این روزها آشفتگی‌های جهان باعث شده است که بسیاری از ما دچار استرس شویم. حتی اگر خود مستقیماً درگیر جنگ، از دست دادن شغل یا نوسانات بازار که پس‌انداز بازنشستگی‌مان را تحت تأثیر قرار می‌دهد نباشیم، ممکن است اطرافیان‌مان با این مسائل درگیر باشند.
کنترل استرس در چنین شرایطی کار آسانی نیست و وقتی افراد زیادی همزمان دچار استرس هستند، دوری از «سرایت استرس» – یعنی انتقال استرس از یک فرد یا گروه به دیگران – می‌تواند سخت باشد. مخصوصاً در دنیای امروز که شبکه‌های اجتماعی دائماً ما را در معرض اخبار نگران‌کننده قرار می‌دهند و باعث تشدید این استرس می‌شوند.
ناتالیا دوکه-ویلکنز، استادیار زیست‌شناسی در دانشگاه ایالتی کارولینای شمالی می‌گوید: «ما معمولاً بیشتر به جنبه‌های منفی خبرها توجه می‌کنیم و همان‌ها را با دیگران به اشتراک می‌گذاریم. این خودش یک منبع بزرگ سرایت استرس است، چون ما اجتماعی هستیم و برایمان مهم است که دیگران در چه وضعیتی به سر می برند.»
اما جلوگیری از سرایت استرس غیرممکن نیست؛ در عین حال گاهی به دوش کشیدن بخشی از استرس دیگران چیز بدی نمی باشد.
پژوهشگران می‌گویند: ایجاد ارتباطات اجتماعی قوی، فاصله گرفتن از موقعیت‌های استرس‌زا، تمرکز بر کارهای لذت‌بخش و پرهیز از دامن زدن به مشکلات، از راهکارهای مقابله با سرایت استرس هستند.
استرس چگونه به‌وجود آمد؟
استرس و واکنش‌های بدنی ما به آن – مانند تپش قلب، عرق کردن، بی‌قراری یا بی‌خوابی – در اصل برای کمک به زنده ماندن ما در برابر تهدیدات محیطی شکل گرفته‌اند.
استفانی دیمیتروف، استادیار روان‌شناسی اجتماعی در دانشگاه مونتانا می‌گوید: «استرس برای فرار از شکارچی‌ها ایجاد شده، نه برای اینکه مثلاً کاری را در مدت‌زمان کوتاهی تمام کنیم یا وظایف عقب‌افتاده را سریع انجام دهیم.»
دوکه-ویلکنز اضافه می‌کند: «اگرچه هدف نهایی استرس کمک به بقاست، ولی اگر طولانی‌مدت شود، می‌تواند به سلامت آسیب بزند.»
استرس مزمن باعث بالا ماندن مداوم هورمون‌هایی مانند کورتیزول و آدرنالین می‌شود، که می‌توانند ذخیره چربی را افزایش دهند، فشار خون را بالا ببرند، و عملکرد سیستم ایمنی را تغییر دهند. همچنین روی مغز اثر گذاشته و احتمال افسردگی و اضطراب را بیشتر می‌کند.
استرس قابل سرایت است
در انسان‌ها و دیگر حیوانات، «سرایت استرس» پدیده‌ای رایج است که در آن استرس یک فرد به دیگری منتقل می‌شود.
هانیا براندل، بوم‌شناس رفتاری، مشاهده کرده بود که پرندگانی که تحت استرس بودند، کمتر حرکت می‌کردند و کمتر با دیگران تعامل داشتند. جالب اینجا بود که این رفتار فقط در یک پرنده اتفاق نمی‌افتاد، بلکه کل گروه دچار استرس می‌شدند.
او می‌گوید: «اگر تصور کنید با پنج دوست در یک خانه زندگی می‌کنید و دو نفر از آن‌ها دائماً دچار استرس هستند، به‌مرور رفتار همه تغییر خواهد کرد.»
دوکه-ویلکنز می‌گوید که هنوز دقیقاً مشخص نیست استرس چگونه بین افراد منتقل می‌شود، اما احتمالاً این فرآیند بسته به نوع گونه بسیار متفاوت است.
در جوندگان، استرس معمولاً از طریق بو و صداهای زیر فرکانس شنوایی انسان منتقل می‌شود. اما در انسان‌ها، انتقال استرس بیشتر بصری است، از طریق حالات چهره، نحوه ایستادن یا تن صدای افراد.
تأثیر روابط اجتماعی
اما در مقابل سرایت استرس، یک پدیده مثبت هم وجود دارد: «کاهش استرس از طریق تعامل اجتماعی». وقتی انسان یا حیوانی پس از تجربه استرس با دیگری تعامل دارد، سطح استرسش کاهش پیدا می‌کند.
براندل می‌گوید: «تعامل اجتماعی به ما کمک می‌کند چون باعث می‌شود واکنش استرسی زودتر خاموش شود.»
روابط ضعیف اجتماعی با مشکلات بسیاری از جمله بیماری‌های جدی مانند سرطان مرتبط است.
دوکه-ویلکنز می‌گوید که در کوتاه‌مدت، شاید فردی که به دوست استرسی خود کمک می‌کند، خودش هم کمی تحت تأثیر قرار گیرد، اما در بلندمدت این تعاملات باعث پایداری بیشتر روابط اجتماعی می‌شود. چون ممکن است در آینده، نقش‌ها عوض شوند و همان فرد حمایت‌کننده، خود نیاز به حمایت داشته باشد.
دیمیتروف اضافه می‌کند: «استرس معمولاً از حس بی‌ثباتی و غیرقابل کنترل بودن ناشی می‌شود. ولی اگر روابط اجتماعی خوبی داشته باشید، حس می‌کنید اوضاع قابل کنترل‌تر است. چون می‌دانید در زمان نیاز، کسی هست که دست‌تان را بگیرد.»
زمانی برای عقب‌نشینی
پژوهشگران هنوز نمی‌دانند چرا برخی افراد بیشتر دچار سرایت استرس می‌شوند، اما مشخص است که «همدلی» نقش مهمی دارد. افراد همدل، احساسات دیگران را -چه استرس باشد، چه شادی، خشم یا ترس- عمیق‌تر درک می‌کنند .
دیمیتروف می‌گوید: «و این لزوماً چیز بدی نیست. بلکه به شما کمک می‌کند ارتباط عمیق‌تری با دیگران برقرار کنید.»
اما اگر احساس کردید بیش از حد درگیر شده‌اید، بهتر است کمی فاصله بگیرید و دوباره ارزیابی کنید که چقدر با افراد یا منابع استرس‌زا وقت می‌گذرانید. او پیشنهاد می‌دهد که به دنبال ایجاد حس کنترل و پیش‌بینی‌پذیری در زندگی‌تان باشید.
کاری را انجام دهید که دوست دارید
دوکه-ویلکنز توصیه می‌کند: وقتی احساس می‌کنید همه چیز منفی شده، کمی عقب بکشید و به سراغ کارهایی بروید که دوست دارید، مثل بودن در طبیعت، نقاشی کشیدن یا وقت‌گذرانی با حیوانات خانگی.
با آگاهی رفتار کنید
و مهم‌تر از همه اینکه، مراقب باشید خودتان به این چرخه دامن نزنید.
او می‌گوید: «بین به اشتراک گذاشتن اطلاعات مهم برای آگاهی‌رسانی و زیاده‌روی در پخش اخبار نگران‌کننده، یک مرز باریک وجود دارد. قبل از اینکه چیزی را فوری منتشر کنید، کمی مکث کنید و فکر کنید.»
نظر شما