اوایل این ماه واشنگتن پست مقاله ای در مورد صلح ابراهیم (توافق اسرائیل با امارات و بحرین) منتشر کرد و انتقاداتی به آن وارد نمود؛ از جمله اینکه بازیگران اصلی این توافق در اقدام خود انگیزه انتخاباتی داشتند، توافق سبب تحکیم استبداد و درگیر شدن آمریکا در جنگ های فرقه ای منطقه می شود و خیانتی است به آرمان فلسطین. این مقاله از نظر کسانی که پیامد صلح ابراهیم را عادی سازی یهود و یهودیت در جامعه عرب و مسلمان می دانند و آن را امری مهم می شمارند، بی تفاوت عبور می کند.
من به عنوان کسی که حداقل از منظر فرهنگی یهودی هستم، می بینم که مدتها است اماراتی ها برای کشف و درک یهودیت و ارتباط با یهودیان در حال کوشش هستند و این توافق نیز تلاشی است در همین راستا. من نسبت به هویت خودم احساس تعلق زیادی دارم اما بدان معنا نیست که از قانون و عرف یهودیت تبعیت می کنم؛ وقتی مجبور شوم به کنیسه بروم، این کار را با غرولند انجام می دهم و در روز کیپور که یهودیان روزه می گیرند، به دور از چشم دیگران غذا می خورم و بنابراین نگاهم به قضایا به دور از تعصبات مذهبی است.
از دید من آنچه امارات از طریق صلح ابراهیم انجام می دهد و تلاش های گسترده تری که در ایجاد ارتباط با سایر مذاهب و باورها به ویژه کاتولیک های رومی می کند، فراتر از حد معمول است. شرایطی که من با شروع سفر به خاورمیانه و زندگی در آن منطقه طی سه دهه با آن مواجه شدم و به آن خو کردم، به هیچ عنوان اینگونه نبود. طی مدتی که در اواخر دهه نود و اوایل دو هزار میلادی در قاهره بودم، از اینکه ضدیت با صهیونیسم بخشی از گفتمان سیاسی آن کشور بود شگفت زده نشدم و این امر مطابق انتظارم بود؛ اما آنچه مرا تکان داد، این بود که یهودی ستیزی بخشی از گفتمان فرهنگی مصر بود. این پدیده بدلیل کناره گیری دولت از عرصه های مهمی چون آموزش و فرهنگ و واگذار شدن این عرصه ها به اخوان المسلمین رخ داده بود و البته موضع قهری رژیم در برابر اسلام گرایان نیز در ایجاد حس یهودی ستیزی نقش داشت.
در عربستان به دانش اموزان می آموختند که یهودیان زادگان خوک و میمون هستند. وقتی 26 سال قبل در دمشق درس می خواندم، با اخبار و روایت های ضدیهودی مواجه شدم که راویانش هیچ تمایزی بین یهودیت و صهیونیست نمی گذاشتند. بنابراین اینکه در خاورمیانه عده ای معتقدند هدف انتقاداتشان اسرائیل است و با یهودیان مشکلی ندارند، سخنی است بی پایه و غلط و نادرستی آن را می توان از تصویر مضحک و زشتی که در منطقه از یهودیان ترسیم می شود دریافت.
امضای توافق صلح ابراهیم باعث تغییر در دیدگاه و باورهای اعراب نسبت به یهودیان خواهد شد و رابطه آنان با اسرائیل، علاقه به شناخت بهتر یهود و یهودیت را در میان اعراب ایجاد خواهد کرد. امری که از هم اکنون تأثیر خود را گذاشته است؛ چنانکه روزنامه انگلیسی زبان خلیج تایمز به مناسبت روش هاشانا (سال نوی یهودیان) ضمیمه ای منتشر کرد؛ ابوظبی برای یهودیانی که سال نوی خود را در این شهر جشن می گیرند خدماتی در نظر گرفت و دولت دستور داد که در هتل ها و خطوط هوایی این کشور، کوشر جزء منوی غذا قرار گیرد. در ادامه رویه چند سال اخیر، وزیر خارجه امارات عبدالله بن زاید در توئیتی با نوشتن «شانا توا» برای یهودیان سال خوبی را آرزو کرد.
توجه به این نکته ضروری است که حتی پیش از صلح ابراهیم، اماراتی ها تلاش و زمان زیادی را صرف ساخت مجتمعی بین الادیانی در ابوظبی نمودند که خانه ادیان ابراهیمی نامیده می شود و به عنوان مرکزی برای ترویج گفتگو و مدارای مذهبی، مسجد، کلیسا و کنیسه را به یکدیگر پیوند می دهد. ابتدای امسال به یکی از خاخام های مشهور واشنگتن که در فرودگاه منتظر پرواز خود بود تا از امارات به آمریکا بازگردد، برخوردم؛ وی برای شرکت در یکی از برنامه های دولت امارات جهت ترویج بردباری و گفتگوی بین ادیان به آنجا آمده بود.
من مطمئن هستم که بسیاری به رابطه امارات با یهودیان نگاه بدبینانه دارند و معتقدند امارات از این کار بدنبال منافع خودش است و نیت خیری ندارد. چنانکه همین الان هم اعتراضات و انتقاداتی که در توئیتر می شود را می بینم؛ کسانی که به سابقه دهشتناک این کشور در یمن یا حقوق بشر اشاره می کنند و معتقدند که هدف امارات این است که خود را الگویی از تساهل و مدارا نشان دهد حال آنکه مخالفان سیاسی اش را زندان می کند. البته تمام این انتقادات به جا است و من هم ساده لوح نیستم؛ اما می خواهم نیت اماراتی ها را در اینکه واقعا بدنبال عادی سازی یهودیت در بین مسلمانان هستند باور کنم و حتی اگر این رابطه صرفا در حد دولت ها باقی بماند باز هم به آن راضی ام. این بهتر از شرایط گذشته است که در آن کشورهای منطقه بر سر نفرت پراکنی علیه یهود با یکدیگر رقابت می کردند.
به نظر می رسد که حرکت اماراتی ها، پویایی و انگیزه ای مثبت در کل منطقه ایجاد کرده است. سعودی ها که علیرغم فشار دولت ترامپ همچنان در برابر ایجاد رابطه با اسرائیل مقاومت می کنند، در حال بازنگری در خصوص رویکردشان نسبت به یهودیت هستند و این امر را در عراق و مصر نیز می توان دید.
آنچه اماراتی ها انجام می دهند -صرف نظر از اینکه دیگران در مورد نیت اماراتی ها چه فکر می کنند- موجب تغییرات مثبتی خواهد شد و منطقه به چنین تغییراتی نیاز دارد. بنابراین نویسندگان و روزنامه نگاران و تحلیلگران می توانند هرچه می خواهند از صلح ابراهیم انتقاد کنند. ممکن است آنچه می گویند درست باشد و عادی سازی رابطه بین امارات و اسرائیل آنگونه که طرفین توافق مدعی هستند خوب پیش نرود؛ اما برای منِ یهودی این توافق بیش از آن چیزی که توقع می رود، ثمربخش است. من منتظر حضور در کنیسه ابوظبی هستم حتی اگر در مسیر رفتن غرولند کنم.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما