لبنان پناهگاه مجرمان

سه سال پیش در همین ماه، دادگاه ویژه لبنان در هلند «سلیم عیاش» را به جرم ترور رفیق حریری به شکل غیابی محکوم کرد؛ ولی با گذشت این مدت، عیاش هنوز دستگیر نشده و گمان نمی رود که هرگز عدالت در مورد او اجرا شود

این ماه همچنین سالگرد انفجار اوت 2020 بندر بیروت است که در آن بیش از 200 نفر کشته، بیش از 6000 نفر زخمی و حدود 300000 نفر آواره شدند. در این مورد نیز تحقیقات پیرامون اینکه چه کسی مسئول انفجار بود، هیچ پیشرفتی نداشته است. این فاجعه در پی انفجار 3000 تن آمونیوم نیترات رخ داد که به شکل نامناسبی در انباری در بندر بیروت ذخیره شده بود

اینکه تاکنون هیچکس از بابت این دو رویداد محکوم نشده است، فرهنگ معافیت از مجازات در بین مقامات لبنانی را برجسته کرده و نشان می دهد که این کشور به پناهگاه خوبی برای جنایتکاران و مظنونان شناخته شده بدل شده است. این مشکل از دیرباز در لبنان وجود داشته و دولت لبنان هیچ تلاشی برای پایان دادن به این روند نمی کند. با گذشت سه سال از بحران اقتصادی لبنان، این کشور به شدت به حمایت بین المللی وابسته است؛ ولی پاسخگو نبودن مجرمان در بیروت و فرار آنها از قانون، ادامه کمک های بین المللی را با پرسش هایی مواجه می کند

برخورد با مجرمانی که از خارج به لبنان فرار می کنند کار راحتی نیست؛ زیرا قوانین لبنان استرداد اتباع این کشور را ممنوع می کند. البته در گذشته استردادهایی انجام شده است؛ سال 2019 بیروت یک شهروند آمریکایی-لبنانی را به اتهام ربودن پسر 4 ساله خود به آمریکا تحویل داد. گاهی نیز لبنان به جای استرداد، افراد مجرم را در داخل کشور تحت تعقیب قرار دهد و آنها را محکوم می کند؛ ولی تعقیب مجرمان به ندرت اتفاق می افتد و همین امر این کشور را به بهشتی امن برای قانون شکنان بدل کرده است

در آخرین مورد از این دست، رامی عدوان سفیر لبنان در فرانسه ماه ژوئن به تجاوز به دو کارمند زن سفارت متهم شد. پس از بررسی ادعاها، پاریس از بیروت خواست مصونیت او را لغو کند تا در فرانسه مورد پیگرد قانونی قرار گیرد؛ ولی وزارت خارجه به جای وادار کردن سفیر به مواجهه با این اتهام، او را به بیروت فراخواند و بدین ترتیب از وی در برابر پیگرد قانونی محافظت کرد

در موردی دیگر ماه مه فرانسه و آلمان حکم بازداشت بین المللی ریاض سلامه رئیس سابق بانک مرکزی لبنان را به اتهام فساد صادر کردند. سلامه که این هفته پس از 30 سال خدمت از سمت خود کناره گیری کرد، متهم به سرقت حدود 300 میلیون دلار از بانک مرکزی در دوران تصدی خود است 

قوه قضائیه لبنان دستور توقیف گذرنامه سلامه را صادر کرد تا از سفر او به خارج جلوگیری کند؛ ولی به نظر می رسد که هدف اصلی دولت این باشد تا از شهادت او در دادگاههای اروپا علیه دیگر سیاستمداران و بانکداران ارشد لبنانی جلوگیری کند

یکی از مشهورترین مجرمانی که در لبنان پناه گرفت و از مجازات فرار کرد، کارلوس غصن مدیرعامل سابق رنو و نیسان بود. این تاجر که تابعیت لبنانی-برزیلی-فرانسوی دارد، سال 2018 در ژاپن به دلیل سوء رفتار مالی و سوء استفاده از دارایی های شرکت دستگیر شد. غصن سال 2019 با وثیقه آزاد شد و با رفتن به لبنان از تعقیب و مجازات فرار کرد. اکنون علیرغم اینکه وی از جانب توکیو و پاریس تحت تعقیب است، با همسرش براحتی در بیروت زندگی می کند و دارایی وی 70 میلیون دلار تخمین زده می شود

