ایران و توصیه‌های تیلرسون به کنگره

رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا اخیرا در گفت‌وگو با اعضای کنگره سه گزینه را در این تعیین تکلیف پیش روی آنها گذاشت:
۱− می‌توانید کاری نکنید و منتظر تایید سه ماه یک بار ترامپ در پایبندی به ایران به برجام هم نمانید. اگر زمانی لازم افتاد خود ترامپ برجام را لغو می‌کند.

۲- کنگره دوباره تحریم‌های قبل ازبرجام علیه ایران را فعال می‌کند که معنایی جز خروج آمریکا از برجام ندارد و معلوم هم نیست که متحدان آمریکا و سایر شرکای ۵ +۱ از آن پیروی کنند

۳- یا این که به پیشنهاد دولت عمل می‌کنید و با تصویب قانونی مقرر می‌کنید که یک سال قبل از اتمی‌شدن احتمالی ایران یا آزمایش موشک‌های جدید تحریم‌های تازه‌ای علیه ایران به جریان بیافتند.

ترامپ حالا امیدوار است که تا ژانویه ۲۰۱۸ قانونی در کنگره به تصویب برسد که مکانیسم‌های کنترل برجام را تشدید کند و شرکای ۵+۱ را در دادن امتیاز یا نزدیک‌شدن به ایران بازدارد.

البته نمایندگان و سناتورها زیر فشار زمانی نیستند و می‌توانند حتی بعد از ژانویه هم به تصویب چنین قانونی برسند. فرق این مسئله میان دولت و کنگره با سایر مسائلی که از زمان به قدرت رسیدن ترامپ میان این دو در جریان بوده، این است که در مورد ایران بعضا دموکرات‌ها هم در مخالفت با برجام و همسویی با دیدگاه‌های عربستان و اسرائیل با بسیاری از جمهوریخواهان هم‌جبهه‌اند

پیشنهاد سوم تیلرسون در تقاضای مشترک دو سناتور، باب کورکر و تام کوتون بازتاب یافته که اگر نهادهای امنیتی آمریکا به این نتیجه رسیدند که ایران یک سال با ساخت بمب اتمی فاصله دارد یا موشک‌های جدیدی آزمایش می‌کند تحریم‌های تازه به جریان بیافتد

هستند سناتورهایی که می‌گویند سنا اجازه ندارد قانونی تصویب کند که ناقض معاهدات بین‌المللی باشد، ولی تیلرسون هم استدلالش این است که قانونی که مصوب می‌شود مکمل برجام است نه ناقض آن و صرفا نواقص و کاستی‌های آن را برطرف می‌کند. این کاستی‌ها هم از نظر دولت ترامپ دو گونه‌اند:

۱- در برجام بازه زمانی برای کنترل و مونیتورینگ فعالیت‌های اتمی ایران و نیز محدودیت غنی‌سازی اورانیوم، به ده تا ۱۵ سال محدود است و باید از این فراتر برود و نامحدود شود تا خطر دسترسی ایران به سلاح اتمی (برهم خوردن توازن قوا در منطقه) کلا منتفی شود.

۲- ایران به روح برجام و مقدمه آن که برجام باید به ثبات و آرامش در منطقه کمک کند پایبند نیست و در مناقشات منطقه‌ای و حمایت از گروه‌های تروریستی فعالانه دخالت دارد

تیلرسون به اعضای کنگره گفته که امیدوار است که این قانون جدید و تهدید به قطع ارتباط شرکت‌های اروپایی در همکاری با بانک‌های وال استریت و فعالیت در آمریکا، به برلین و پاریس و ... حالی کند که ایالات متحده در سخت‌گیری نسبت به برجام و تصویب مکملی برای آن جدی است تا آنها را هم بیش از پیش از نزدیک‌شدن به ایران بازدارد و با خواست‌های آمریکا همراه کند. او با این همه ناگفته نگذاشته که رویکرد جدید آمریکا می‌تواند جواب دهد و می‌تواند هم بی‌نتیجه بماند، که در صورت دوم راهی جز وداع با برجام برای آمریکا باقی نمی‌ماند.

حالا علاوه بر این کارهایی که قرار است در تعامل میان دولت و کنگره بشود، صحبت تحریم‌های گسترده علیه سپاه پاسداران هم در سخنرانی ترامپ بود که وزارت خزانه‌داری آمریکا بلافاصله آن را به جریان انداخت، هر چند که از قبل هم چنین تحریم‌هایی وجود داشته است. با این همه، صحبتی از عملی‌کردن تهدید تروریستی‌ اعلام کردن سپاه به میان نیامد، چون هم امری غیرمتعارف در دنیاست و اگر می‌شد همین فردا باید در خلیج فارس ارتش آمریکا با یک گروه تروریستی (سپاه) دست به یقه می‌شد و همکاری‌های غیرمستقیم در عراق و سوریه علیه داعش و امثالهم هم به حال تعطیل درمی‌‌آمد.

سخنرانی ترامپ بعید هم هست که کسان یا محافلی را در ایران به مقاومت و شوریدن علیه حکومت ترغیب کند و چشم‌انداز مثبتی برای این یا آن قشر و گروه ایجاد کند. سخنان روحانی علیه حرف‌ها و راهبرد ترامپ البته از مایه‌های واقعی دور نبود، ولی اتکای صرف به سازمان ملل و اتحادیه اروپا و روسیه و چین در مقابله با راهبرد جدید آمریکا لزوما جواب نمی‌دهد، کما این که بیانیه انتقادی سه رهبر اروپا (می، مرکل و مکرون) در رابطه با راهبرد جدید آمریکا با تایید این نگرانی واشینگتن همراه است که ایران در منطقه مشکل‌ساز است و سه کشور آماده همکاری با آمریکا در اتخاذ اعمال و تدابیر برای فشار بر ایران در این رابطه‌اند.

آنچه که بیشتر از امیدواری به مواضع اروپا و سازمان ملل و ... می‌تواند کارا باشد تغییر در سیاست منطقه‌ای ایران، و به عبارت درست‌تر فرونهادن شعار نابودی و خصومت علیه اسرائیل است که حالا حماس هم در حال فاصله گرفتن از آن است، تغییری که به خصوص هسته سخت قدرت در تهران هنوز به لزوم آن نرسیده‌ است.

*حبیب حسینی فرد