در مورد ثروت معادن اوکراین چه می دانیم؟

قبل از تنشی که بین زلنسکی و ترامپ ومعاونش رخ داد، دو طرف در آستانه امضای توافق نامه ای در مورد موادمعدنی کمیاب اوکراین بودند

پیش از سفر زلنسکی به واشنگتن، ترامپ از اوکراین خواسته بود که حق بهره برداری از منابع طبیعی خود را به ایالات متحده واگذار کند. این منابع شامل عناصر نادر خاکی و مواد معدنی حیاتی همچون تیتانیوم و لیتیوم، زغال سنگ، نفت و ذخایر گاز طبیعی می شود

کارشناسان می گویند که ارزش و حجم دقیق ثروت معادن اوکراین نامشخص است و استخراج این مواد مستلزم سرمایه گذاری های بزرگی است که ممکن است سال ها طول بکشد تا نتیجه دهد. به عبارت دیگر این سرمایه گذاری ها مدت ها پس از پایان دوران ریاست جمهوری ترامپ، به بار خواهد نشست.

ارزش عناصر کمیاب خاکی اوکراین چقدر است؟

این عناصر نادر خاکی که زیر مجموعه مواد معدنی به شمار می روند، شامل 17 عنصر شیمیایی هستند که علیرغم اینکه از نادر بودن آنها صحبت می کنیم ،در واقع در سراسر جهان یافت می شوند ولی استخراج و فراوری آنها فرایند پیچیده و پرهزینه ای دارد. درحال حاضر چین بر زنجیره تأمین جهانی این مواد تسلط دارد؛ به عبارت دیگر استخراج، پردازش و عرضه این عناصر در کنترل چین است.

عناصر نادر خاکی به دلیل گسترده بودن کاربردشان در بخش های دفاعی و فناوری همچون موشک، تانک، لیزر، رایانه، تلویزیون، تلفن های هوشمند و نیز فناوری های انرژی های پاک، تقاضای بالایی دارند

کمیت و ارزش عناصر نادر خاکی اوکراین نامشخص است؛ به این دلیل که بررسی های زمین شناسی باید به روز باشد، حال آنکه نقشه های معدنی اوکراین مربوط به دوران شوروی است

ماه گذشته ترامپ در مورد توافق احتمالی معدنی با اوکراین به فاکس نیوز گفت: «من به اوکراینی ها گفتم که معادل 500 میلیارد دلار عناصر نادر خاکی می خواهم و انها با این خواسته موافقت کرده اند»

به عقیده کارشناسان ادعای ترامپ مبنی بر وجود ذخایر عناصر نادر خاکی به ارزش 500 میلیارد دلار در اوکراین غیرواقعی است و او ارزش این ذخایر را بیش از حد برآورد کرده است. بر اساس برخی تخمین ها، کل بازار جهانی عناصر نادر خاکی تنها حدود 12 میلیارد دلار ارزش دارد

اوکراین دارای ذخایر فراوانی از اسکاندیوم –یک عصنر نادر خاکی- است ولی اطلاعات دقیقی درباره این ذخایر وجود ندارد زیرا این اطلاعات را دولت اوکراین طبقه بندی و از دسترس عموم خارج کرده است. اسکاندیوم کاربردهای متنوعی –از تجهیزات نظامی گرفته تا کالاهای ورزشی- دارد

اوکراین همچنین دارای ذخایر نادر خاکی دیگری از جمله سریم، دیسپروزیم، اربیوم، گادولینیوم، هولمیوم، لانتانیم، لوتتیم، نئودیمیم، پرازئودیمیم، ساماریم، تولیوم و ایتریم است

مواد معدنی حیاتی اوکراین کدام است؟

اوکراین دارای مواد معدنی دیگری است که جزء عناصر نادر خاکی طبقه بندی نمی شوند ولی برای فناوری های تسلیحاتی، هواپیما و سایر فناوری های پیچیده، باارزش هستند

سازمان زمین شناسی ایالات متحده 50 ماده معدنی را فهرست کرده است که برای امنیت ملی و اقتصاد آمریکا «حیاتی» است. «مواد معدنی حیاتی» از کشوری به کشور دیگر فرق می کند و بستگی به کمبود این مواد در هر کشور و میزان وابستگی کشورها به واردات این مواد دارد. از جمله مواد معدنی حیاتی لیتیوم، آلومینیوم، کبالت، گرافیت و تیتانیوم است

