آیا یمن می تواند بار دیگر متحد شود؟

کشورهای پاره پاره و ازهم گسیخته در خاورمیانه نادر نیستند؛ عراق، لیبی، فلسطین و سوریه نمونه چنین کشورهایی هستند. اما یمن در بین آنها یکی از متفرق ترین و چند پاره ترین کشورهاست. جنگ داخلی هشت ساله در یمن به ایجاد گروههای مختلف در این کشور انجامیده است. سال گذشته آتش بس بین عربستان و حوثی ها، امیدها به برقراری ثبات در یمن را تقویت کرد؛ غافل از آنکه آتش بس، حوثی ها را قادر می سازد تا کنترل خود را بر مناطق تحت تصرف شان بیشتر کنند

حداقل 9 جناح مختلف برای بدست آوردن قدرت در یمن با یکدیگر رقابت می کنند. شورای رهبری ریاست جمهوری (plc) که عربستان سال گذشته ایجاد کرد، ادعا می کند دولت قانونی یمن است. سعودی ها هزینه این شورا را پرداخت می کنند و اخیرا برای حفظ آن 1.2 میلیارد دلار وعده داده اند. شورای رهبری ادعا می کند که کشور را تحت کنترل دارد اما اینگونه نیست و صرفا یک کاخ ریاست جمهوری در عدن دومین شهر یمن، در دست آنها است. اکثر اعضای plc در هتل ریتز کارلتون ریاض زندگی می کنند؛ جایی که محمد بن سلمان اعضای خانواده و دیگر سیاستمداران دردساز را نگه می دارد. در همین شورا، هشت تن از اعضا با یکدیگر اختلاف دارند

پس از تصرف صنعا توسط حوثی ها در سال 2014 عربستان و امارات برای مقابله با این گروه ائتلافی را تشکیل دادند. اما اخیر دو کشور با هم به اختلاف خورده و راه خود را از هم جدا کرده اند؛ این امر باعث ازهم گسیختگی ائتلاف شده است. امارات از جدایی جنوب یمن و کنترل این منطقه به دست شورای انتقالی به رهبری عیدوس الزبیدی ژنرال سابق حمایت می کند

اگر این امر محقق شود، جنوبی ها به رهبری زبیدی، پرچم جداگانه ای را بر فراز منطقه ای به اهتزاز در می آورند که قبل از اتحاد با شمال در سال 1990 با نام جمهوری دموکراتیک خلق یمن شناخته می شد. احتمالا هدف بن زاید از حمایت از استقلال طلبان جنوب، دستیابی به بنادر و چاههای نفت جنوب یمن است. گرچه امارات از سال 2019 نیروهای خود را از یمن خارج کرده، ولی همچنان از زبیدی حمایت نظامی می کند

سعودی ها می کوشند از طریق برانگیختن حاکمان محلی و قبایل قدیمی یمن، جاه طلبی های امارات را خنثی کرده و جلوی جدایی طلبی زبیدی را بگیرند. در هفته های اخیر سعودی ها از تشکیل شورای ملی در حضرموت و ائتلاف قبایل در شبوه در 500 کیلومتری شرق محل اقامت زبیدی حمایت کرده اند. شبه نظامیان وفادار به شورای حضرموت در سیون با حامیان زبیدی درگیر شده اند؛ هر دو طرف برای کنترل موکالا یکی از بنادر جنوب یمن باهم رقابت می کنند

در سایر بخش های یمن نیز گروههای مختلف تهدید به جدایی کرده اند. نیروهای القاعده همچنان در مناطق دورافتاده حضرموت فعال هستند. استان های مأرب و تعز روابط نزدیکی با جناح اصلاح –نزدیک به اخوان المسلمین- دارند. عمان همسایه شرقی یمن نیز برای اینکه از قافله دیگر کشورهای خلیج فارس عقب نماند، درصدد گسترش نفوذ و حضور خود در استان محرااست    

