متن گفت و گوی سفیر اسبق ایران در آلمان و عضو پیشین تیم مذاکره کننده هسته‌ای را با دنیای اقتصاد در ادامه می خوانید:
*محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی اخیرا در گفت‌وگو با وال استریت ژورنال گفت: «ما باید برای اجتناب از بروز رویارویی نظامی، [در تشدید فشار بر ایران] موفق شویم. چنانچه موفق نشویم، احتمالا در ۱۰ تا ۱۵ سال آینده با ایران وارد جنگ خواهیم شد». منظور محمد بن‌سلمان از این سخنان چیست؟ او دقیقا چه پروژه‌ای را درباره ایران دنبال می‌کند؟ او از بازه زمانی ۱۰ الی ۱۵ ساله برای یک رویارویی نظامی احتمالی با ایران سخن گفته است، اعلام این بازه زمانی برای ورود به جنگ با یک کشور دیگر کمی غیرطبیعی است. انتخاب این بازه زمانی چه معنا و مفهومی دارد؟
من در اوایل کار ترامپ در کاخ سفید، طی مقاله‌ها و مصاحبه‌های متعدد به مسوولان ایران هشدار دادم که مثلث همکاری تل آویو-واشنگتن-ریاض علیه ایران تشکیل خواهد شد و تقسیم کاری به این شکل صورت خواهد گرفت: طراحی و برنامه‌ریزی به‌عهده تل آویو، تامین مالی به‌عهده ریاض و فشار و زور توسط واشنگتن. در آن مقطع برخی در داخل نوشتند که فلانی با بزرگ کردن عربستان و اسرائیل، قصد بزک کردن آمریکا را دارد! منتهی امروز این مثلث نه تنها شکل گرفته، بلکه عملیات گسترده‌ای علیه ایران را آغاز کرده است و این واقعیت هم برهمگان آشکار شده است. یکی از استراتژی‌های طراحی شده از سوی تل آویو، ایجاد فضای ترس و وحشت درمورد ایران درافکار عمومی جهان است که هرسه عضو مثلث به‌طور مشترک، سازمان یافته و مستمر، در مواضع سیاسی خود به آن دامن می‌زنند. هدف هم این است که از همکاری‌های اقتصادی و سیاسی و امنیتی دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی جامعه جهانی با ایران جلوگیری کرده، ایران را درسطح منطقه‌ای و جهانی منزوی کنند، اوضاع اقتصادی داخلی ایران را به‌هم ریخته تا از طریق فشارهای بین‌المللی، منطقه‌ای و داخلی زمینه فروپاشی از داخل را درایران فراهم و ایران را دچار سرنوشتی مشابه کشورهای افغانستان و لیبی کنند. طرح احتمال جنگ با ایران در ۱۰-۱۵ سال آینده نیز درواقع با این هدف صورت می‌گیرد که شرکت‌های بزرگ بین‌المللی را از سرمایه‌گذاری‌های درازمدت درایران منصرف کنند. ایجاد یاس جهانی درمورد آینده ایران یکی از خطوط جنگ روانی و تبلیغاتی مثلث مذکور است.
*ایران و عربستان در شرایط فعلی مشخصا در دو حوزه یمن و سوریه با یکدیگر اختلاف دارند. این در شرایطی است که ایران همواره اعلام آمادگی کرده تا بحران‌های منطقه‌ای را با استفاده از راه حل سیاسی حل و فصل کند. اما به نظر می‌رسد شرایط برای یک گفت‌وگوی سیاسی میان ایران و عربستان فراهم نیست. موانع گفت‌وگو میان دو طرف چیست؟ چرا تهران و ریاض نمی‌توانند پشت میز مذاکره بنشینند؟
درسال ۹۰، یکی ازروسای پیشین سازمان اطلاعاتی اسرائیل(موساد) در جلسه‌ای دراروپا گفته بود درست است که کشورهای ۱+۵ با ایران درمورد موضوع هسته‌ای مذاکره می‌کنند اما سرنوشت هرتوافقی با ایران را تل‌آویو تعیین خواهد کرد. شما شاهد بودید که نتانیاهو از ابتدا درمقابل توافق هسته‌ای با ایران ایستاد. باوجودی که اوباما باقدرت او را سرجای خود نشاند و برجام را نهایی و عملیاتی کرد اما با رفتن اوباما و روی کار آمدن ترامپ، نتانیاهو نقش تعیین‌کننده‌ای درمورد سرنوشت برجام پیدا کرده و تاکنون هم در تخریب آن موفق عمل کرده است و تا نابودی آن هم از پای نخواهد نشست. اسرائیل همزمان همین نقش را درمورد روابط اعراب و ایران بازی می‌کند. امروز این تل آویو است که سیاست‌های منطقه‌ای ریاض علیه ایران را مدیریت می‌کند. ایران اخیرا گفت‌وگوهایی را درمورد یمن با چهار کشور اروپایی آلمان، فرانسه، انگلیس و ایتالیا داشت. طرف‌های اروپایی استنباط مثبتی از حسن نیت ایران در این گفت‌وگوها داشتند و واشنگتن را مطلع کردند. محمد بن‌سلمان در سفر اخیر خود به واشنگتن با طیف وسیعی از سیاست‌مداران آمریکایی شامل برخی از اعضای کابینه اوباما دیدار کرد. یک وزیر دولت اوباما ولیعهد سعودی را تشویق به گفت‌وگو و همکاری با ایران درمورد یمن کرد. محمد بن سلمان جواب داده که به‌زودی تحولاتی در یمن رخ می‌دهد که ورق به نفع عربستان و به ضرر ایران به‌طور کامل باز خواهد گشت و لذا نیازی به گفت‌وگو با ایران نیست.
