با ادامه جنگ حماس و اسرائیل، بحث های زیادی پیرامون موضوع صهیونیسم شکل گرفته است
صهیونیسم یک جنبش ملی گرایانه است که معتقد است سرزمینی که در کتاب مقدس آمده و نام اسرائیل بر آن گذاشته شده، متعلق به یهودیان می باشد. این جنبش نهایتا موفق شد در سال 1948 کشور اسرائیل را پایه گذاری کند. بنابراین آنچه باعث تشکیل کشور اسرائیل شد، چیزی است که ما آن را صهیونیسم سیاسی می نامیم. جنبش صهیونیسم، طیف های مختلفی از یهودیان را با باورهای متفاوت دربر می گیرد که همه آنها در تشکیل کشور یهود مشترک هستند.
اما تاریخ صهیونیسم چیست و تکامل ان چگونه بوده است؟
صهیونیست های مذهبی اغلب به این مسئله اشاره می کنند که در کتاب مقدس، خداوند سرزمین کنعان را به ابراهیم و فرزندانش –بنی اسرائیل- وعده داده و نام این سرزمین را به اسرائیل تغییر داده است.
یهودیان به دلایل مختلف تصمیم گرفتند که اواخر قرن نوزده، به فلسطین که آن زمان تحت حاکمیت عثمانی بود، مهاجرت کنند. اولین مهاجرت دست جمعی یهودیان بین سالهای 1882 تا 1903 رخ داد و بین 15000 تا 25000 یهودی به فلسطین مهاجرت کردند؛ به این ترتیب جمعیت یهودیان منطقه دوبرابر شد.
ولی صهیونیسم مدرن ربطی به دین و کتاب مقدس نداشت و با اهداف سیاسی ساخته شد. تئودور هرتزل پدر صهیونیسم مدرن محسوب می شود؛ او نخستین کسی بود که اهداف سیاسی را در این جنبش به وضوح بیان کرد
هرتزل در یک خانواده یهودی سکولار در مجارستان بزرگ شد؛ در وین پیش از آنکه روزنامه نگار و نمایشنامه نویس شود، به عنوان وکیل فعالیت داشت. او در ابتدا اعتقادی راسخ داشت که یهودیان اروپایی باید در فرهنگ اروپا جذب و ادغام شوند
اما پس از مشاهده شورش های یهودی ستیزانه در پاریس در سال 1895 دیدگاهش تغییر کرد و به این نتیجه رسید که هرگز نمی توان یهودی ستیزی را از بین برد. بنابراین یهودیان اروپایی را تشویق کرد که این قاره را ترک کرده و برای خود کشوری بسازند
او در اثری که سال 1896 با عنوان (دولت یهود؛ پیشنهاد راه حلی مدرن برای مسئله یهود) منتشر کرد، گفت یهودیان هرگز از یهودی ستیزی در امان نمی مانند مگر اینکه در جامعه ای زندگی کنند که در آن اکثریت باشند
کشوری یهود در خاورمیانه
هرتزل در یادداشت های روزانه خود در مورد جاهایی که یک کشور یهود می توانست شکل بگیرد، فکر می کرد و می نوشت. بیشتر گزینه های احتمالی او در آمریکای لاتین بود؛ اما سال 1904 او تمرکز خود را روی سرزمین موعود در خاورمیانه (از نیل در مصر تا فرات در عراق) گذاشت
اوایل دهه 1900 این منطقه تحت کنترل امپراتوری عثمانی بود و هرتزل بارها با مقامات عثمانی برای همراه کردن آنها با هدف خود، ملاقات کرد
دیدگاه او در مورد مردم بومی فلسطین، از دید بسیاری استعماری است ولی از آنجا که یهودیان، خود اصالتا بومی این سرزمین هستند، سازمان حقوق بشری ADL تشکیل کشور یهود در اسرائیل را استعمار نمی داند.