کارشناسان ارزش دقیق مواد معدنی حیاتی اوکراین را نامعلوم می دانند و برآوردهای متفاوتی دارند. دلیل این برآوردهای متفاوت به تغییر قیمت کالاها، نیاز به بررسی های جدید زمین شناسی و چالش های لجستیکی استخراج و پالایش مواد معدنی برمی گردد. بر اساس پژوهشی که سال 2023 توسط مجله فوربس انجام شده، ارزش عناصر نادر خاکی و سایر مواد معدنی حیاتی اوکراین، مجموعا به 14.8 تریلیون دلار می رسد

در مورد ذخایر هیدروکربنی اوکراین چه می دانیم؟

اوکراین دارای مقادیر زیادی ذخایر هیدروکربنی باارزش از جمله زغال سنگ، گاز طبیعی و نفت است؛ اما بخش قابل توجهی از این ذخایر در قسمت هایی است که تحت اشغال روسیه قرار دارد. این ذخایر، سایت های گاز طبیعی فراساحلی در سواحل کریمه و ذخایر زغال سنگ و معادن شرق اوکراین را شامل می شود. بیش از نیمی از ذخایر و معادن زغال سنگ اوکراین و نیز حدود 20% از میادین و چاه های گاز طبیعی این کشور، در سرزمین های اشغالی قرار گرفته است

برآوردها در مورد ارزش بالقوه ذخایر معدنی و هیدروکربنی اوکراین متفاوت است. ولادیمیر لاندا اقتصاددان در مرکز استراتژی اقتصادی کیف، براورد می کند که ارزش منابع هیدروکربنی اوکراین به 360 میلیارد دلار می رسد

این مواد معدنی چقدر قابل استخراج است؟

در حال حاضر هیچ پروژه ای برای استخراج عناصر نادر خاکی در اوکراین در دست اجرا نیست و اجرایی شدن این پروژه ها به گفته کارشناسان یک دهه طول می کشد. ولی سایر مواد معدنی حیاتی و هیدروکربن ها در دسترس تر هستند؛ البته استخراج و فراوری این مواد نیز به سرمایه گذاری های بزرگی نیاز دارد. حمله روسیه به اوکراین آسیب شدیدی به شبکه برق این کشور وارد کرده و برای عملیات معدنکاری، ابتدا آسیب به شیکه برق باید برطرف شود

چالش دیگر این است که بخش قابل توجهی از منابع طبیعی اوکراین اکنون در مناطق تحت کنترل روسیه است. بر اساس برآوردها از سال 2022 حدود 20% از خاک اوکراین توسط ارتش روسیه اشغال شده و 40% از مواد معدنی حیاتی و عناصر نادر خاکی اوکراین، در این قسمت های اشغالی قرار گرفته است.

بنابراین گفتن اینکه آیا تقاضای ترامپ برای در اختیار گرفتن 500 میلیارد دلار از منابع اوکراین واقع بینانه است یا خیر، به این بستگی دارد که او به چه منابعی اشاره می کند. اگر تمرکز او روی عناصر نادر خاکی است، پس باید بگوییم که خواسته های او به دور از واقعیت است؛ ولی اگر به طیف گسترده تری از منابع از جمله مواد معدنی حیاتی و هیدروکربن ها اشاره دارد، در ان صورت خواسته واقع بینانه ای را مطرح کرده است

کدام کشور عرضه عناصر نادر خاکی را در کنترل دارد؟

چین بر زنجیره تأمین عناصر نادر خاکی تسلط دارد و استخراج و فراوری بخش عمده ای از این مواد در کنترل این کشور است. این موضوع باعث نگرانی آمریکا و سایر کشورها شده است زیرا در صورت بروز اختلاف بین چین و این کشورها، پکن می تواند دسترسی رقیبان و دشمنان خود را به زنجیره تأمین این مواد حیاتی قطع کند

در تأمین مواد معدنی حیاتی نیز، هم چین و هم روسیه از بازیگران اصلی در عرضه این مواد در سطح جهان هستند و این موضوع می تواند آمریکا را در موقعیت آسیب پذیری قرار دهد. اگر ایالات متحده به منابع معدنی اوکراین دسترسی پیدا کند، این امر می تواند از وابستگی این کشور به چین و روسیه برای تأمین مواد معدنی حیاتی بکاهد

منبع: ان بی سی

مترجم: فاطمه رادمهر