اینکه محمد بن سلمان ایران و ترکیه و گروه‌های مقاومت را محور شرارت خواند، اسرائیل را عملا به رسمیت شناخت، تمام توان مالی و سیاسی خود را علیه ایران بکارگرفته، ایران را بدتر از دوران نازی‌های هیتلری خواند، شعار جنگ علیه ایران می‌دهد،همه و همه به روابط و توافقات محرمانه سرویس اطلاعاتی اسرائیل با ریاض برمی‌گردد. واقعیت این است که امروز تل آویو نه تنها میان روابط واشنگتن و تهران، بلکه بین روابط ریاض با تهران نیز نشسته و تشدید خصومت‌های غربی – عربی علیه ایران را مدیریت می‌کند و این مهم‌ترین مانع بهبود روابط ایران و عربستان است.
*سمت و سوی تنش میان ایران و عربستان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا دو طرف واقعا در حال حرکت به سمت یک جنگ تمام عیار هستند یا هدف از فشارها و تهدیدهای عربستان صرفا مهار ایران، اعمال تحریم‌ها و بازگرداندن تهران به وضعیت پیش از توافق هسته‌ای است؟
ترامپ علاقه‌ای به جنگ با ایران ندارد. اسرائیل و عربستان هم جرات ورود به جنگ با ایران راندارند. طراحی تل‌آویو برمبنای «جنگ سرد و نرم با ایران» است که عملیاتی هم شده و گسترش خواهند داد. تکرار شعار جنگ با ایران بخشی از طرح جنگ نرم بدون ورود به جنگ سخت افزاری است. هدف آنها این است که شرایط بین‌المللی علیه ایران را به ماقبل برجام برگردانند. منتها باید به‌طور جدی نگران سیاست‌های جان بولتون مشاور جدید امنیت ملی و پمپئو وزیر خارجه جدید آمریکا بود. آنها درصدد فرصت برای راه‌اندازی جنگ با ایران خواهند بود هرچند جا انداختن چنین موضوعی در داخل آمریکا و درصحنه بین‌المللی بسیار دشوار خواهد بود.
*محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران و پیش از او جنابعالی پیشنهاد ایجاد یک ساز و کار امنیت دسته جمعی برای خاورمیانه را مطرح کرده بودید، به باور شما چه موانعی برای عملی شدن این ایده وجود دارد؟
مانع اصلی مثلث تل آویو-واشنگتن-ریاض است. ایجاد سیستم همکاری منطقه‌ای بین قدرت‌های اسلامی همچون ایران و عربستان، خط قرمز اسرائیل است.