جدای از موارد گفته شده، دهها ترور سیاسی در لبنان همچنان بدون پیگرد باقی مانده است. در بین اینها پرونده حریری یک استثنا بود زیرا که سرانجام نام یک نفر به عنوان مجرم برده شد. بیشتر قتل های سیاسی که توجه مردم را برمی انگیزد، حتی مورد بررسی قرار نمی گیرد. برای مثال در فوریه 2021 لقمان سلیم منتقد حزب الله ترور شد؛ ولی هیچ پیشرفتی در پرونده او حاصل نشده است. در دسامبر 2022 یک حافظ صلح ایرلندی در جنوب لبنان به قتل رسید؛ پنج نفر در این حمله متهم شدند که تنها یک نفر بازداشت شده است

رویکرد نامناسب دولت لبنان در برقراری عدالت، می تواند سبب ناامیدی کشورهای کمک کننده شود. با گذشت سه سال از بحران مالی این کشور که شاهد کاهش 98 درصدی ارزش لیر و عدم پرداخت بدهی های دولت بودیم، لبنان اکنون به طور فزاینده ای به کمک های بشردوستانه و مالی خارجی متکی است. حمایت لبنان از عدوان، سلامه و غصن یک دهن کجی آشکار به فرانسه و آلمان است و این درحالی است که این دو کشور از جمله کشورهایی هستند که بیشترین کمک های مالی را به لبنان می کنند

عدم پاسخگویی دولت لبنان به درخواست کشورهای خارجی، اسباب نگرانی واشنگتن را نیز فراهم ساخته است. در سال های اخیر وزارت خزانه داری آمریکا –کشوری که بیشتر از آلمان و فرانسه به لبنان کمک مالی می کند- تعدادی از نخبگان لبنانی را بر اساس قانون ماگنیتسکی به اتهام فساد مورد تحریم قرار داد؛ اما در بیروت هیچ پیشرفتی در پرونده آنها مشاهده نشده است. در پی انفعال بیروت، برخی از سناتورهای آمریکایی به ویژه تد کروز خواهان پایان دادن به کمک های آمریکا به این کشور به دلیل فساد و مدارا با حزب الله شدند

تحریم ها ابزار مفیدی است ولی نمی تواند مشکل فرار مجرمان از تعقیب و مجازات را در لبنان حل کند و تجربه نشان داده است که دولت های مختلف لبنان –خواه متمایل به واشنگتن بوده اند یا دمشق یا تهران- فشار آمریکا و اروپا را نادیده گرفته اند. بنابراین امید چندانی باقی نمی ماند که انتخاب رئیس جمهوری جدید در لبنان یا روی کار آمدن دولتی جدید، به خودی خود منجر به تغییر سیاست این کشور شود

از این رو واشنگتن و شرکانش باید به جای تمرکز بر انتخاب رئیس جمهور، روی پاسخگویی دستگاه حاکمه لبنان تمرکز کنند و برای این منظور از سلامه شروع نمایند. رئیس بانک مرکزی باید در یک دادگاه اروپایی محاکمه شود و در صورت تمایل در مورد سیاست ها و افرادی که بحران مالی لبنان را تشدید کرده اند صحبت کند. در این راستا می توان سفر هیأت لبنانی به مجمع عمومی سازمان ملل در ماه سپتامبر را مشروط به استداد سلامه به فرانسه کرد

توقع پایین شریکان بین المللی لبنان از دولت این کشور، اسباب رنج مردم لبنان را فراهم کرده است. مشکل لبنان بی میلی دستگاه حاکمه نسبت به اجرای اصلاحات و پاسخگویی است. دولت فعلی اگر نمی تواند فعلا اعضای حزب الله را تحت تعقیب قرار دهد، می تواند از سایر مجرمان شروع کند

منبع: فارین پالیسی

مترجم: فاطمه رادمهر