twitter share facebook share ۱۳۹۹ مرداد ۱۸ 1344

انفجار بزرگی که در نتیجه نگهداری هزاران تن ماده شیمیایی در بندر بیروت رخ داد، نتیجه دهه ها فسادی است که کشور را رو به ویرانی برده است. مردم کشور از اینکه به خاطر حادثه ای قابل اجتناب، به سمت فقر و ناامیدی بیشتر سوق داده شده اند، خشمگین هستند. حالا این امیدواری وجود دارد که حادثه اخیر منجر به تغییر و تحولی اساسی در طبقه سیاسی حاکم شود؛ طبقه ای که بر مناصب حکومتی چنبره زده و مسئول سالها سوء مدیریت و اختلاس در کشور است.

اما حتی اگر انفجار اخیر، جرقه تغییر را در لبنان زند، احتمالا سالها طول خواهد کشید که بی ثباتی و ناآرامی -که به دلیل وضعیت وخیم اقتصادی بر کشور حاکم شده- از لبنان رخت بر بندد.

بسیاری از حاکمان لبنان، فرماندهان جنگ و شبه نظامیان سالهای جنگ داخلی 1975 تا 90 هستند که علیرغم برگزاری انتخابات پی در پی، از صحنه قدرت کنار نرفته و همچنان بر صندلی های خود تکیه زده اند. این امر متأثر از دو عامل است؛ نخست ساختار سیاسی لبنان که قدرت را بین فرقه های مختلف کشور تقسیم می کند و دوم قانون انتخابات که بقای سیاسی آنها را تضمین کرده و اجازه می دهد که با مصونیت کامل رفتار کنند.

لبنان پیش از این نیز شاهد اعتراضات و قیام مردم بوده است؛ از جمله این قیام ها 15 سال قبل بود که نخست وزیر سابق «رفیق حریری» ترور شد. رخداد دیگر سال 2015 بود که جنبش اعتراضی «شما بد بوئید» به خاطر بحران جمع آوری نشدن زباله ها به راه افتاد. آخرین حرکت اعتراضی نیز ماه اکتبر سال گذشته و با شروع بحران اقتصادی لبنان بود. اما در همه این حرکت ها، سیاستمداران توانستند اعتراض مردم را به سود خود مصادره به مطلوب کنند و این امر بر ناامیدی مردم از انجام هرگونه تعییر و تحولی افزوده است.

آنگونه که «فواز جرجیس» استاد سیاست خاورمیانه در مدرسه اقتصاد لندن می گوید: «سیستم سیاسی حاکم در لبنان، تضمین کننده منافع حاکمان است. با وجودی که در تاریخ، بروز فجایع ملی (همچون انفجار اخیر) عاملی برای ایجاد تغییر محسوب می شود، اما من بعید می دانم که دولتمردان و طبقه حاکم در لبنان، بدون وجود هیچ عامل دیگری و صرفا متأثر از چنین انفجاری، دست به تغییر ساختار بزنند. این تصور باطلی است».

انفجار عظیمی که روز سه شنبه در بیروت رخ داد، ظاهرا در نتیجه اتفاقی بود که منجر به اشتعال 2750 تن نیترات آمونیومی شد که شش سال در انباری کنار دریا ذخیره شده بود و هم مسئولان بندر و هم مقامات قضایی و سیاسی از این مسئله آگاه بودند. مردم لبنان معتقدند که مسئولان امر باید بدلیل ارتکاب جرم و از دست رفتن جان و مال مردم حساب پس دهند. روز پنجشنبه و پس از فروکش کردن شوک اولیه، ساکنان شهر متوجه میزان واقعی بلا و مصیبتی که به آنان وارد گشته، شدند و همین امر باعث فوران خشم مردم و اعتراضات پراکنده شد.

وقتی «امانوئل مکرون» رئیس جمهور فرانسه برای نشان دادن حمایت خود به لبنان آمد و از مرکز فاجعه و برخی از محلاتی که بیشترین آسیب را دیده بودند، دیدار نمود، احساسات فروخورده مردم فوران کرد. وی به سرعت به سمت لبنانی هایی که از دیدنش احساساتی شده بودند و از او می خواستند که به ملت کمک کند تا از دست حاکمانشان نجات پیدا کنند، رفت.

لبنان مستعمره سابق فرانسه است و از نظر تاریخی رابطه خوبی با این کشور دارد. مکرون بیان داشت که برای حمایت از رهبران لبنان به این کشور نیامده و مطمئن خواهد شد هر کمکی که از فرانسه صورت می گیرد، به دست مردم می رسد. وی تأکید کرد که برای رفع بحران عمیقی که لبنان با آن مواجه شده، هیچ کمک مالی ای به دولت نمی شود، مگر اینکه اصلاحات اساسی مورد نظر صورت گیرد. «نیاز به ایجاد نظم سیاسی جدیدی در لبنان است»؛ این جمله ای بود که مکرون بعد از دیدار با رهبران سیاسی لبنان بیان کرد و خواهان اجرای کامل و فوری اصلاحات در همه بخش های سیستم شد.

مکرون به چالش ها و سراشیبی ای که کشور بدلیل ورشکستگی در نتیجه بحران اقتصادی و شیوع کرونا و تقسیم قدرت بین فرقه ها، با آن روبرو است، نپرداخت؛ حال آنکه دولت در مرحله ای است که به سختی توان تأمین برق مورد نیاز مردم، جمع آوری زباله، تأمین امنیت و مواد غذایی را دارد. حجم تخریبی که کشور با آن مواجه است، مطمئنا باعث تضعیف بیشتر «حسن دیاب» نخست وزیر خواهد شد. از ماه ژانویه که وی بر سر کار آمد، برای اجرای اصلاحات تلاش بسیاری کرده است؛ اما بدلیل فقدان اراده ی بخشی از احزاب سیاسی در پایان دادن به فساد -بدلیل سودی که از این شرایط می برند- این تلاش ها شکست خورده است. وی در خصوص حادثه اخیر، کمیته تحقیقاتی را منصوب کرد و قول داد که یافته های خود را ظرف چند روز ارائه کند؛ اما غیرمحتمل است که هیچیک از رهبران بلندپایه مجازات شوند.

به گفته «تونی سوایا» کارگزار یک شرکت بیمه «آنچه طی 15 سال جنگ نابود شد، در عرض یک ثانیه دوباره تخریب گردید». وی امیدی به تغییر ندارد «هیچ چیز عوض نمی شود، طبق معمول این حادثه هم سبب کاسبی عده ای خواهد شد». او افزود که همه سیاستمداران فاسد توسط هوادارانشان و جامعه بین الملل حمایت می شوند.

برخی دیگر در لبنان، خواهان از سرگیری انقلاب هستند. به گفته جرجیس «سؤال اصلی این است که آیا مردم لبنان به شکل جمعی قیام کرده و می گویند کافی است و یک سیستم انتخاباتی جدیدی باید به اجرا درآید و یک سیستم حاکمیتی جدیدی تشکیل شود؟ این درخواست ها خود چالش های بزرگی ایجاد می کند. اما حتی اگر سالها طول کشد، اعتراضات گسترده باید ادامه یابد تا طبقه حاکم از صحنه خارج شده و سیستم تغییر کند. مردم انتخابی جز مرگ و ادامه مبارزه ندارند».

*منبع: آسوشیتدپرس

مترجم: فاطمه رادمهر

نظر شما