب آلوسی عضو مؤسسه نیولاینز، در ایران دو عامل اصلی برای فرار مغزها وجود دارد: «مشکلات اقتصادی که بسیاری از ایرانیان بدلیل سیاست خارجی ایران و تحریم ها با آن مواجه هستند و آزادی های محدود. این دوعامل باعث می شود که بسیاری از ایرانیان به ویژه کسانی که با اتکا به تحصیلات و ثروت خود می توانند مهاجرت کنند، به کشورهای دیگر بروند».

اینگونه نیست که مقامات کشور متوجه این بحران نباشند؛ اوایل سال 2024 یکی از مقامات ارشد در بنیاد ملی نخبگان، از توافق با پلیس برای برخورد با دفاتر مهاجرتی و جلوگیری از مهاجرت های سازمان یافته خبرداد.

دولت همچنین اقداماتی را برای ترغیب ایرانیان خارج از کشور به بازگشت انجام داده و بستری را فراهم کرده است تا به آنها اطمینان دهد که به عنوان جاسوس مورد تعقیب قرار نمی گیرند و می توانند با خیال راحت بازگردند.

اما آلوسی معتقد است که بعید است این اقدامات اثر مطلوبی داشته باشد «دولت باید تغییراتی ملموس ایجاد کرده و محیط بهتری را برای ایرانیان فراهم نماید؛ باید زندگی در ایران را از زندگی در خارج جذاب تر کند. این به معنی تغییر سیاست خارجی خود به سمت لغو تحریم ها و ایجاد آزادی های بیشتر در کشور است ولی تغییر در هر دو حوزه تا آینده ای قابل پیش بینی بعید می نماید».

یکی دیگر از بخش هایی که در فرار مغزها کمتر مورد توجه قرار می گیرد، نخبگان عرصه فرهنگ و هنر هستند. پارسیس کریم رئیس مرکز مطالعات ایرانیان در دانشگاه سانفرانسیسکو می گوید: «بسیاری از هنرمندان اعم از خوانندگان، نویسندگان و بازیگران تحت نظارت دقیق و سانسور دولت هستند. هنرمندان به عنوان تهدید تلقی می شوند زیرا از راههای مختلف از جمله تصویر، کلمه و آهنگ، جو اختناق و قوانین حاکم را به چالش می کشند».

در سالهای اخیر موجی از دستگیری هنرمندان براه افتاده است؛ توماج صالحی خواننده محبوب رپ و شروین حاجی پور که آهنگش به نماد جنبش اعتراضی زنان بدل شد از جمله هنرمندانی بودند که به زندان افتادند. همچنین آتنا فرقدانی کاریکاتوریست به اتهام توهین به مقدسات و تبلیغ علیه نظام، به شش سال زندان محکوم شد.

هنرمندان مرتبا با کریم تماس می گیرند تا به آنها کمک کند تا از طریق تحصیل در آمریکا یا راههای دیگر کشور را ترک کنند زیرا باتوجه به قوانین حاکم از یکسو و آزار هنرمندان از سوی دیگر، برای خود آینده خوبی در ایران متصور نیستند.

منبع: العربی الجدید

افزایش شمار پناهجویان عربستانی

براساس نظرسنجی هایی که روز پنجشنبه توسط سازمان حقوق بشری Alqst در بریتانیا منتشر شد، تعداد سعودی هایی که ازکشور خود فرار می کنند و بدنبال پناهندگی در خارج از کشور هستند از سال 2013 روبه افزایش گذاشته است.

این سازمان گزارش داد که در دوره ده ساله منتهی به سال 2023 اقتدارگرایی در عربستان افزایش چشمگیر داشته و به تبع آن تعداد پناهجویان نیز بالا رفته است. این مسئله را به ویژه از زمانی که ملک سلمان به قدرت رسید می توان دید.

داده های سازمان ملل نشان می دهد که در سال 2013، 575 نفر از مردم عربستان در 14 کشور پناهندگی گرفته و 192 نفر دیگر نیز درخواست پناهندگی داده اند.

تا نیمه اول سال 2023، این رقم به 2100 پناهنده در 25 کشور و 1748 متقاضی پناهندگی افزایش یافت که نشان دهنده افزایش بیش از 400 درصدی است.

به گزارش Alqstجامعه سعودی های خارج روبه افزایش گذاشته است ولی اطلاعات کمی در مورد چرایی پناهندگی آنها و چالش هایی که در کشورهای میزبان با آن روبرو هستند وجود دارد.

این نظرسنجی اوایل سال جاری و از بین 100 شهروند عربستانی انجام شد. برخی افراد به دلیل نگرانی در مورد امنیت خود یا ترس از دستگیری بستگانشان، از شرکت در این نظرسنجی خودداری کردند.

در ده سال گذشته ما شاهد افزایش پناهندگی در کل جهان بوده ایم؛ از دلایل عمده این افزایش می توان به جنگ و تغییرات اقلیمی اشاره کرد.

اما دلایلی که مردم را در دیگر کشورها به فرار و پناهندگی سوق می دهد، در مورد عربستان معنی ندارد. عربستان نه منطقه جنگی است و نه کشوری که دائما با بلایای طبیعی و بحران های انسانی مواجه شود.

پس سعودی های در تبعید چه کسانی هستند و چرا کشور ثروتمند خود را که رهبرانشان مدعی ایجاد فرصت های اقتصادی جدید و ساختن آینده ای لیبرال و مدرن هستند، ترک می کنند؟

شرکت کنندگان در نظرسنجی گفتند که بدلایل مختلف کشور را ترک می کنند ولی عمده این دلایل فقدان آزادی های سیاسی و مذهبی و احساس خطر برای خود و بستگانشان به دلیل فعالیت های مدنی است.

یک چهارم پاسخ دهندگان گفتند که مورد خشونت خانگی قرار گرفته اند و چون تلاش های آنها برای کمک گرفتن از دولت ناکام مانده، مجبور به فرار شده اند. یکی از آنها  گفت: «می دانستم که اگر با پلیس تماس بگیرم، به قیم من اطلاع داده و مرا بازمی گرداندند». نزدیک به یک چهارم گفتند که از دولت درخواست کمک کردند اما پاسخ مناسبی دریافت ننمودند.

47% از کسانی که موفق به خروج از کشور و پناهندگی شده اند، گفتند که از بیماری های روان از جمله افسردگی و اختلال استرس پس از سانحه رنج می برند. یافتن مسکن و شغل مناسب و نیز عدم ارتباط با خانواده، از دیگر مشکلات پیش روی جامعه سعودی های برون مرزی است.

بیش از 93% از شرکت کنندگان در نظرسنجی گفتند که در صورت بازگشت به عربستان، در امان نخواهند بود. به گفته یکی از مسئولان نظرسنجی شگفت آورترین یافته این نظرسنجی تعداد بالای افرادی است که از خشونت خانگی فرار می کنند «فرار از زندگی زیرسایه دیکتاتوری و تلاش برای رسیدن به آزادی و حقوق اساسی، طبیعی است؛ ولی آیا عربستان نمی تواند از مرم دربرابر سوء استفاده و خشونت خانواده ها حمایت کند؟ ظاهرا پذیرش لایه های سلسله مراتبی ظلم، استراتژی حکومت برای حفظ قدرت است».

منبع: میدل ایست ای

 مترجم: فاطمه رادمهر