صهیونیسم سیاسی همزمان هم آرمان های ضد استعماری داشت و هم رفتارهای استعمارگرانه از خود نشان می داد. از یکسو بدنبال این بود که مردم یهود در سرزمینی که زمانی بومی آن بودند، بتوانند خود سرنوشت شان را تعیین کنند و از سوی دیگر برخی از هواداران این جنبش، رویکردهای استعماری داشتند و جمعیت موجود اعم از عرب ها و یهودیان بومی را، پست تر می دیدند
نیروی سیاسی درحال رشد
با افزایش مهاجرت یهودیان، صهیونیسم سیاسی در سطح بین الملل نفوذ بیشتری پیدا کرد. با نزدیک شدن به پایان جنگ جهانی اول، تغییرات ژئوپلیتیکی بزرگی در منطقه رخ داد. امپراتوری عثمانی روبه زوال بود و سال 1919 کنترل اردن و فلسطین به دست بریتانیا افتاد
سال 1917 بریتانیا در تلاش برای تضعیف قدرت عثمانی، از تشکیل کشور یهود در اعلامیه بالفور حمایت کرد؛ ولی بعدها در سال 1939 اعلامیه را رد کرد و گفت که سیاست دولت بریتانیا دیگر حمایت از سرزمین یهود نیست. با ادامه حکومت استعماری بریتانیا بر فلسطین، صهیونیست ها دست به اقداماتی خشونت آمیز زدند؛ سازمان های شبه نظامی مانند Irgun و Lehi بمب گذاری ها و حملاتی را علیه بریتانیای استعمارگر انجام دادند. کشتار دیریاسین در سال 1948 و قتل بیش از 100 فلسطینی در نزدیکی بیت المقدس، از دیگر اقدامات آنها بود
ظهور نازیسم در اروپا و پس از آن وقوع هولوکاست، صهیونیسم را در سطح جهان تثبیت کرد. فرار یهودیان از اروپا و شهرک سازی در فلسطین (که در آن زمان تحت سلطه بریتانیا بود)، منجر به افزایش جمعیت یهودیان از 50000 نفر در اوایل دهه 1900 به حدود 650000 نفر در سال 1948 شد
هدف اصلی صهیونیسم در 14 مه 1948 با اعلام تأسیس دولت اسرائیل به نخست وزیری دیوید بن گوریون محقق شد. درعرض چند ساعت جنگ درگرفت و حدود 700000 فلسطینی به کرانه باختری (که آن زمان متعلق به اردن بود) و غزه (که بخشی از مصر بود) و دیگر کشورهای همسایه گریختند
صهیونیسم در دنیای کنونی
با تشکیل کشور اسرائیل، سؤالات بسیاری در طول دهه ها ایجاد شده است؛ از جمله اینکه این کشور باید چگونه از خود در برابر دشمنانش محافظت کند؟ و چگونه باید به خودمختاری فلسطین پاسخ دهد؟
اسرائیل در ابتدا به برخی از فلسطینیان که کمتر از 20% از جمعیت اسرائیل را تشکیل می دهند، پیشنهاد شهروندی داد؛ اما پس از جنگ شش روزه و الحاق کرانه باختری و غزه به خاک خود، از اعطای شهروندی به میلیون ها فلسطینی ساکن در این مناطق خودداری کرد. همین امر باعث شد که فلسطینیان به مردمی بی تابعیت بدل شوند
صهیونیست های لیبرال و مدرن این ایده را که خودمختاری فلسطین و یهود در تضاد با یکدیگر است، رد می کنند. از نظر آنها حل این مشکل نیاز به راه حلی سیاسی دارد؛ آنها مدتها طرفدار راه حل دو کشوری بودند اما به مرور زمان برخی از صهیونیست های لیبرال این ایده را کنار گذاشته اند. آنها تنها راه حل پایدار را اعطای حقوق برابر و شهروندی به فلسطینی ها می دانند و با این ایده که اسرائیل باید تنها وطن یهودیان باشد، مخالف هستند. یکی از دلایل این تغییر عقیده، شکست در اتحاد کرانه باختری و غزه برای تبدیل شدن به کشور فلسطین است
گرچه قدرت صهیونیست های لیبرال در پارلمان اسرائیل کاهش یافته، ولی این جنبش هنوز در جامعه مدنی اسرائیل زنده و پویا است. برای مثال حزب B'Tselem در مستندسازی خشونت شهرک نشینان علیه فلسطینیان کرانه باختری و تبعیض نژادی بسیار فعال بوده است
اما از نظر بسیاری از صهیونیست های محافظه کار مذهبی و ملی گرا، اینکه فلسطینیان کرانه باختری حق تعیین سرنوشت خود را پیدا کنند، تهدیدی مستقیم علیه کشور یهود است؛ بنابراین آنها از استقلال فلسطین حمایت نمی کنند. این شکل از صهیونیسم، امروزه به جریان غالب در سیاست اسرائیل بدل شده است
رویکرد صهیونیست های مذهبی و ملی گرا، در زمان نخست وزیری نتانیاهو از لفاظی فراتر رفت و سال 2018 قانونی تصویب شد که حاکمیت در اسرائیل را منحصر به یهودیان می داند و حق شهرک سازی را تضمین می کند. این رویکرد از صهیونیسم تلاش کرده است تا محاصره غزه، انتقال اجباری فلسطینیان، بازداشت خودسرانه و بدون محاکمه و خشونت علیه فلسطینیان را به عنوان راه حل تنش بین اسرائیل و فلسطین توجیه کند
مترجم: فاطمه رادمهر
برای مطالعه بیشتر در باب تاریخ اسرائیل و چگونگی شکل گیری این کشور به مقاله ذیل مراجعه کنید:
نظر شما