مطالعه دقیق تحولات اخیر منطقه نشان می دهد که عادی سازی رابطه عراق با اسرائیل، علیرغم شرایط حاکم بر کشور و درگیری های منطقه ای و بین المللی که تأثیر بسزایی در ایجاد وضعیت کنونی آن داشته، امر محالی نیست. تنها کشوری که همسایگانش مستقیما با اسرائیل درگیر هستند، عراق است و تنها دولتی که بعد از یک دهه سکوت از زمان امضای توافق صلح، با موشک های دور برد، تل آویو را هدف گرفت، دولت عراق بود. این رویداد در سال 1991 اتفاق افتاد و چه بسا که همین، دلیل اصلی سرنگونی دولت صدام و اشغال عراق توسط آمریکا بود.
در پی عادی سازی رابطه امارات با اسرائیل، در عراق که توسط نیروهای سیاسی-مذهبی و احزاب وفادار به ایران اداره می شود، کارزار گسترده ای علیه ابوظبی به راه افتاده و یکی از اعضای پارلمان خواستار تغییر نام بیمارستان شیخ زاید شده است. اما مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق بعد از آنکه از سفر اخیر خود به واشنگتن بازگشت، اقدام امارات را مسئله داخلی این کشور دانست و گفت عراق نباید در این موضوع دخالت کند. حتی منابع نزدیک به کاظمی گفتند که او ممکن است بی توجه به واکنش های منفی و محکومیت هایی که عمل امارات در داخل کشور و منطقه برانگیخته، به زودی از آن کشور دیدار کند.
طبق برنامه از پیش تعیین شده، بعد از بازگشت کاظمی از آمریکا، اردن میزبان اجلاس سه جانبه ای بین ملک عبدالله دوم پادشاه کشور، رهبر عراق و عبدالفتاح سیسی رئیس جمهور مصر بود. تحلیلگران این اجلاس را مقدمه ای برای پرده برداری از طرح «شام جدید» دانستند. این طرح که کاظمی در واشنگتن به آن اشاره کرد، ظاهرا طرحی آمریکایی است که یک سال قبل در اجلاسی مشابه، توسط نخست وزیر سابق عراق عادل عبدالمهدی ارائه شد؛ اما گویا وی علاقه ای به این پروژه نداشت و بهتر است بگوییم که ایران متمایل به اجرای آن نبود.
با توجه به اینکه اردن و مصر که از اعضای این طرح هستند، پیش از هر کشور دیگری روابط خود را با اسرائیل عادی کرده اند، این طرح سؤالات زیادی ایجاد کرده است از جمله اینکه ماهیت همکاری بین این سه کشور عربی چیست؟ آیا به راستی تلاشی است برای ترمیم و بازسازی شرایط اقتصادی این سه کشور از طریق مشارکت و همکاری آنها در پروژه های مختلف، یا جنبه های پنهانی دارد که ما از آن بی خبر هستیم؟
ما نمی توانیم این اجلاس را از روند رویدادهای امروز منطقه از جمله عادی سازی رابطه امارات با اسرائیل و عدم محکومیت و اعتراض رسمی به این اقدام در عراق جدا بدانیم. در روزهای اخیر همچنین شاهد دیدار کاظمی از واشنگتن بودیم؛ گفته می شود حمایتی که آمریکا از کاظمی می کند از هیچکدام از نخست وزیران پیشین نکرده است و همین امر به او این امکان را می دهد که در رهبری نیروهای مسلح دست به تغییرات زند؛ اقدامی که پیشتر بدلیل وابستگی افسران ارشد به احزاب و گروههای سیاسی خط قرمز تلقی می شد.
باور عمومی در عراق به ویژه در میان شهروندان معمولی این است که اسرائیل دولتی اشغالگر و غاصب است و عادی سازی روابط با آن کشور به هر شکل نباید اتفاق بیافتد. اما اگر دولت تصمیم به عادی سازی رابطه بگیرد، نارضایتی مردم به تنهایی نمی تواند دولت را از تصمیم خود بازدارد؛ به ویژه اگر آمریکا قول داده باشد که حمایت لازم را از دولت کاظمی برای نجات کشور از چنگال نیروهای سیاسی و نظامی غیر دولتیِ وابسته به خارج فراهم خواهد کرد.
گرچه عادی سازی رابطه با اسرائیل برای عراق آسان نیست، اما غیرممکن هم نیست. در گذشته شاهد گزارش های زیادی از دیدار نمایندگان پارلمان از عراق بوده ایم. امروزه عراق بدلیل تضاد منافع آمریکا و ایران صحنه درگیری بین این دو کشور است؛ نتیجه این نزاع تا حد زیادی جهت گیری عراق را مشخص خواهد کرد؛ اینکه رابطه عراق با همسایگان عربی که او را تشویق به حرکت در روند عادی سازی رابطه با اسرائیل می کنند چگونه خواهد شد و در نهایت اینکه آیا عراق با اسرائیل رابطه برقرار خواهد کرد یا خیر؟ عربستان که مقصد بعدی سفر کاظمی در روزهای آینده است، گرچه خود هنوز رابطه اش را با اسرائیل عادی نکرده، اما عراق را برای گام برداشتن در این مسیر ترغیب خواهد کرد.
اگر آمریکا آنگونه که ادعا می کند بتواند نفوذ ایران را در عراق مهار کند، در ازای این کار، عادی سازی رابطه با اسرائیل را خواهد خواست. در چنین شرایطی بعید نیست که با مهندسی انتخابات، احزابی بر سر کار آیند که از تصمیم دولت برای عادی سازی رابطه با اسرائیل حمایت کرده و آن را توجیه کنند.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما