پنج اصل فراموش شده اسلام

سخن درباره‌ی پنج آیه‌‌ی مهجور قرآنی است که در پنج بخش به‌طور خلاصه بیان می‌شود:

بخش اوّل:

قال الله تعالی «وَقَالَ الرَّسُولُ يَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا»؛ پیامبر فرمود: «‌پروردگارا این امّت قرآن را به کنار گذاشتند.» شاکی پیامبر ـ‌ صلی الله علیه و آله و سلم ـ است که به خدا شکایت می‌کند و موضوع شکایت دوری از قرآن است، در این آیه به جای کلمه‌ی «هجروه» از «اتَّخَذُوا مَهْجُورًا» استفاده شده، که بر تعمد و استمرار بر ترک قرآن دلالت دارد. در حالی مسلمانان دوری از قرآن را برگزیدند که در آیه‌ای دیگر خداوند با بیان: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اسْتَجِيبُواْ لِلّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاکم لِمَا يُحْيِيکمْ» آنان را به تمسک به قرآن امر نموده است زیرا که قرآن سبب حیات انسانی می‌شود و ترک آن سبب هلاکت می گردد.

و همچنین پیامبر ـ‌ صلی الله علیه و آله و سلم ـ با بیان «ما إن تمسَّكتُم بهما، لن تضلُّوا بعدي أبدا» به تمسک جستن به قران و عترت وصیت نموده است. امّا متأسفانه امّت اسلامی هر دو امر را ضایع کردند. از قرآن تنها خط و رسم آن را برگزیده و معنا را تحریف کردند و عترت نبوی را با قتلشان و رویگردانی از آن‌ها خذلان نمودند و با این شیوه از هر دو بی‌بهره ماندند.

بخش دوّم:

از آیات فراموش شده می‌توان به پنج اصل اشاره کرد:

1. ‌برادری اسلامی: مسلمانها مانند برادر با یکدیگر برخورد کنند در شادی و غم یکدیگر شریک باشند و حقوق یکدیگر را به‌جا آوردند.

2. امّت واحده: برچیده شدن تمام مرزهای جغرافیایی و سیاسی در کشورهای اسلامی و برابری همه مسلمانان با نژادها، ملیت‌ها، زبان‌ها و رنگ‌های مختلف در برابر قانون.

3. تکثرگرایی (پلورالیزم (Pluralism  )): مهیا ساختن زمینه‌ی فعالیت برای اندیشه‌ها و نظریات مختلف و فراهم نمودن امکانات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی برابر برای انها.

4. آزادی: تنها از کارهایی که در شرع مقدّس اسلام حرام است ممانعت شود و در سایر امور مردم از آزادی عمل برخوردار بوده دست و پای آنان با قوانین زائد بسته نشود و قوانین اجتماعی تنها برای خدمت به مردم باشد.

5. شورا: یعنی همه‌ی مردم در تصمیم‌گیرهای سیاسی در چارچوب شرع مشارکت داشته باشند.

بخش سوم:

این گزینه‌ها تنها تئوری نیستند بلکه در عمل قابلیت اجرایی شدن دارند. همچنان که نه تنها در دوران پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و امیرالمؤمنین ـ ‌علیه السلام ـ بلکه در زمان حاضر در بسیاری از کشورهای غیرمسلمان به اجرا درآمده‌اند؛ در حالی که امیرالمؤمنین ـ‌ علیه السلام ـ‌ می‌فرماید: اللّه َاللّه َفی‌القرآنِ، لا یَسبِقُکُم بالعَمَلِ بهِ غَیرُکُم؛ شما را سفارش می‌کنم در عمل به قرآن مراقب باشید دیگران بر شما سبقت نگیرند. در موارد ذیل می‌بینیم که این قوانین در دوران ما شکل عملی به خود گرفته است.

1. ملیت‌های مختلف در کانادا زندگی می‌کنند درحالیکه قانون برای همه‌ی آنها برابر است و اخوت و برابری به اجرا گذاشته شده است.

2. بیست و پنج کشور تشکیل‌دهنده‌ی اروپا مرزها را در بین خود شکسته‌‌اند و با مساوات در حقوق و اقتصاد بین خود، امّت واحده را به نمایش گذاشته‌اند.

