در حالی که کشورهای مختلف دنیا در حال چانهزنی با دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، بر سر تعرفهها هستند، ایران ــ دشمن دیرینهی آمریکاــ اقتصاد تحریمشده خود را بهعنوان فرصتی سودآور برای سرمایهگذاری به ترامپ پیشنهاد داده است به این امید که توافقی سودمندتر از توافق قبلی برای دو طرف شکل بگیرد.
عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، در مقالهای در روزنامه واشنگتن پست نوشته بود که یک توافق جدید میتواند به شرکتهای آمریکایی اجازه دهد وارد بازاری شوند که به گفته او «ارزش آن به یک تریلیون دلار میرسد»؛ بازاری با جمعیتی حدود ۹۰ میلیون نفر که یکی از بزرگترین ذخایر نفت و گاز جهان را دارد.
به گفته الی گرانمایه، مدیر برنامه خاورمیانه در شورای روابط خارجی اروپا، این ادعا که ایران میتواند فرصت اقتصادی تریلیون دلاری برای آمریکا باشد، در واقع تلاشی است برای ترغیب ترامپ به توافق، بهجای ورود به یک جنگ فاجعهبار و پرهزینه.
چنین استراتژیای تا حدی شبیه رویکرد روسیه در مذاکره با آمریکا برای پایان جنگ اوکراین است.
تبدیل رابطه خصمانه میان ایران و آمریکا به یک همکاری اقتصادی، قدمی بزرگ است و میتواند به حل تنشهایی کمک کند که سالها امنیت خاورمیانه را متزلزل کردهاند.
تحریمها و محدودیتهای تجاری آمریکا علیه ایران، از زمان قطع روابط در پی انقلاب ۱۳۵۷ و بحران گروگانگیری سفارت آمریکا آغاز شد. ایران بهعنوان یک حکومت دینی، خود را مخالف نفوذ آمریکا در منطقه معرفی کرده و برنامه هستهای و سیاستهای ضد اسرائیلیاش از اصلیترین عوامل تنش بودهاست.
عراقچی گفته است حتی برنامه هستهای ایران هم میتواند بهعنوان زمینهای برای سرمایهگذاری آمریکا مطرح شود، و «دهها میلیارد دلار قرارداد بالقوه» در این زمینه وجود دارد.
او همچنین گفته بود: «بازار ایران بهتنهایی میتواند صنعت هستهای در حال رکود آمریکا را احیا کند.»
در پاسخ به این اظهارات، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفت که ترامپ بهوضوح اعلام کرده ایران نباید به سلاح هستهای دست پیدا کند و چنین مسائل حساسی بهصورت علنی مورد مذاکره قرار نمیگیرد.
ترامپ پیشتر درباره پتانسیل اقتصادی ایران صحبت کرده بود. اخیرا، بلومبرگ گزارش داد که او از پوتین، رئیسجمهور روسیه، خواسته است در برقراری مذاکره با تهران کمک کند.
ترامپ همچنین اظهار داشت: «من میخواهم ایران پیشرفت کند. نمیخواهم آسیبی به کسی برسانم، اما ایران نباید به سلاح هستهای برسد. ما نمیخواهیم صنعت یا زمینهایشان را از آنها بگیریم.»
به گفته رئیسجمهور ایران، مسعود پزشکیان، آقای خامنهای که در زمان دولت اوباما بهسختی با توافق برجام موافقت کرده بود، گفته است دلیلی نمیبیند که سرمایهگذاران آمریکایی نتوانند در ایران سرمایهگذاری کنند.
در این میان، فشارهای داخلی به دلیل بحران اقتصادی، باعث شده است که حتی محافظهکاران نزدیک به رهبری نیز از رویکرد مذاکره با آمریکا حمایت نمایند.
به گفته همایون فلکشاهی، تحلیلگر نفت در شرکت Kpler: «ایران ابزار فشار زیادی ندارد. نسبت به چند سال قبل ضعیفتر شده و نفوذ نیروهای نیابتیاش در منطقه کاهش یافته است. با توجه به این واقعیت ها، حالا سعی دارد با ارائه فرصت اقتصادی به آمریکا، راهی برای توافق پیدا کند.»
در حالی که به موجب برجام برخی از تحریمهای آمریکا تعلیق شد، اما تحریمهای اصلی ــ موسوم به primary sanctions ــ برجای خود ماند. این تحریمها، سرمایهگذاری مستقیم شرکتهای آمریکایی در ایران را همچنان ممنوع میداند.
بعد از خروج ترامپ از برجام، سیاست فشار حداکثری، تحریمها را بازگرداند و حتی سختتر هم کرد؛ از جمله این تحریم ها ممنوعیت خرید نفت ایران توسط دیگر کشورها بود.
در نتیجه، صادرات نفت ایران سقوط کرد، شرکتهای خارجی از کشور خارج شدند و ارزش ریال بهشدت افت نمود (از سال ۲۰۱۸ ریال حدود ۹۰ درصد ارزش خود را در برابر دلار از دست داده است). همچنین سال گذشته، ایران با کمبود گاز و برق روبهرو شد.
مسئولان نفت و گاز میگویند برای بازسازی صنعت انرژی، به ۱۳۵ میلیارد دلار سرمایه خارجی نیاز است. به گفته فلکشاهی، این پروژه یکی از بزرگترین فرصتها برای شرکتهای انرژی در دنیاست، اما موفقیت آن وابسته به شرایط مالی جذابی است که ایران به سرمایهگذاران ارائه میدهد.
با این حال، موانع زیادی –همچون فساد، نقش سنگین دولت در اقتصاد، و فاصله زیاد نظام بانکی ایران با استانداردهای جهانی- بر سر راه سرمایهگذاری در ایران وجود دارد. همچنین شرکتهای آمریکایی ممکن است با واکنش شدید منتقدان ایرانستیز در آمریکا و اسرائیل مواجه شوند.
ایران این بار تلاش دارد تا تحریمهای اصلی برداشته شود و راه برای توسعه اقتصادی و فناوری کشور باز گردد.
در حالی که ترامپ قبلاً خواهان محدودیت در برنامه موشکی ایران و حمایت از گروههای نیابتیاش بود، اکنون ظاهراً تنها هدفش جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای است.
ایدهی مشارکت آمریکا در صنعت هستهای ایران میتواند راهی برای ایجاد تعهد و اطمینان متقابل باشد، و باعث شود دولتهای بعدی آمریکا از توافق عقبنشینی نکنند.
با این حال، اجرای چنین توافقی نیاز به تغییرات بزرگی در ساختار سیاسی ایران دارد و باید با تعهد بالا از سوی هر دو طرف انجام شود.
نظر شما