لزوم بازنگری سیاست های آمریکا در قبال ایران

گروههای شبه نظامی مورد حمایت ایران از 17 اکتبر حداقل پنجاه و دو بار به نیروهای آمریکایی در عراق و سوریه حمله کرده اند. این حملات همزمان با ادامه جنگ غزه در حال رخ دادن است

علیرغم تلاش های دولت بایدن برای جلوگیری از تشدید تنش و گسترش جنگ اسرائیل و حماس در منطقه، گروههای شبه نظامی مورد حمایت ایران در عراق، سوریه و یمن همچنان به برخورد با نیروهای آمریکایی ادامه می دهند. این امر به ویژه در عراق مشهود است. این جنگ در سایه در دهه 1980 پس از تأسیس حزب الله لبنان آغاز شد و به ایران اجازه داد تا از رویارویی مستقیم با ایالات متحده و اسرائیل خودداری کند. درحالی که ایران مدتی طولانی این سیاست را با موفقیت اجرا کرده است، تحولات در غزه می تواند وضع موجود را تغییر دهد

اگر حمله به نیروهای آمریکایی ادامه یابد، ایالات متحده ممکن است واکنش خود را تغییر دهد. این تغییر می تواند شامل مبارزه با گروههای شبه نظامی در داخل عراق یا مقابله مستقیم با ایران باشد. واکنش دیگر آمریکا می تواند تخلیه سفارت این کشور در بغداد و خروج 2500 سرباز باقی مانده باشد. اگر این اتفاق بیفتد، می تواند باعث شود دیگر کشورهای غربی نیز از این رویه پیروی کنند؛ اینجاست که عراق ممکن است با بحران های امنیتی و سیاسی مواجه شود که از جمله آن جنگ داخلی بین گروههای شیعه رقیب (حشدشعبی و چارچوب هماهنگی از یکسو و مقتدی صدر از سوی دیگر) است. همچنین گروههای تروریستی مانند داعش می توانند از این وضعیت برای بدست آوردن مجدد قدرت استفاده کنند. پیامدهای این وضعیت می تواند به کشورهای دیگر سرایت کند و کل منطقه را به آشوب بکشاند

جنگ غزه در بحبوحه تلاش های آمریکا برای دستیابی به توافق با ایران -برای توقف ارسال پهپاد و موشک به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین و توقف برنامه هسته ای ایران- آغاز شد. در پی این تلاش ها، دو کشور برای آزادی پنج گروگان آمریکایی در ازای انتقال 6 میلیارد دلار از وجوه مسدود شده ایران در بانک های کره جنوبی، به توافق رسیدند. در سال های اخیر برخورد با سیاست های ایران -که شامل حمایت از گروههای نیابتی و سرکوب اعتراضات داخلی می شود- برای آمریکا و اروپا اولویت نداشت. سیاست کاخ سفید در قبال ایران، حتی روابط واشنگتن را با متحدان منطقه ای اش مانند عربستان و امارات تیره کرده بود

ولی حمله حماس به اسرائیل، توجه جهان را به حمایت ایران از گروههای نیابتی در خاورمیانه جلب کرد و نگرانی هایی را در مورد گسترش احتمالی درگیری ایجاد نمود. این وضعیت نشان می دهد که برنامه هسته ای ایران نباید تنها موضوع نگرانی غرب در برخورد با تهران باشد. گروههای نیابتی مورد حمایت ایران، پتانسیل تشدید درگیری های منطقه ای را دارند و می توانند سبب افزایش تلفات انسانی شده، امنیت انرژی را دچار بحران کنند و به مسئله مهاجرت دامن بزنند

جنگ غزه نخستین آزمون مهم برای ایران در دوران پس از قاسم سلیمانی است. فرمانده فقید نیروی قدس سپاه، چهره ای کلیدی در کنترل و هماهنگی گروههای شبه نظامی در خاورمیانه و تقویت نفوذ ایران از طریق گروههای نیابتی در منطقه بود. سیاست کنونی ایران -در رد هرگونه مداخله در حمله 7 اکتبر حماس به اسرائیل و تلاش برای جلوگیری از گسترش جنگ علیه ایران- تشکیلات روحانیت را مجبور کرده است که فقط از حماس پشتیبانی لفظی کنند و اعتبار و نفوذ خود را در منطقه در خطر از دست رفتن ببینند

شکست حزب الله در کمک به حماس و ناتوانی این گروه در مقابله با از دست رفتن قدرت حماس در غزه، می تواند به روابط بین ایران و شبکه نیابتی اش آسیب بزند و اعتماد این گروههای شبه نظامی را نسبت به ایران خدشه دار کند. حسن نصرالله در سخنرانی خود در 3 نوامبر، حامیان خود را که مشتاقانه منتظر اعلام جنگ علیه اسرائیل بودند ناامید کرد. او گفت که حزب الله از 8 اکتبر در وضعیت جنگی با اسرائیل بوده است. این سخنان نشان می دهد که استراتژی فعلی حزب الله، ادامه درگیری محدود و جلوگیری از بروز جنگی تمام عیار است. باتوجه به اینکه حزب الله دستورالعمل خود را از تهران دریافت می کند، عدم واکنش قاطع این گروه به اسرائیل نشان دهنده موضع حاکمان تهران است.

علاوه بر این ناتوانی ایران در سازماندهی تظاهرات در داخل کشور در حمایت از فلسطین، سؤالاتی را ایجاد کرده است. حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران تصاویر تظاهرات مردم اندونزی را در حمایت از غزه منتشر کرد؛ این درحالی است که در ایران تظاهرات مشابه و قابل توجهی برگزار نشده است. دو دلیل اصلی می توان برای این امر یافت: نخست اینکه حکومت در تلاش برای بسیج تعداد پرشمار مردم در حمایت از غزه ناکام مانده و دوم اینکه از منظر حکومت، شکل گیری یک راهپمیایی بزرگ این پتانسیل را دارد که به تهدیدی علیه حاکمیت بدل شود

ایرانیان از هر فرصتی برای ابراز مخالفت خود با سیاست های حکومت در حمایت از گروههای فلسطینی علیه اسرائیل و صرف منابع و ثروت ایران در این راه، استفاده می کنند. در تظاهرات ضد دولتی در روز قدس سال 2009 شعار «نه غزه، نه لبنان، جانم فدای ایران» سرداده شد و در اعتراضات سال های 2017، 2019، 2022 و 2023 این شعار بار دیگر طنین انداز شد

وضعیت جاری در منطقه در پی جنگ غزه، لزوم ارزیابی سیاست آمریکا در قبال ایران را برجسته می کند. نخستین گام اتخاذ راهبردهایی برای جلوگیری از تأمین مالی این گروهها توسط ایران است؛ این امر می تواند به کاهش بحران های منطقه کمک کند

منبع: شورای آتلانتیک

عراق بر سر دو راهی: شبه نظامیان شیعه یا رابطه با آمریکا

در قلب خاورمیانه پرآشوب، عراق خود را بر سر دوراهی می بیند. این کشور با تحولات و پیامدهای پیچیده درگیری حماس و اسرائیل دست و پنجه نرم می کند و در عین حال می کوشد روابط خود را با شبه نظامیان شیعه از یکسو و آمریکا از سوی دیگر مدیریت نماید

عراق تنها کشورعربی مهمی است که از زمان جنگ اعراب و اسرائیل در سال 1948 از امضای توافقنامه آتش بس با اسرائیل خودداری کرده است؛ بنابراین از نظر فنی عراق همچنان در وضعیت جنگی با اسرائیل قرار دارد و دشمنی تاریخی بین این دو کشور بر موضع بغداد در جنگ کنونی تأثیر می گذارد. عراق نه تنها از به رسمیت شناختن اسرائیل به عنوان یک کشور خودداری کرده، که قانونی را تصویب نموده است که هرگونه رابطه با این کشور را جرم انگاری می کند

در بحبوحه حمله غافلگیرکننده حماس به اسرائیل در 7 اکتبر، عراق با مواضع متفاوتی مواجه شد. موضع رسمی دولت بر تلاش های دیپلماتیک برای پایان دادن به درگیری، حمایت از تشکیل کشور فلسطین در بلندمدت و ایجاد کریدورهای بشردوستانه برای ساکنان غزه متمرکز است. محمد الحلبوسی رئیس پارلمان خواستار برگزاری نشست سران پارلمان عرب در بغداد شد و بر رویکرد فعالانه عراق برای رسیدگی به درگیری های منطقه ای تأکید کرد

روز حمله حماس، دولت عراق با صدور بیانیه ای بر تعهد تزلزل ناپذیر بغداد به ارمان فلسطین تأکید نمود؛ رژیم اسرائیل را مسئول عواقب این حمله به عنوان «نتیجه طبیعی ظلم سیستماتیکی که از زمان های گذشته توسط مقامات اشغالگر صهیونیستی به مردم فلسطین روا شده» دانست و تأکید کرد که عراق در کنار مردم فلسطین برای دستیابی به حقوق مشروع خود می ایستد و به صراحت هرگونه بی عدالتی و غصبی را که مانع از تشکیل کشور فلسطین شده، محکوم می کند

محمد شیعه سودانی نخست وزیر عراق فعالیت های دیپلماتیک خود را با تماس های تلفنی با رهبران عرب و منطقه آغاز کرد. او 16 اکتبر با جو بایدن تماس گرفت و در مورد وضعیت غزه گفتگو کرد. سودانی از رئیس جمهور امریکا خواست از باز کردن یک کریدور بشردوستانه در غزه حمایت کند و بر لزوم مداخله بین المللی در مواجه با تشدید خصومت ها تأکید کرد