این چند دستگی به نفع حوثی ها است. بیست سال پیش انها گروهی از قبال شمالی بودند که از شاخه ای از اسلام شیعه پیروی می کردند و اغلب مجبور بودند در کوهها و غارها از دید مقامات صنعا پنهان شوند. ولی اکنون آنها بر کشور مسلط هستند و با تسلیحات و آموزش های ایران و حزب الله، صنعا و سواحل شمالی تا بندر حدیده را تحت کنترل دارند. آنها به بمباران هوایی سعودی ها، با حملات موشکی و پهپادی در عمق عربستان و امارات پاسخ داده اند. مارس 2022حوثی ها بن سلمان را مجبور به برقراری آتش بس کردند

سعودی ها از آن زمان محاصره حدیده را برداشتند، اجازه ازسرگیری پرواز به صنعا را دادند و بدون مشورت با plc هیأتی را برای مذاکره با حوثی ها فرستادند. آنها به یک فرمانده حوثی اجازه دادند که با همراهانش برای مراسم حج به مکه پرواز کند. حتی پیشنهاد دادند که حقوق دولت حوثی ها را پرداخت کنند. برخی از مشاوران بن سلمان پیشنهاد کرده اند که در پی نزدیکی عربستان و ایران، سعودی با حوثی ها اتحادی محکم ایجاد کند

ولی آتش بس، حوثی ها را در برابر سعودی ها جسور کرده است. آنها پیروزی فقیرترین کشور عرب بر ثروتمندترین آنها را جشن گرفته و خواهان دریافت غرامت هستند. رهبر آنها عبدالمالک حوثی در سخنرانی هایش خود را به دلیل اینکه سید و از نسل پیامبر است، حاکم برحق جهان اسلام معرفی می کند. حتی برخی از حوثی ها در رؤیای فتح مکه و مدینه هستند و این دو شهر رااز منظر تاریخی تکه ای از یمن می دانند. هنگامی که یک هیأت سعودی ماه آوریل وارد صنعا شد، یمنی ها از آنها با عنوان متجاوز یاد کردند. به گفته عبدالغنی العریانی دیپلمات سابق یمنی: «سعودی ها تسلیم اکثر خواسته های مضحک حوثی ها شدند و در ازای آن چیزی نگرفتند»

از زمان آتش بس، حوثی ها کوشیده اند تا ضمن گسترش قلمرو خود، ایدئولوژی خود را در قسمت هایی که تحت تصرف دارند گسترش دهند. به عنوان مثال آنها دریافت سود را ممنوع کرده اند. همچنین به محض اینکه سعودی ها محاصره حدیده را لغو کردند، حوثی ها به عدن حمله ور شدند و هرگونه کالای وارداتی از جنوب را تحریم کردند. اواخر سال گذشته آنها به تأسیسات نفتی جنوب حمله کردند و اخیرا نیروهای خود را در اطراف شهر تعز بسیج کرده اند

درحالی که سعودی ها به حوثی ها وعده کمک مالی می دهند، کمک های مالی به متحدان خود را به شدت کاهش داده اند. همین امر بسیاری از مردم یمن را نگران سقوط دولت کرده است. بارا شیبان تحلیلگر امور یمن با اشاره به خرید کریستیانو رونالدو توسط عربستان می گوید: «آنها به اندازه کمکی که به 33 میلیون یمنی می کنند، به رونالدو پول می دهند». حملات حوثی ها جنوب یمن را از درامدهای نفتی و گمرکی محروم کرده و پایگاه اقتصادی دولت را بیش از پیش فرسایش داده است. ریال در جنوب در مقایسه با شمال که تحت کنترل حوثی هاست، دوسوم ارزش خود را از دست داده است. در پایان به عقیده علی البخیتی سخنگوی سابق حوثی های تبعیدی در بریتانیا «ممکن است مردم بخواهند یمن را بار دیگر متحدو یکپارچه کنند ولی حوثی ها همه رقیبان را می بلعند و خود قدرت بلامنازع می شوند»

منبع: اکونومیست

مترجم: فاطمه رادمهر