با نزدیک شدن به انتخابات 14 مه در ترکیه، احتمال پیروزی مخالفان افزایش یافته است. اما فعالان اقتصادی و دیپلمات های خارجی از یک نکته نگران هستند: آیا ائتلاف اپوزیسیون پس از تصرف کرسی ریاست جمهوری، متحد باقی می مانند؟
این اتحاد بعید به نظر می رسد. در این ائتلاف با ناسیونالیست هایی روبرو هستیم که با اسلام گرایان هم پیمان شده اند، لیبرال های سکولار در کنار محافظه کاران اجتماعی قرار گرفته اند، و سیاستمدارانی که همیشه با حزب عدالت و توسعه سر ستیز داشتند اکنون دوشادوش وزیران سابق اردوغان برای پیروزی مبارزه می کنند؛ همچنین احزاب بزرگ پس از پیروزی باید قدرت را با احزاب کوچکی که تنها یک درصد از آراء را بدست آورده اند تقسیم کنند
آنچه همه این گروهها و احزاب را در کنار هم نگه داشته، نفرت از رئیس جمهور فعلی است. آنها پس از ائتلاف، برنامه خود را در یک کتاب 234 صفحه ای نوشتند؛ از سیاست گرفته تا اقتصاد و محیط زیست در این کتاب درج شده است. ابراهیم جاناکچی معاون رئیس حزب دوا می گوید هرگونه اختلاف در بین اپوزیسیون با مراجعه به این کتاب قابل حل است «ما به مردم اعلام کرده ایم که قصد داریم نظام ریاستی فعلی ترکیه را به سیستم پارلمانی تبدیل کنیم و روی مواردی مشخص باهم به توافق رسیده ایم»
جاناکچی در طول گفتگو با ما بارها به این کتاب اشاره کرد و توضیح داد که چارچوب رسیدگی به اختلافات در این کتاب مشخص شده و پروتکلی دارد که در آن اطمینان حاصل می شود هر حزب در ائتلاف سهم عادلانه خود را بدست می آورد
طبق این پروتکل هر حزب سیاسی حداقل یک وزیر در کابینه خواهد داشت و انتصاب یا برکناری آن توسط رئیس جمهور، با توافق با رهبران احزاب انجام خواهد شد
پیشتر هیچ حکومتی در ترکیه شاهد چنین ائتلاف و سازوکاری نبوده است. آیا می توانیم انتظار داشته باشیم که اکنون این سازوکار مؤثر واقع شود و کار کند؟
مرال آکشنر رئیس حزب ملی گرای خوب ماه مارس برای مدت کوتاهی از ائتلاف جدا شد و با نامزدی کمال قلیچدار اوغلو در انتخابات ریاست جمهوری مخالفت کرد
پس از چند ساعت پر تنش، آکشنر به ائتلاف بازگشت اما به غیر از این، شکاف های دیگری نیز در ائتلاف وجود داشته است. برای مثال ائتلاف متعهد نشده که دوباره به کنوانسیون استانبول در مورد منع خشونت علیه زنان برگردد زیرا یکی از رهبران –رئیس حزب اسلام گرای سعادت- معتقد است که این کنوانسیون ارزش های خانواده را تضعیف کرده و همجنس گرایی را ترویج می کند
از سوی دیگر بیگه ییلماز یکی از مقامات ارشد حزب خوب که قرار است وزیر اقتصاد شود، در دو دهه گذشته منتقد شدید سیاست های اقتصادی حزب عدالت و توسعه بوده است. ممکن است هدف واقعی او نه حزب عدالت و توسعه که علی باباجان رئیس حزب دموکراسی و پیشرفت (دوا) و معاون سابق اردوغان باشد؛ زیرا باباجان پشت بسیاری از سیاست های اقتصادی دولت بوده و همین سیاست ها هدف انتقاد ییلماز است
رهبر حزب فیلیسیتی کرم الله اوغلو یکی دیگر از افرادی است که با باباجان مشکل دارد. وی پیشتر تلاش داشت با این استدلال که پایگاه رأی حزبش بیشتر است، باباجان را متقاعد کند که زیر نام حزب فیلیسیتی در انتخابات شرکت کند اما باباجان نپذیرفت