3. با وجود برخی تفاوت‌ها که بین دموکراسی و حکومت شورایی وجود دارد - در حکومت شورایی، مردم‌سالاری و پاسداشت حقوق شهروندی پررنگ‌تر است - در ژاپن و کشورهای دموکراتیک دیگر می‌بینم که تکثرگرایی، آزادی و شورا شکل اجرایی به خود گرفته است.

بخش چهارم:

چرا مسلمانان این پنج آیه را ترک کرده‌اند؟

1. اصلی‌ترین دلیل کنار گذاشتن اهل‌بیت ـ علیهم السلام ـ‌ است که مسلمانان آنها را از مرتبه‌ای که خدای تعالی برای آنان در نظر گرفته است خلع کرده‌اند.

2. عدم ایجاد آگاهی در زمینه‌ی این پنج اصل قرانی

3. اشتباه در تطبیق و یا به عمد بر بعضی امور که واکنش منفی مردم را در پی داشته‌اند نام این اصول گذاشته می‌شود مثلاً بر انقلاب نام شورا گذاشته شود.

4. بسیاری از رهبران جامعه و آنان که در مرتبه‌ی اُسوه برای خلق هستند به این اصول توجه ندارند.

بخش پنجم:

راه و شیوه‌ی آیت‌الله سید محمد شیرازی (ره) در راستای نیل به این اصول بود که از آن جمله به موارد ذیل اشاره می‌کنیم:

1. برداشت این اصول از قرآن، روایات و سیره‌ی پیامبر و ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ و در نتیجه می‌بینیم ایشان در موضوعات فقهی مختلف مانند: سیاست،‌ اقتصاد،‌ دولت و جامعه‌ دارای تألیفات متعدد هستند که 50  جلد از 160 جلد موسوعه‌ی فقهی ایشان را تشکیل می‌دهد.

دوم: بیان مواردی از تاریخ اسلام که در آن‌ها این آیات پنج‌گانه اجرایی شده است.

سوم: ایشان مواردی را که در عصر حاضر این اصول در عرصه‌ی واقع اجرا شده است را بیان می‌نمود و از آن جمله به تجربیات هندوستان زیاد اشاره می‌کرد زیرا شرایط آن کشور به سرزمین‌های اسلامی شباهت زیادی داشته است.

چهارم: هر اندیشه‌ای در جهت اجرایی شدن، نخست لازم است ابعاد و زوایای آن از نظر علمی و نظری روشن شود در همین راستا ایشان آن اصول پنج‌گانه را مورد بحث و کنکاش قرار می‌داد.

پنجم: ایشان در سخنرانی‌ها و نوشتارهای خود این اصول اساسی را تکرار می‌نمود تا در ضمیر مسلمانان وارد شود و از حالت فراموشی به اصول مسلم زندگی اجتماعی تغییر شکل دهد.

ششم: از آنجا که برخی شکل‌های این اصول پنجگانه به نظریه‌های غربی شباهت دارد به‌دلیل ستمی که استعمارگران به سرزمین‌های اسلامی روا داشته‌اند نوعی حالت عدم پذیرش در برابر این اصول در مسلمانان ایجاد شده است و گروهی از این اصول رویگردان شده‌اند. آیت‌الله شیرازی با تمسک به مسلمات دین اسلام هر آنچه در تعارض با آنها باشد را کنار می‌گذاشت و با این شیوه بین مسلمات دین و پدیده‌های نوظهور جمع می‌کرد.

هفتم: آیت‌الله شیرازی در راستای نیل به این اهداف خود را فدا کرد زیرا که همیشه مصلحان مورد اتهام قرار می‌گیرند و قدر و ارزش آن‌ها به وسیله‌‌ی انسان‌های معاصرشان شناخته نمی‌شود.

هشتم: از آنجا که اندیشه‌‌ی درست عاقبت پیروز می‌شود و اهداف نادرست راه به نابودی دارد و سعی و تلاش ما تنها این سیر را تسریع می‌کند، ایشان که عاقبت راه در پیش گرفته را می‌دانست هیچ‌گاه از تلاش مأیوس نمی‌شد.

و در آخر از خداوند متعال برای خودم و شما توفیقات روزافزون برای خدمت به قرآن و عمل به آن را مسئلت دارم.

منبع: پیام ایت الله سید جعفر شیرازی به همایش بزرگداشت آیت الله العظمی سید محمد شیرازی(ره)