*در شرایطی که به نظر می‌رسد ریاض بیش از هر زمان دیگری به واشنگتن نزدیک شده است، ترامپ در پاسخ به خواست سعودی‌ها برای ماندن آمریکا در سوریه از ریاض طلب پول و هزینه می‌کند، چه برداشتی می‌توان از این سخنان داشت؟ بسیاری می‌گویند هدف ترامپ فقط دوشیدن عربستان است. آیا این گزاره صحیح است یا حقایق دیگری در این زمینه وجود دارد؟
اگرخاطرتان باشد دراولین هفته‌های کار ترامپ، من در مطلبی که در رسانه‌های داخل منتشر شد، گفتم که ترامپ قصد دارد در دوره اول ریاست جمهوری خود ۲ هزار میلیارد دلار از ثروت کشورهای حاشیه خلیج فارس به‌ویژه عربستان را جذب اقتصاد آمریکا کند. او بدون توقف این استراتژی را دنبال کرده است. محمد بن سلمان هم در سیاست‌های منطقه‌ای خود در باتلاق فرورفته و هم درداخل کشورش با چالش‌های جدی مواجه است. او برای حفظ قدرت، خزانه کشورش را دراختیار تل آویو و کاخ سفید قرار داده است. ترامپ به‌دنبال این است که در دور اول ریاست جمهوری خود حداقل یک هزار میلیارد دلار از سعودی‌ها بگیرد، حال یا با فروش اسلحه، یا تامین مالی پروژه‌های زیربنایی درآمریکا، یا با پرداخت هزینه‌های حضور نظامی آمریکا در منطقه یا خرید نیروگاه‌های هسته‌ای.
*دلیل مخالفت عربستان با برجام چیست؟ به هرحال برجام هرگونه احتمال مسلح شدن ایران به سلاح هسته‌ای را منتفی کرده است. چرا عربستان با برجام هم مخالفت می‌کند؟
برجام یک جسم دارد و یک روح. جسم برجام درواقع همان مواردی است که در متن توافق‌نامه آمده، همچون پذیرش حقوق هسته‌ای ایران، رفع تحریم‌های هسته‌ای، خروج از فصل ۷ منشور شورای امنیت سازمان ملل. اما روح برجام فراهم کردن زمینه تعاملات گسترده جهانی با ایران است که درصورت تحقق، نقش و جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی ایران را می‌تواند متحول کند. مشکل اصلی نئوکان‌های آمریکا، صهیونیست‌ها و عربستان و متحدانش هم با جسم برجام است و هم با روح آن.
*و سوال آخر! آیا چشم‌انداز روشنی برای پایان تنش در خاورمیانه به‌طور کلی و بین ایران و عربستان به‌طور خاص متصور هستید؟ دورنمای وضعیت تنش‌آلود در منطقه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
برای مقابله با تهدیدهای منطقه‌ای و بین‌المللی فعلی، قبل از هرچیز نیازمند انسجام و وحدت ملی درداخل همراه با رضایتمندی واقعی مردم هستیم که متاسفانه درشرایط داخلی فعلی در ایران، چنین وضعیتی مشاهده نمی‌شود. مردم از وضعیت اقتصادی رنج می‌برند و رضایت ندارند. هرروز هم درخبرها شاهد تشدید اختلافات سیاسی درداخل هستیم. فوری‌ترین حادثه در پیش رو تصمیم ترامپ ظرف چند هفته آینده درمورد برجام است. من نظرات کارشناسان متعددی در آمریکا را جویا شده‌ام. اکثرا معتقدند که ترامپ از برجام خارج خواهد شد. درصورت چنین اتفاقی، واکنش ایران درتعیین سطح بحران احتمالی پیش رو بسیار تعیین‌کننده خواهد بود. هدف محور تل آویو-ریاض این است که با خروج احتمالی ترامپ از برجام، شرایط بین‌المللی و داخلی ایران را به‌گونه‌ای به‌هم بریزند که قابل جمع کردن نباشد. لذا تهران باید بسیار مدبرانه عمل کند تا مبادا بهانه به دشمن داده شود. تمام تلاش تل‌آویو این است که قبل از انتخابات کنگره آمریکا در آبان ماه سال جاری، برجام را به‌دست ترامپ به‌گونه‌ای نابود کند که برگشت‌پذیر نباشد. آنها احتمال می‌دهند که دموکرات‌ها در انتخابات کنگره پیروز شوند و معادلات سیاسی داخل آمریکا تغییر کند. علاوه بر این، ایران باید قاعده بازی درسطح منطقه‌ای و بین‌المللی را عوض کند. برجام شانس چنین امکانی را به‌وجود آورده است. پتانسیل‌هایی که برجام برای سیاست خارجی ایران فراهم کرده بسیار فراتر از موضوع هسته‌ای است. هنر استراتژیست‌های ایران در مقطع کنونی استفاده از ظرفیت‌های پنهان برجام در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی است به‌گونه‌ای که طراحی‌های بدخواهان ایران را عقیم کند
*دنیای اقتصاد
نظر شما