نسلی بی سواد

تأثیر همه گیری کرونا در عراق ویرانگر است. این کشور با جمعیتی 39 میلیون نفری، از زمان آغاز همه گیری کرونا، حداقل 1.5 میلیون مبتلا و بیشتر از 18,000 مرگ ثبت کرده است. همچون بسیاری دیگر از کشورهای خاورمیانه، واکسیناسیون در عراق به کندی پیش می رود و تنها 0.99% مردم به طور کامل واکسینه شده اند. جهان در موضوع کرونا بر تعداد مرگ و میر، تعداد مبتلایان و میزان واکسیناسیون متمرکز است و کمتر کسی به تأثیرات ویرانگر اجتماعی ناشی از انتشار این ویروس در کشورهای جنگی زده ای همچون عراق توجه دارد. یکی از این آثار مخرب را می توان در زمینه تحصیلات و آموزش جوانان دید.

در طول شیوع ویروس، دولت اقلیم کردستان و دولت فدرال عراق دستور تعطیلی مدارس را در سراسر کشور صادر کردند. این تعطیلی 11 میلیون کودک عراقی را از پیش دبستانی گرفته تا دبیرستان، تحت تأثیر قرار داد. تأثیرات ویرانگر کووید 19 در کنار اثرات سالها درگیری و خشونت و افراط گرایی، به امید و آینده دانش آموزان ضربه سختی وارد کرده و عراق را با چشم انداز پرمخاطره ای روبرو نموده است: یک نسل کاملا بی سواد!!!

کووید 19 و تحصیل در عراق

شیوع کرونا از دو طریق بر امر آموزش در عراق تأثیرمنفی گذاشته است: 1. عدم دسترسی جوانان عراقی به آموزش 2. بازگشایی و تعطیلی مکرر مدارس.

عدم دسترسی به آموزش در عراق متأسفانه چیز جدیدی نیست؛ این امر با آغاز جنگ های متعدد و خشونت بار از سال 2003 در عراق، دهه ها است که کشور را درگیر کرده و با اضافه شدن کووید 19 بر وخامت وضعیت نظام آموزشی در عراق افزوده شده است.

سال 2018 سازمان مستقل ACAPS گزارش داد که تنها 20% کودکان عراقی، در خانه های خود به کامپیوتر دسترسی دارند. این امر بهره گیری از آموزش آنلاین را در دوره همه گیری کرونا برای بسیاری از دانش آموزان غیرممکن کرده است. در مصاحبه هایی که با والدین عراقی انجام دادیم، انها گفتند که فرزندانشان از زمان بسته شدن مدارس در فوریه 2020 هیچ آموزشی ندیده اند. یک معلم از اقلیم کردستان تأکید کرد که عدم دسترسی دانش آموزان به اینترنت عامل اصلی عدم حضور دانش آموزان در کلاس های مجازی است. عراق از نظر اتصال به اینترنت، بسیار پایین تر از میانگین جهانی است. اندک کودکان عراقی نیز که شانس بهره مندی از کامپیوتر و اینترنت را دارند، با قطع برق، اتصالشان به اینترنت دائما با اختلال مواجه می شود. در نتیجه دانش آموزان نمی توانند در کلاس های انلاین حضور یابند، تکالیف خود را کامل کنند و به خوبی درس بخوانند.

در خصوص گزینه دوم یعنی تعطیلی و بازگشایی مکرر مدارس، در طول دوران همه گیری، هم دولت عراق و هم دولت اقلیم کردستان بدلیل تغییرات و نوسان هایی که در موارد ابتلا و شیوع و گستردگی کووید 19 دیده می شد، دائما مدارس را باز و بسته می کردند. در این باز و بسته شدن ها، شلوغ بودن مدارس و عدم بهره مندی از تجهیزات و امکانات حفاظتی و بهداشتی، منجر به افزایش میزان ابتلا و واگیری بین کودکان می شد. در بین کشورهایی که در دوران کرونا بیشترین میزان تعطیلی مدارس را داشتند، عراق با 62 هفته تعطیلی در رتبه های بالا قرار داشت. در این مدت آن دسته از کودکان هم که توانستند از آموزش و تحصیل برخوردار شوند، آموزششان کیفیت بالایی نداشت و برخی از معلمان تنها توانستند 50% از برنامه درسی را ارائه دهند.