چالش ها در روابط عراق و آمریکا

ایالات متحده سابقه تنش و رویارویی با چندین گروه مسلح شیعه عراقی را دارد. این گروهها در عین حال که مستقل از دستگاه نظامی کشور عمل می کنند، جزء فرایند سیاسی عراق هستند. این شبه نظامیان –که بسیاری از آنها با ایران همسو هستند- در هفت سال گذشته حملات متعددی علیه منافع آمریکا در عراق و سوریه داشته اند. با این حال از زمان روی کار آمدن سودانی در اکتبر 2022 تنش ها بین آمریکا و این گروهها در عراق به میزان قابل توجهی کاهش یافته است؛ این کاهش را می توان تا حدی به دلیل همسویی اکثریت این گروههای مسلح با ائتلاف سودانی و نیاز به برقراری اتش بس موقت برای تشکیل دولت دانست

درگیری غزه به پیچیدگی روابط عراق و ایالات متحده می افزاید؛ به ویژه اینکه گروههای مسلح مختلف از 7 اکتبر حملات راکتی و پهپادی علیه منافع امریکا در عراق را از سر گرفته اند. این تهدید تا زمانی که درگیری حماس و اسرائیل ادامه دارد، شدت خواهد داشت. چندین فرمانده شبه نظامی عراقی طرفدار ایران، از جمله شخصیت های برجسته ای همچون هادی عامری از تیپ بدر و گروههایی مانند کتائب حزب الله، بیانیه های خصومت آمیزی صادر کرده اند که در آن ضمن ستایش از حمله حماس، گفته اند در صورت مداخله آمریکا در حمایت از اسرائیل، منافع آمریکا در عراق را هدف خواهند گرفت

علاوه بر این مقتدی صدر از دولت عراق خواسته است تا رسما به مأموریت آمریکا در عراق پایان دهد و سفارت این کشور را ببندد. او بکارگیری روش های خشونت امیز برای هدف گرفتن دیپلمات های آمریکایی را رد کرد ولی هشدار داد که اگر دولت عراق به درخواست وی پاسخ ندهد، اقدامات دیگری را در نظر خواهد گرفت. این موضع گیری تاحدودی به رقابت درون گروهی شیعیان (بین اردوگاه طرفداران ایران و بلوک صدر) مربوط می شود ولی نمی توان کتمان کرد که موضوع فلسطین همچنان یک موضوع حساس و مورد توجه در عراق است و از سوی اکثر شخصیت های سیاسی حمایت می شود

اما آمریکا همچنان یک شریک مهم برای عراق در مبارزه با داعش است. اقتصاد عراق نیز به شدت به روابط با آمریکا وابسته است و بانک مرکزی عراق برای دسترسی به ذخایر ارزی 100 میلیارد دلاری خود، باید خود را با سیاست های فدرال رزرو آمریکا تطبیق دهد. عنصر دیگری را که باید در نظر گرفت، این است که علیرغم تحریم های آمریکا علیه ایران، عراق در مورادی مانند خرید برق از معافیت های خاصی در تجارت با تهران بهره مند شده است؛ این نمونه ها همگی اهمیت روابط آمریکا و عراق را نشان می دهد

ثبات عراق در خطر است

سفر آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا به بغداد در 5 نوامبر و در گرماگرم جنگ غزه، اهمیت بسیار زیادی داشت. عراق تنها کشور منطقه است که همزمان هزاران نیروی آمریکایی و گروههای مسلح هوادار ایران و ضد آمریکایی را در خود جای می دهد؛ بنابراین نقش استثنایی و مخاطره آمیزی در ژئوپلیتیک منطقه دارد. سودانی نخست وزیر عراق با چالش بزرگی مواجه است؛ او باید تعادل را بین منافع آمریکا و گروههای مسلحی که شریک او در دولت هستند حفظ کند

انفعال سودانی در پاسخگویی به خواسته های بازیگران مختلف در عراق، ممکن است منجر به برکناری او شده و باعث بی ثباتی سیاسی و امنیتی در کشور شود. سودانی ارزش روابط با آمریکا را می داند و از ادامه حضور نیروهای آمریکایی در عراق حمایت می کند ولی تشدید جنگ غزه می تواند وی را تحت فشار شدیدی از داخل ائتلاف خود و از سوی رقیبانی همچون صدر قرار دهد. در این محیط پرمخاطره، راه حل دیپلماتیک و مسالمت آمیز همچنان بهترین روش برای جلوگیری از بی ثباتی بیشتر و سرایت درگیری به منطقه است

منبع: شورای آتلانتیک

مترجم: فاطمه رادمهر