13 دسامبر نخست‌وزیر اسرائیل از پایتخت امارات بازدید کرد تا برای اولین بار با ولیعهد این کشور دیدار کند
حدود یک سال پیش با حمایت دو حزب دموکرات و جمهوریخواه در کنگره، دولت ترامپ میانجی انعقاد توافق ابراهیم منعقد شد. به این ترتیب بعد از عادی سازی روابط اردن و اسرائیل در سال 1994، کشورهای امارات و بحرین به نخستین کشورهای عربی تبدیل شدند که روابط خود را با اسرائیل عادی کردند؛ تا ژانویه 2021 مراکش و سودان نیز به این روند پیوستند.
با روی کار امدن بایدن، وی تمرکز خود را روی احیای توافق هسته‌ای با ایران گذاشت و نشان داد که علاقه‌ای به پیشبرد یکپارچگی سیاسی در خاورمیانه ندارد. به این ترتیب تلاش‌های محسوس آمریکا در یک سال گذشته برای تغییر مناسبات خاورمیانه، با ریاست جمهوری بایدن متوقف شد.
اما خاورمیانه با حضور آمریکا یا بدون آن به راه خود در این مسیر ادامه می‌دهد؛ چنانکه بازدید بنت از امارات نشان داد که توافقنامه ابراهیم زنده و برقرار است. با امضای این توافق، سیل سرمایه‌گذاری بین اسرائیل و امارات اغاز شد و حجم تجارت فیمابین تنها در ده ماهه اول سال 2021 ده برابر شد و به 874.5 میلیون دلار رسید. پروازهای تجاری متعددی بین ابوظبی، تل‌آویو، منامه و مراکش جریان یافت، ده‌ها یادداشت تفاهم بین مقامات دو کشور امضا و مذاکرات بر سر توافقنامه تجارت آزاد آغاز شد. وزیر اقتصاد امارات پیش‌بینی کرده است که تجارت بین دو کشور در دهه آینده به رقم خیره کننده یک تریلیون دلار برسد.
با امضای قرارداد سه‌جانبه آب و انرژی در ماه نوامبر بین اردن و امارات و اسرائیل، این یکپارچگی اقتصادی به اردن نیز گسترش یافت. بر اساس این قرارداد، امارات در اردن یک نیروگاه خورشیدی می‌سازد تا سالانه 180 میلیون دلار انرژی به اسرائیل صادر کند و در مقابل اسرائیل 200 میلیون متر مکعب آب به اردن ارسال خواهد کرد. از این طریق اسرائیل می‌تواند اهداف انرژی پاک خود را پیش ببرد و در عین حال از تخصص خود در نمک‌زدایی برای کمک به مقابله با بحران آب در اردن استفاده نماید. گرچه محقق نشدن راه‌حل دو کشور بین اسرائیل و فلسطین، روابط اسرائیل و اردن را تحت تأثیر قرار داده، اما گرم شدن روابط کشورهای خاورمیانه با اسرائیل، به این دو همسایه اجازه داده است تا از فرصت برد-برد پیش آمده استفاده کنند و چالش‌های آب و اقتصاد خود را حل نمایند.
اما فواید حاصل از توافق ابراهیم، تنها اقتصادی نیست؛ ماه نوامبر آمریکا، اسرائیل، بحرین و امارات برای نخستین بار رزمایشی مشترک در دریای سرخ برگزار کردند. همان ماه وزیر دفاع اسرائیل بنی گانتز برای امضای توافقنامه‌ای که متضمن همکاری امنیتی و اطلاعاتی و فروش اسلحه بود، به مراکش رفت. اساس این توافق، پیوند فرهنگی بین اسرائیل و مراکش است که مدتها قبل از توافق ابراهیم، بین دو کشور وجود داشت. مراکش تاریخی آمیخته با رواداری و صلح با جمعیت یهودی خود دارد و امروزه حدود نیم میلیون اسرائیلی، خود را مراکشی تبار می‌دانند.
بیرون از توافق ابراهیم نیز تحولات سیاسی مهمی در حال وقوع است. یکی از پیشرفت‌های دیپلماتیکی که در زمان ریاست جمهوری ترامپ بدست آمد و مغفول ماند، حل شدن شکاف بین قطر و همسایگانش در 4 ژانویه 2021 بود. این شکاف کشورهای خلیج فارس را در رسیدگی به چالش‌های متعدد منطقه از لیبی گرفته تا ایران، ضعیف کرده بود. حل این مشکل به قطر امکان داد تا در یکی از جدال‌های دیپلماتیک (اختلاف بین عربستان و ترکیه) نقش میانجی را ایفا کند.
خاورمیانه‌ی امروز با خاورمیانه پنج سال تفاوت بسیاری دارد؛ همسایگان اسرائیل روز به روز بیشتر می‌فهمند که منافع مشترک‌‌شان با اسرائیل، بیشتر از اختلافاتشان است. اسرائیل و همسایگانش با تکیه بر توافق ابراهیم، برای مقابله با چالش‌های تغییرات اقلیمی، اقتصادی و امنیتی با یکدیگر همکاری می‌کنند.
دولت بایدن اکنون دو انتخاب پیش رو دارد؛ اینکه سایر کشورها را برای پیوستن به راهی که امارات، بحرین، مراکش، سودان، مصر و اردن در به‌رسمیت شناختن کامل اسرائیل رفتند، تشویق کند تا از این طریق چالش‌های اقلیمی و امنیتی برطرف شود، جلوی جاه‌طلبی‌های ایران گرفته شود و رونق اقتصادی افزایش یابد. یا اینکه کنار کشیده و اجازه دهد این تحولات بدون حضور آمریکا اتفاق افتد و فرصت بهره‌مندی از دستاوردهای آن را از دست دهد.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما