طی روزهای گذشته عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق به ایران آمد و قبل از سال جدید نیز رئیس جمهور حسن روحانی به عراق رفت که ماحصل آن انعقاد چندین قرارد تجاری بود و ابراز امیدواری شد تا روابط اقتصادی دو کشور ظرف 2 سال به 20 میلیارد دلار برسد.
اما درست یک روز قبل از حضور نخست وزیر عراق در تهران، خبرگزاری ها خبر از امضای تفاهم نامه ای میان بغداد و ریاض دادند که بر اساس آن عربستان جایگزین ایران برای تامین برق عراق خواهد شد.
ماه گذشته حسن روحانی به عنوان شریک تجاری بغداد به عراق سفر کرده بود، به این امید که با گسترش روابط با آن کشور، بخشی از مشکلات ناشی از تحریم را حل کند. اما آمریکا که همواره نگران و ناراضی از نزدیکی روابط این دو همسایه است، فشار خود را بر عراق بیشتر کرد و کوشید تا عربستان را تشویق به سرمایه گذاری در عراق نموده، آن را وارد عرصه رقابت با ایران کند و بغداد را برای تداوم رابطه با تهران زیر فشار بگذارد.
از این رو بود که یک روز بعد از سفر روحانی به عراق، هیئتی از عربستان به ریاست وزیر تجارت و اقتصاد این کشور وارد بغداد شدند تا بر سر نقشه های ایران مانع تراشی کرده و خود جای ایران را پر کنند. باوجود آنکه مقام اکثر هیئت سعودی، اقتصادی بود، اما ثامر السبهان، سفیر عربستان در عراق نیز به آن ها پیوست.
الجزیره در این خصوص می نویسد: سفر هیئت سعودی با هدف کاستن از وابستگی عراق به ایران در زمینه تامین نیازهای برقی و فرآورده های نفتی، کالاهای کشاورزی و مواد اولیه، انجام شد، به این امید که موفقیت عربستان در این زمینه بتواند تحریمهای آمریکا علیه ایران را اثربخش کرده و تهران را از پول عراق که در مقابل کالاها و خدمات خود دریافت می کند، محروم نماید.
به این ترتیب در طی این سفر یک قرار داد میان عربستان و عراق به امضا رسید و مقرر شد که شبکه های برق دو کشور به یکدیگر متصل شده و عربستان برق عراق را تأمین کند. البته هیئت سعودی در سفر به بغداد به جز امضای تفاهمنامه فوق، یک هدیه نیز به مقامات عراقی پیشکش کرد و اعلام نمود یک میلیارد دلار نیز به بغداد برای ساخت یک شهرک ورزشی کمک خواهد کرد. همچنین در جریان این سفر عربستان کنسولگری خود را برای صدور روادید به اتباع عراقی در بغداد دایر کرد.
هم اکنون عراق بزرگترین وارد کننده برق از ایران است؛ بیش از ۵۰ درصد از ظرفیت برق عراق در دست شرکت های ایرانی است و حتی در سفر و دیدار اخیر روحانی و برهم صالح رئیس جمهور این کشور این توافق به عمل آمد که حجم صادرات برق ایران به عراق افزایش یابد. قرارداد رسمی صادرات برق میان تهران و بغداد در سال ۱۳۸۴ به امضا رسید که هر سال تمدید شده است. براساس آخرین توافق میان دو طرف، ایران سالانه ۱۲۰ مگاوات برق از طریق سه خط انتقالی در بصره، دیاله و عماره به عراق صادر می کند.
اما این روزها خبرهایی از تمدید معافیت 5 کشور از تحریم های ایران منتشر شده است که شامل هند، چین، ژاپن، کره جنوبی و ترکیه می شود و در این جمع خبری از عراق نیست.
هفته گذشته محمد الحلبوسی رئیس پارلمان عراق که به آمریکا سفر کرده بود اعلام کرد که عراق نمی تواند تا سه سال دیگر واردات برق از ایران را متوقف کند و ابراز امیدواری نمود که معافیت این کشور (عراق) از تحریم واردات برق ایران تمدید شود. اما برایان هوک مسئول کارگروه ایران در وزارت خارجه آمریکا گفت که دولت این کشور قصد تمدید معافیت‌ها از تحریمهای ایران را ندارد. بنابراین طبق اظهارات رئیس پارلمان عراق «تنها ۹۰ روز به عراق برای ادامه واردات برق از ایران فرصت داده شده و آمریکا از نزدیک با دولت عراق در ارتباط است و تلاش می‌کند، تکیه عراق بر برق ایران کم شود.»
در شرایط کنونی عبدالمهدی تمایلی به تقابل با ایالات متحده ندارد و تا جایی می تواند با ایران همراهی کند که آسیب عملی متوجه کشورش نشود. در این راستا ما شاهد بودیم که تمام تعلیقات و محدودیت هایی که وزارت خزانه داری آمریکا ایجاد کرد به سرعت از جانب او به اجرا درآمد و در مسئله تعاملات مالی نیز عراقی ها مجبورند با طرف ایرانی با ارزی غیر دلار کار کنند. این فشار زمانی بیشتر ملموس می شود که می بینیم حساب های ارزی فروش نفت عراق در بانک های امریکایی است و امریکایی ها روی این حساب ها نظارت کامل دارند.
با این اوصاف بی طرف ماندن عراق در شرابط فعلی امری بسیار سخت است و به همین دلیل نخست وزیر به سفرهای منطقه ای متوسل شده و به سان دولتهای پیشین عراق سعی در یک موازنه قوا بین ایران و آمریکا دارد.
ضمن اینکه دولت عراق به واسطه گذراندن دست کم 15 سال تنش های سیاسی و تهدید تروریسم که بخش های مهمی از عراق را به ویرانه تبدیل کرد، مصمم است که دیگر جایی برای تسویه حساب های خارجی نباشد. برای همین مقامات عراقی به صراحت اعلام کرده اند که می خواهند روابطی متوازن با همه کشورها به ویژه کشورهای همسایه داشته باشند و دیگر دنبال تنش با هیچ کشوری نیستند.
در این میان نکته جالب توجه استفاده عراق از رقابت میان تهران و ریاض و بهره برداری از این شرایط در جهت منافع ملی خود است. رقابت میان عربستان و ایران در عراق امری طبیعی است و به همین دلیل هم ریاض برای اینکه بازار عراق را از ایران بگیرد در این کشور هزینه می‌کند. اما عراقی ها با هوشمندی بسیار به دنبال گسترش روابط از یک سو با ایران و از سوی دیگر با عربستان و سایر دولتهای عربی منطقه هستند تا به نفع خود و در جهت توسعه کشور و رفاه مردم شان بهره ببرند. در این راستا عادل عبدالمهدی بارها تاکید کرده است که هم روابط با ایران مهم است هم روابط با اروپا و آمریکا.
عربستان و آمریکا نمی خواهند عراق در آغوش ایران باشد و تهران نیز پایگاه سنتی، فرهنگی و مذهبی در این کشور دارد که به راحتی گسستنی نیست. پس برای قطع این رابطه، ریاض و کاخ سفید به بغداد امتیازهای جذابی می دهند. از سوی دیگر تهران نیز نمی خواهد عراق را از دست بدهد و سعی می کند برای تحکیم پیوند هایی که ذکر شد امتیازاتی را در اختیار این کشور قرار دهد و عراق هم به هیچکدام از دو طرف «نه» نمی گوید. به این ترتیب بغداد همزمان هم دل تهران را به دست آورده، هم امتیاز از ریاض گرفته و هم در راستای ضرب الاجل کاخ سفید مبنی بر کنترل واردات انرژی از ایران عمل می کند.
به عبارت دیگر عراق می کوشد در مناسبات بین المللی اسیر احساسات و علایق شخصی نشده، منافع ملی خود را مقدم بدارد؛ نکته ای که شایسته است ما نیز بیاموزیم
نظر شما