او ماه گذشته در یک مصاحبه تلویزیونی، حزب دوا را متهم کرد که نتوانسته رأی دهندگان محافظه کار شهری را از اردوغان جدا کند و آرای حزب عدالت و توسعه را بریزد
در پایان، تمام احزاب زیر نظر حزب جمهوری خواه خلق به رهبری قلیچداراوغلو رقابت خواهند کرد. علیرغم پروتکل تعیین شده در کتاب که می گوید پست ها باید پس از توافق با تمام احزاب تعیین شود، اوایل آوریل قلیچدار اوغلو با اشاره به دو وزارت خانه مهم گفت آنها را به دو شخصیت ارشد حزب جمهوری خواه خلق واگذار خواهد کرد: وزارت انرژی به احمد اکین و وزارت دادگستری به محرم ارکک
اما هرچقدر هم اختلافات زیاد باشد، انگیزه سیاسی قدرتمندی برای حفظ ائتلاف حداقل تا یک سال دیگر وجود دارد. به گفته یک مقام ارشد اپوزیسیون ترکیه «ما علاوه بر انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی، انتخابات شهرداری ها را نیز در پیش داریم. همه بدنبال پیروزی در انتخابات شهرداری های شهرهای بزرگ هستیم تا بتوانیم هماهنگی خوبی بین مقامات محلی و مرکزی برقرار کنیم. ما در حال حاضر کنترل 11 شهر از 16 شهر را در دست داریم»
به گفته این مقام، کسب اکثریت پارلمان باعث تقویت روحیه اپوزیسیون خواهد شد زیرا به آنها اجازه می دهد تا روی تغییراتی که می خواهند در سیستم سیاسی ایجاد کنند و تبدیل نظام ریاستی به پارلمانی کار کنند
وی افزود: «ما سیاست داخلی، حل و فصل مسائل قضائی و حاکمیتی را برای برقراری مجدد حاکمیت قانون، کنترل و تعادل و تفکیک قوا در اولویت قرار خواهیم داد»
اما اگر اپوزیسیون نتواند اکثریت پارلمان را بدست آورد و تنها در انتخابات ریاست جمهوری پیروز شود چه؟ در آن صورت چگونه حکومت خواهند کرد؟
به گفته این مقام: «در آن صورت مجبور خواهیم شد از تنها ابزاری که داریم استفاده کنیم: حکم ریاست جمهوری»
به این ترتیب اپوزیسیون که بدنبال کاهش اختیارات ریاست جمهوری و احیای پارلمان بوده است، مجبور می شود حداقل در کوتاه مدت با استفاده از اختیارات کامل ریاست جمهوری که میراث اردوغان است، حکومت کند. البته اپوزیسیون استفاده از این ابزار را موقتی می داند؛ ولی ما در خاورمیانه بارها شاهد سازوکارهای موقتی بوده ایم که به مرور دائمی شده اند
در این میان سرمایه گذاران خارجی نیز نگران اختلاف نظرها و عدم هماهنگی بین اپوزیسیون بر سر سیاست های پولی و اقتصادی هستند
پست های متعدد اقتصادی از ریاست بانک مرکزی گرفته تا وزارت خانه ها و بانک های دولتی و مؤسسات مالی وجود دارد که باید پر شود. حتی اگر انتخاب نام برای این پست ها به سادگی انجام شود، در تصدی پست های کابینه به ویژه وزارت کشور و دادگستری حتما شاهد اختلاف خواهیم بود
یک مقام ارشد اپوزیسیون ترکیه در این خصوص گفت: «من می ترسم این اختلاف ما را از انجام وظایفی که قول داده بودیم باز دارد»
برخ از ناظران بر این باور هستند که تصمیم آکشنر برای خروج موقت از ائتلاف به خوبی گویای وضعیت مخالفان است و نشان می دهد که آنها نمی توانند یک دولت منسجم را اداره کنند. آکشنر از اکرم امام اوغلو و منصور یاواش شهرداران محبوب استانبول و آنکارا می خواست که به جای قلیچدار اوغلو نامزد ریاست جمهوری شوند اما در پایان قلیچدار اوغلو با پیشنهاد آکشنر برای اعطای پست معاونت ریاست جمهوری به آنها در صورت پیروزی موافقت کرد
چرا ترک های آلمان به اردوغان رأی می دهند؟
ترک های مقیم ترکیه تنها کسانی نیستند که برای انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی در 14 مه رأی می دهند؛ شهروندان ترکیه در سراسر جهان در این انتخابات شرکت می کنند. این امر در آلمان نیز که دارای بیشترین جمعیت ترک های برون مرزی است صدق می کند. طبق گزارشی که پنج سال پیش توسط اداره فدرال مهاجرت و پناهندگان آلمان منتشر شد، حدود 2.8 میلیون نفر در این کشور هستند که سابقه مهاجرت از ترکیه را دارند و نیمی از آنها تبعه ترکیه به شمار می روند
از 27 آوریل تا 9 مه شهروندان ترک مقیم آلمان می توانند در 14 دفتر نمایندگی و کنسولی رأی خود را به صندوق بیندازند
نتیجه انتخابات هنوز مشخص نیست و این بار اردوغان ممکن است شکست بخورد. رقیب او کمال قلیچدار اوغلو رهبر حزب جمهوری خواه خلق از حمایت سیاسی و اجتماعی گسترده ای برخوردار است؛ با این حال اگر انتخابات تنها در بین ترک های آلمان برگزار می شد، اردوغان برنده قاطع بود
متین شیرین 43 ساله است و در کلن زندگی می کند؛ او چهار دهه برای شرکت فورد ورکه –یکی از زیرمجموعه های خودروسازی فورد- کار می کرد و از اعضای فعال اتحادیه بود. شیرین که قبلا نیز به اردوغان رأی داده، می گوید در انتخابات آینده نیز همین کار را خواهد کرد «در 20 سال گذشته حمایت و همراهی من با حزب عدالت و توسعه افزایش یافته است»
یونس اولوسوی از مرکز مطالعات دانشگاه دویسبورگ می گوید: «افرادی که در آلمان تبار ترک دارند، اکثرا به اردوغان رأی می دهند». تقریبا 63% از ترک های مقیم آلمان در همه پرسی سال 2017 به تغییرات پیشنهادی اردوغان در قانون اساسی رأی مثبت دادند و این درحالی بود که تنها 51% از ترک های ساکن در ترکیه از این تغییرات حمایت کردند. بر اساس این همه پرسی، نظام سیاسی کشور از پارلمانی به ریاستی تغییر کرد. انتخابات ریاست جمهوری ترکیه در سال 2018 نیز روند مشابهی را طی کرد؛ در این انتخابات 64.8% از ترک های مقیم آلمان به اردوغان رأی دادند، در حالی که 52.6% از ترک های ترکیه او را انتخاب کردند
اما خارج از آلمان حمایت از اردوغان در میان ترک های سایر کشورها چندان گسترده نیست؛ رأی اردوغان در سال 2018 بین شهروندان ترکیه مقیم آمریکا 17%، ساکنان بریتانیا 21%، ساکنان ایران 35% و ساکنان قطر 29% بود
روند رأی دهی ترک های مقیم آلمان به شدت مورد انتقاد است. ناظران آنها را به تناقض متهم می کنند و می گویند چگونه ترک های آلمانی به سوسیال دموکرات ها یا حزب سبز در آلمان رأی می دهند ولی در ترکیه حزب اسلامی و محافظه کار آک پارتی را انتخاب می کنند؟ اما از نظر شیرین روند رأی دهی ترک های آلمان منطقی است «مردم به حزبی رأی می دهند که منافع آنها را تأمین می کند»
به گفته اولوسوی «وقتی مردم مهاجرت می کنند، ارزش هایی که با خود می آورند در جامعه میزبان باقی می ماند. اولین ترک هایی که به آلمان مهاجرت کردند عمدتا از مناطق روستایی آناتولی بودند که کاملا محافظه کار هستند و این دیدگاههای مذهبی-محافظه کارانه در آنها حفظ شده است»