چرا آموزش مهم است؟

در خاورمیانه و کشورهایی که گرفتار خشونت هستند، تحصیل برای رشد اقتصادی، ثبات اجتماعی، سلامت بهتر و توسعه، مهم است. شیوع کرونا از طریق کاهش شدید تولید ناخالص داخلی، بی ثباتی قیمت نفت و کوچک شدن 9 درصدی بخش اقتصادی غیرنفتی، بر بحران مالی عراق افزود. خطر نسلی بی سواد در عراق قبل از کووید 19 نیز وجود داشت؛ اما نظام آموزشی رو به زوال عراق، حالا با توجه به وضعیت نابسامان اقتصاد، بیش از گذشته در مسیر سقوط و فروپاشی قرار گرفته است. ورود جوانان بی سواد به بازار کار، در شرایطی که بحران اقتصادی دامن کشور را گرفته است، منجر به بیکاری و فقر می شود و این امر بی شک به بی ثباتی سیاسی و اجتماعی خواهد انجامید. همانطور که «پل کولیر» استاد اقتصاد بریتانیایی استدلال می کند: «اگر جوانان جز فقر و بیکاری گزینه ای نداشته باشند، احتمال پیوستنشان به شورشیان برای کسب درآمد بیشتر می شود»

چه کار باید کرد؟

سیاستمداران آمریکایی، محققان و بسیاری از افراد حاضر در دستگاه سیاست خارجی آمریکا استدلال می کنند که آمریکا در بازسازی عراق بعد از حمله 2003 و سقوط صدام، شکست خورد. علیرغم پیروزیهای اندکی که در تبدیل عراق به کشوری دموکراتیک بدست آمد، سالها جنگ و بی ثباتی سیاسی و اجتماعی، کشور را رو به ویرانی برده است. آمریکا و سایر کشورها باید تأثیر وضعیت آموزش بر ثبات عراق را بفهمند و قبل از آنکه خیلی دیر شود، برای بازسازی نظام آموزشی آن کشور اقدام کنند.

تلاش برای انجام واکسیناسیون جهانی توسط جو بایدن و رهبران کشورهای جی7 نخستین گام است؛ اما باید تلاش های بیشتری صورت گیرد و تنها بر توزیع واکسن تمرکز نشود. نمونه این تلاش ها کمک بشردوستانه 155 میلیون دلاری آمریکا به عراق است؛ کشورهای غربی می توانند تجهیزات بهداشتی در اختیار مدارس عراق قرار دهند و کارشناسان بهداشتی به منطقه اعزام کنند تا دولتمردان را در زمینه بازگشایی مدارس راهنمایی کنند.

در داخل، دولت فدرال و دولت اقلیم باید با افزایش بودجه آموزش، این بخش را در اولویت برنامه های خود قرار دهند. این درحالی است که به گفته «بری جانستون» مدیر صندوق ملاله، هم دولت فدرال و هم دولت اقلیم در جهت معکوس عمل کرده و اخیرا بودجه آموزش را کاهش داده اند؛ به طوریکه عراق نسبت به سایر کشورهای خلیج فارس کمترین بودجه را در بخش آموزش دارد. گام بعدی که باید در داخل برداشته شود، این است که بین اقلیم کردستان و بغداد بر سر بازگشایی مدارس توافق وجود داشته باشد. اختلال مداوم در باز و بسته کردن مدارس به سبب کرونا، هم برای تحصیل دانش آموزان مخرب است و هم درحالیکه رستوران ها و سایر کسب و کارها اجازه دارند باز باشند، ناعادلانه می باشد. گرچه بسته شدن مدارس به سبب کرونا قابل درک است، اما باید تنها در شرایط حاد اتفاق افتد. هر دو دولت باید با جامعه بین الملل همکاری داشته باشند و ببینند که برای اینکه بازگشایی مدارس به شکل ایمن و مؤثری صورت گیرد، چه چیزهایی مورد نیاز است و برای تأمین تجهیزات بهداشتی و حفاظتی مناسب از کشورهای دیگر کمک گرفته شود.

حتی آمریکا در طول دوران همه گیری، چالش های بسیاری در بخش آموزش داشت. این تجربه باید به سیاستگذاران آمریکایی کمک کند تا دید بهتری نسبت به اوضاع و احوال عراق داشته باشند. جامعه جهانی نمی تواند نسبت به ضعف ها و چالش های نظام آموزشی عراق بی تفاوت باشد؛ این آموزش است که اگر بر پایه های درستی بنا شود، امکان پیشرفت را فراهم می کند. لذا اکنون که دولت بایدن بدنبال پایان حضور نظامی آمریکا در منطقه و تمرکز بیشتر بر نقش دیپلماسی است، باید به این مهم توجه ویژه ای کند.

*منبع: شورای آتلانتیک

مترجم: فاطمه رادمهر