از عوامل مهمی که باعث شده شیرین به حزب عدالت و توسعه رأی دهد، توسعه ترکیه تحت رهبری اردوغان بوده است. شیرین از پیشرفت های حاصل شده در بسیاری از زمینه ها از جمله مراقبت های بهداشتی، حمل و نقل و دفاعی خوشحال است و ترکیه امروزی را با گذشته آلمان مقایسه می کند «وقتی به اینجا آمدیم مجذوب آلمان شدیم. فکر می کردیم ادارت دولتی، بیمارستان ها و بزرگراهها همه شگفت انگیز است و حیف است که مشابه اینها را در ترکیه نداریم اما در 20 سال گذشته شاهد رسیدن سطح کیفی بیمارستان ها و بزرگراههای ترکیه به استانداردهای جهانی بوده ایم»
شیرین در ادامه گفت که خدمات در کنسولگری ها بهتر شده و حقوق ترک های برون مرزی از زمان به قدرت رسیدن اردوغان بهبود یافته است؛ شهروندان از این پس می توانند خدمت سربازی را بخرند «این دستاورد بزرگی برای حزب عدالت و توسعه است و به همین دلیل است که من از این حزب حمایت می کنم»
اولوسوی از اینکه آلمانی ها بیش از حد بر شیوه رأی دادن ترک ها متمرکز شده اند انتقاد می کند «آیا تنها ترک های آلمان هستند که در انتخابات شرکت می کنند؟ خیر؛ ایتالیایی های مقیم آلمان نیز رأی می دهند و اخیرا یک دولت راستگرا در ایتالیا انتخاب شده است. با این حال هیچکس نمی داند ایتالیایی های مقیم آلمان چگونه رأی داده اند و هیچکس هم مشتاق دانستن نیست»
به نظر می رسد شکافی که دولت آلمان نتوانسته آن را پر کند اردوغان پر کرده است. به عبارت دیگر طی 60 سال گذشته سیاستمداران آلمانی هنوز مردم ترکیه را به عنوان آلمانی نپذیرفته اند و نتوانسته اند به انها بگویند «شما هرچه که باشید -چه شرکت BioNTech را تأسیس کرده باشید و چه جوانی باشید که در آشوب های شب سال نو مشارکت داشته- متعلق به این کشور هستید؛ اگر اشتباه کردید باز هم یکی از ما هستید». اما اردوغان دقیقا همین جملات را بیان می کند و به آنها می گوید «صرف نظر از اینکه کجا هستید یا شهروندی کجا را دارید، متعلق به ما هستید»
سابرینا مایر جامعه شناس دانشگاه بامبرگ دیدگاه مشابهی دارد: «برخلاف اردوغان که به آسانی با افرادی که تبار ترک دارند ارتباط برقرار کرده و حس ملی گرایی را در آنها تقویت می کند، سیاستمداران آلمان هرگز نتوانستند به ترک های آلمان این حس را بدهند که به جامعه آلمان تعلق دارند. آنها روند تابعیت شهروندان ترکیه را که در آلمان ساکن هستند ساده نکردند درحالیکه مردم کشورهای شوروی سابق به لطف ماده 116 قانون اساسی می توانند با تلاش بسیار کمتری نسبت به ترک ها، شهروند المان شوند»
اولوسوی می گوید که همین عوامل باعث می شود جوانان و نسل سوم مهاجران به اردوغان رأی دهند. شیرین نیز معتقد است «در سال های اخیر احزاب سیاسی آلمان به دلیل نفرت از اردوغان، کلا از ترک های محافظه کار فاصله گرفتند. این کار واکنش مردم را بر می انگیزد و باعث می شود که آنها بیشتر از اردوغان حمایت کنند»
شیرین ادامه می دهد: «با وجودی که من 43 سال است در آلمان زندگی می کنم هنوز نمی توانم در انتخابات محلی شرکت کنم. این محرومیت من را ناراحت می کند ولی در ترکیه حق رأی دارم؛ افتخار می کنم که بتوانم در تعیین سرنوشت مردم مشارکت کنم».
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما